با وجود کاهش بی‌سابقه در مساحت جنگل‌های حرا؛
یک استاد دانشگاه: سازمان محیط زیست طرحی برای احیای جنگل‌های مانگرو ندارد
تاسیسات وابسته به حوزه نفت و گاز در پارس جنوبی بسیاری از مجاری سیلابی و هرزآبی را که به صورت فصلی آب را به این جنگل ها حرا میرسانند را از دسترس آنها خارج کرده است.
آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از فعالیت شرکت‌های استخراجی و پالایشگاهی نفت در منطقه پارس جنوبی، مشکلات بی‌شماری را برای محیط زیست منطقه به وجود آورده که هر روز دامنه تاثیرات آن گسترده‌تر می‌شود. یکی از این تاثیرات، مشکلاتی است که برای یکی از اکوسیستم‌های منحصر به فرد کشور یعنی جنگل‌های حرا در منطقه بوجود آمده است.
مشکلاتی که به گفته یک استاد دانشگاه و متخصص محیط زیست در صورتی عدم انجام اقدامات احیایی، موجب می‌شود تا ما جنگل‌های مانگرو در خلیج نای بند را برای همیشه از دست بدهیم.
افشین دانه کار در گفت‌و‌گو با ایلنا در مورد این اکوسیستم‌های منحصر به فرد می‌گوید: جنگل‌های حرا یا جنگل‌های مانگرویی که ما در جنوب کشور داریم. بخشی از میراثطبیعی و قسمتی از ژن فور و تنوع زیستی کشور است که در بخش‌هایی از سواحل جنوبی کشور که دارای شیب کم خاک دانه ریز بوده و امواج در آنجا کم قدرت هستند به وجود می‌آید.
وی ادامه داد: این رویشگاه‌ها غیر از زیبا سازی و حفاظت از سواحل نقش مهمی در حفاظت از شبکه غذایی دریا دارند و بسیاری از گونه‌های جانوری که ما به صورت مستقیم مصرف می‌کنیم یا منابع غذایی ماهیانی که ما مصرف می‌کنیم از نظر چرخه زیستی وابسته به جنگل‌ها هستند.
دانه کار اضافه کرد: این جنگل‌ها دربخش‌هایی از کشور حتی تامین کننده علوفه حاشیه نشین هاست و از نظر گردشگری نیز مزایای اقتصادی دارند. در گذشته حتی برای علاج برخی بیماری‌ها مانند جذام مورد استفاده قرار می‌گرفتند همچنین از نظر سابقه تاریخی و فرهنگی برای ما حائز اهمیت هستند.
وی در پاسخ به این سوال که این جنگل‌ها در چه مناطقی از کشور وجود دارند نیز گفت: در سیستان و بلوچستان در خلیج گوا‌تر مساحت کمی از این جنگل‌ها وجود دارد. ۹ منطقه در هرمزگان و ۲ لکه رویشی مانگرو نیز در استان بوشهر داریم. در استان بوشهر در دو خور در خلیج نایبند یکی نزدیک شهر دیر و یک لکه کوچک نیز در مصب رودخانه‌مند مشاهده می‌شود و از این بالا‌تر نه فقط در ایران بلکه در کل خلیج فارس ما رویشگاه طبیعی جنگل‌ها حرا را مشاهده نمی‌کنیم هر چند که در خورموسی به صورت دست کاشت این جنگل‌ها ایجاد شده است. پس آنچه در بوشهر دیده می‌شود گستره جنگلی مانکرو در کشور است.
وی با بیان اینکه گسترده‌ترین لکه رویشی مانگرو ایران دراستان بوشهر و در خلیج نایبند و در خور بیده خون با وسعت ۸۰ قرار دارد افزود: این وسعت وسیع‌ترین رویشگاه در استان بوشهر است که اگرچه این جنگل‌ها به محیط منطقه و آب شور دریا خو گرفته‌اند و به زاد آوری مشغولند اما بی‌نیاز از آب خشکی نیستند.
دانه کار با بیان اینکه از همین رو جنگل‌های مانگرو در مصب رودخانه یعنی محلی که رودخانه به دریا می‌ریزد رویده است گفت: متاسفانه ما در کشور آنگونه که باید و شاید از مصب رودخانه‌هایمان حفاظت نکرده‌ایم برای نمونه در رودخانه کارون و بسیاری دیگر از رودخانه‌های فصلی کشور در جنوب، با بهره برداری از مناطق بالادست عملا مصب آن یا خشک ده یا غیر فعال شده و یا به شور شدن گرایش یافته است.
وی خاطر نشان کرد که به یاد داشته باشیم که جنگل‌های مانگرو شوری آب دریا را دوست ندارند بلکه آن را تحمل می‌کنند و هرچه منابع آب شیرین بیشتر باشد این جنگل‌ها وسیع‌تر بلند‌تر می‌شوند.
این استاد دانشگاه متذکر شد: اگرچه ما در خلیج نایبند تعداد دو خور داریم و خور پیشروی دریا به داخل خشکی است ولی هرازگاهی سیلاب‌های فصلی هم از طریق خور‌ها به داخل دریا می‌ریخت و نیازهای جنگل‌های حرا به آب شیرین را تامین می‌کرد و با آب شیرین موجب رشد و انبوه شدن مانگرو‌ها می‌شد. اما متاسفانه تاسیسات وابسته به حوزه نفت و گاز در پارس جنوبی بسیاری از مجاری سیلابی و هرزآبی را که به صورت فصلی آب را به این جنگل‌ها میرسانند را از دسترس آنها خارج کرده است.
به گفته وی در حال حاضر غیر از آنکه آب شیرین به جنگل‌ها نمی‌رسد عملا فعالیت‌های صنعتی پیرامون با دفع پسماند و ایجاد آلودگی شرایط زیست محیطی را به گونه‌ای کرده که مانگرو‌ها حتی انبوهیشان کم شده، زادآوری کاهش یافته و درختان رنجور و مریض شده‌اند.
وی ادامه داد: ورود فاضلاب موجب شده تا رشد جلبک‌های رشته‌ای زیاد شود که این جلبک‌ها حتی نهال‌ها را از جوانه زدن باز می‌دارند و عملا سرنوشت این درختان را بسیار اسفناک کرده است.
این استاد دانشگاه در مورد اینکه در حال حاضر مساحت جنگل‌های حرا در منطقه خلیج نایبند تا چه میزان کاهش یافته است نیز گفت: این موضوع باید سازمان محیط زیست مورد مطالعه قرار داده و اعلام کند من مطالعه جدیدی در منطقه انجام ندادم اما در مطالعات قبلی تا کاهش ۳۰ درصدی را در مساحت مانگرو‌ها شاهد بودیم. البته این آمار مربوط به ۷ یا ۸ سال پیش است که آلودگی‌ها و تاسیسات به شکل فعلی نبود.
وی با بیان اینکه باید روی وضعیت مانگرو‌ها مطالعه صورت بگیرد گفت: مطالعه روی این اکوسیستم‌ها هزینه زیادی دارد و از آنجا که شرکت‌های نفتی که در منطقه پارس جنوبی قرار دارند خود ذی نفع هستند این هزینه‌ها را انجام نمی‌دهند و سازمان محیط زیست باید بستر این مطالعات را فراهم و مهیا کند.
وی در مورد اقداماتی که باید در ارتباط با حفاظت از جنگل‌های حرا صورت بگیرد نیز توضیح داد: ابتدا باید علت کاهش تراکم جنگل‌ها حرا آسیب‌شناسی شده و مشخص شود از چه موقع تراکم و زاد آوری این اکوسیستم‌ها آغاز شده است. سپس با توجه به اتفاقاتی که در منطقه افتاده است. اول عامل تنش زا مشخص و سپس فعالیت آن متوقف شود و سپس طرح‌ها بازسازی و احیا در دستور کار قرار گیرد.
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: متاسفانه سازمان حفاظت محیط زیست به سیستم‌های بازسازی و احیای تالابی بی‌توجه است. سیستم‌های تالابی همگی نیازمند طرح‌های احیا و بازسازی هستند. اکنون ما برای هیچ یک از مناطق تالابی مانند دریاچه ارومیه، گاو خونی و پریشان طرح بازسازی ندارد.
به گفته دانه کار تجربه طرح‌های بازسازی و احیا اکوسیستم‌های تالابی در دنیا وجود دارد به این صورت که پس از توقف عامل تنش زا در محیط زیست از طریق راهکارهای فنی و مهندسی محیط زیست نسبت به انجام راهکارهای جبرانی اقدام می‌شود.
وی خاطر هشدار داد: در صورتی که اقدامات احیایی در خلیج نایبند صورت نگیرد ما مانگرو‌هایمان را در این منطقه در آینده نزدیک از دست خواهیم داد.
