بررسی روند حمایت از تجاری‌سازی اختراعات در ایران

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، روند حمایت از تجاری‌سازی اختراعات در ایران را بررسی کرد.

به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات ارتباطات و فناوری‌های نوین این مرکز اعلام کرد: هر چند دولت‌ها می‌توانند سیاست‌های متنوعی برای حمایت از تجاری‌سازی اختراعات اتخاذ کنند، اما بررسی تجارب کشورهای موفق در این عرصه نشان می‌دهد حمایت از تشکیل شرکت‌های تجاری که بر محوریت یک اختراع یا نوآوری شکل می‌گیرند، بیشتر از سایر سیاست‌ها مورد تأکید قرار دارد، زیرا اختراعات این شرکت‌ها «در مقایسه با افراد، دانشگاه‌ها و سازمان‌های دولتی» شانس بیشتری برای تجاری‌سازی دارند.

در کشور ما نیز با تصویب قانون حمایت از شرکت‌ها موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات، سیاست‌هایی برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان به اجرا در آمده است، اما در عین حال تأکید زیادی نیز بر لزوم حمایت از افراد حقیقی یعنی مخترعان و نوآوران فردی در قالب حمایت‌های معنوی نظیر اعطای گواهینامه یا حمایت‌های مالی نظیر پرداخت وام تجاری‌سازی صورت می‌گیرد، در حالی که تجاری‌سازی اختراعات از طریق این سیاست‌ها به ندرت موفقیت‌آمیز خواهد بود، بنابراین بهتر است چنین سیاست‌هایی نیز با سیاست‌های اثربخش‌تر جایگزین شوند، نظیر ایجاد تنوع بیشتر در سیاست‌های حمایت از شکل‌گیری شرکت‌های تجاری مبتنی بر نوآوری‌ها و ابداعات، درگیر کردن مخترعان و نوآوران در تأسیس و اداره شرکت‌های تجاری، حمایت از مخترعان و نوآوران از طریق تقویت توانمندی‌های کسب و کار، آموزش مهارت‌های تجاری‌سازی و کارآفرینی، فرهنگ‌سازی از طریق تأکید بیشتر بر ارزش تجاری و اقتصادی اختراعات به جای تأکید صرف بر ارزش علمی و دانشی آنها و حمایت از همکاری کارآفرینان با تجربه و مدیران موفق شرکت‌های تجاری با دفاتر ارتباط با صنعت یا انتقال فناوری دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های دولتی.

تجاری‌سازی دارایی‌های فکری یک فرآیند بسیار پیچیده و همراه با ریسک است که زمان و هزینه زیادی نیاز دارد و حتی ممکن است با شکست روبه‌رو شود. بررسی‌ها نشان می‌دهند که معمولا از مجموع اختراعاتی که ثبت می‌شوند تنها درصد اندکی به محصولات جدید تبدیل و به بازار عرضه می‌شوند، زیرا این کار بسیار دشوار است و به تخصص، سرمایه‌گذاری و منابع فراوانی نیاز دارد.

طبق تعریف، تجاری‌سازی عبارت است از تلاش یک شرکت برای بهره‌برداری از نوآوری‌ها از طریق ارائه فناوری‌های نوین در قالب محصولات، فرآیندها و خدمات قابل استفاده و فروش در بازار، تجاری‌سازی موفق به عوامل متعددی بستگی دارد.

این گزارش در ادامه می‌افزاید: حمایت از شرکت‌های تجاری و تقویت ارتباط آنها با بدنه پژوهشی خصوصا پژوهش دولتی و دانشگاهی و تشویق مخترعان و نوآوران برای تأسیس یا درگیر شدن در فعالیت‌های این شرکت‌ها یکی از موفق‌ترین سیاست‌ها و روش‌های حمایت از تجاری‌سازی اختراعات محسوب می‌شود، زیرا اختراعات این شرکت‌ها «در مقایسه با افراد، دانشگاه‌ها و سازمان‌های دولتی» شانس بیشتری برای تجاری‌سازی دارند.

این شانس بیشتر معمولا به علت شناخت بهتر بازار و مشتری، سرمایه‌گذاری‌ها، امکانات و دارایی‌های مکمل(همچون تجربه، تخصص‌های مختلف، نام و نشان تجاری شناخته شده، شبکه همکاران، امکانات تولیدی و…) آنهاست، از این رو، اغلب کشورهای توسعه یافته سیاست‌های متنوعی برای حمایت از تجاری‌سازی اختراعات از طریق حمایت از شکل‌گیری شرکت‌های تجاری اعمال می‌کنند.

در کشور ما نیز با تصویب قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات سیاست‌هایی برای حمایت از شرکت‌های دانش بنیان به اجرا درآمده است، اما در عین حال تأکید زیادی نیز بر حمایت از افراد حقیقی یعنی مخترعان و نوآوران فردی می‌شود و این حمایت‌ها بیشتر به شکل حمایت‌های معنوی نظیر اعطای گواهینامه یا حمایت‌های مالی نظیر پرداخت وام تجاری‌سازی است، در حالی که تجاری‌سازی اختراعات از طریق چنین سیاست‌هایی بسیار به ندرت موفقیت‌آمیز خواهد بود. در سایر کشورها به ویژه کشورهای توسعه یافته نیز سیاست‌های حمایت از شخص مخترع یا نوآور جایگاه خاصی در بین سیاست‌های نظام نوآوری کشورها ندارد.

سیاست نادرست حمایت از افراد حقیقی موجب شده است که برخلاف روند جهانی، در کشورها تعداد اختراعات فردی از اختراعات شرکتی پیشی بگیرد و نتیجه آن انبوهی از اختراعات ثبت شده است که بسیاری از آنها قابلیت تجاری‌سازی نیز ندارند.

با این توضیح، پیشنهادهایی برای بهبود سیاست‌های حمایت از تجاری‌سازی اختراعات قابل طرح است:

- ایجاد تنوع بیشتر در سیاست‌های حمایت از شکل‌گیری شرکت‌های تجاری مبتنی بر نوآوری‌ها و ابداعات

- درگیر کردن مخترعان و نوآوران در تأسیس و اداره شرکت‌های تجاری

- تغییر شکل حمایت از مخترعان و نوآوران از ارائه حمایت‌های مالی یا اعطای گواهینامه‌های مختلف به تقویت توانمندی‌های کسب و کار، آموزش مهارت‌های تجاری‌سازی و کارآفرینی

- تغییر فرهنگ غالب در کشور نسبت به اختراعات از طریق تأکید بیشتر بر ارزش تجاری و اقتصادی اختراعات به جای تأکید بر ارزش علمی و دانشی آنها

- حمایت از همکاری کارآفرینان با تجربه و مدیران موفق شرکت‌های تجاری با دفاتر ارتباط و صنعت یا انتقال فناوری دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های دولتی.