فوتبال پدیده‌ای همچنان محبوب؛
داستان یک شهرآورد / از تقابل‌هیجانی تا بازی‌حیثیتی
فوتبال را باید زاییده مدرنیسم دانست، اما این ورزش لحظاتی هم که شده انسان را مسحور خود می‌کند و او را از قید و بند زندگی مدرن آزاد می کند.
ایلنا - قرن بیستم بستر پیشرفت بی‌سابقه علوم در زمینه‌هایی گوناگون به حساب می‌آید. رشد روزافزون فناوری در شاخه‌های مختلف بسیاری از رویاهای انسان را در این سده به واقعیت پیوند زد. سفر به کره ماه، توسعه رسانه‌های شنیداری مانند سینما، رادیو و تلویزیون، یافتن راه های درمان بیماری های مهلک، گستره فراگیر فضای مجازی در جهان و استفاده از روش‌های علمی برای بهبود تولیدات طبیعی و کارخانه‌ای و… چهره‌ای متمایز برای قرن بیستم نسبت به قرون گذشته ترسیم کرد.
با این وجود هیچ‌کدام از مصادیق پیشرفت علم و تکنولوژی در حوزه‌‌های گوناگون و به واقعیت پیوستن رویدادهای که انسان در سده‌های پیشین آنها را در رویا می‌دید، نتوانست انسان‌مدرن را از انزوای ناخواسته‌ای که محصول زندگی ماشینی است نجات دهد. شاید به همین دلیل است که برخی جامعه‌شناسان با وجود همه این تحولات، فوتبال را پدیده قرن گذشته نامیدند. پدیده‌ای که حالا در هزاره سوم محبوب‌ترین ورزش به شمار می‌آید. شباهت این ورزش را به مقوله‌های زندگی انسان می‌توان دلیل محبوبیت بی‌نظیر آن دانست. فوتبال افشره‌ای از رفتارهای بشری و اتفاقاتی را که ممکن است برای انسان در جهان بیفتد در دل خود جا داده است.
پیروزی، شکست، غم، ترس، فداکاری، جنگ، یاس، امید و حتی مرگ به نوعی در این ورزش تبلور یافته‌اند. هر چند فوتبال را هم باید زاییده مدرنیسم دانست، اما این ورزش‌لحظاتی هم که شده انسان را مسحور خود می‌کند و او را از قید و بند زندگی مدرن آزاد می‌کند. هنگام برگزاری یک مسابقه فوتبال هزاران‌نفر که شاید برای اولین و آخرین بار یکدیگر را می‌بینند فوتبال را وجه اشتراک خود می‌یابند و برای موفقیت تیم محبو‌ب‌شان همصدا می‌شوند.
افشین قطبی سرمربی اسبق تیم ملی فوتبال ایران درباره زبان جهانی فوتبال می‌گوید: «۱۰ ساله بودم که با پدرم برای انجام کاری به یکی از بانک‌های آن کشور رفتم. مقابل در بانک پسری با یک توپ‌فوتبال ایستاده بود. پدرم برای انجام کارهایش به بانک رفت و من هم که دانمارکی بلد نبودم محو تماشای آن پسر شده بودم. او وقتی متوجه من شد توپش را به من پاس داد و من هم با یک پاس جوابش را دادم. بعد از ۱۰ دقیقه من و او بهترین دوستان هم شدیم».
طبیعت‌فوتبال بر پرهیز از فردیت تاکید می‌کند و گرایش به کار گروهی چه بین بازیکنان چه میان تماشاگران رمز موفقیت در این ورزش به شمار می آید.
فوتبال در ایران هم مانند همه جای دنیا شیفتگان خود را دارد، کمتر کسی است که ۸ آذر ۱۳۷۷ و صعود حماسی ایران به جام‌جهانی ۹۸ فرانسه را فراموش کرده باشد. روزی که مردم‌ایران پس از موفقیت تیم ملی فوتبال در خیابان‌ها جشن ملی برپا کردند که تا آن تاریخ مشابه چنین رویدادی سوم شهریور ۱۳۶۱ اتفاق افتاد، تاریخی که مردم کشورمان به دلیل نجات‌خرمشهر از چنگ‌دشمن در خیابان‌ها به پایکوبی پرداختند. این موضوع بیانگر اهمیت‌فوتبال در زندگی ایرانیان است.
حضور دو تیم پرطرفدار پایتخت از دیرباز تنور مسابقات‌فوتبال را در ایران داغ نگه می‌داشت هر چند در سال‌های اخیر تیم‌های‌صنعتی با سرمایه‌گذاری‌های کلان فوتبال کشور را از دو قطبی به چند قطبی تبدیل کرده‌اند، اما نبرد تیمی مانند استقلال یا پرسپولیس با فرهنگ‌ایرانیان عجین نشده و هنوز هیچ تقابلی بین تیم‌های‌ایرانی هیجان و کشش شهرآورد پایتخت را ندارد.
این دیدار از نظر اهمیت و حساسیت بیستمین شهرآورد جهان به شمار می‌آید. دربی همه‌جای دنیا مسابقه خاصی است و حساسیت ویژه‌ای دارد. دیدارهای رم با لاتزیو و اینتر با میلان و یووه و تورینو در ایتالیا، من‌سیتی و من‌یونایتد، لیورپول و اورتون و آرسنال و تاتنهام در انگلستان، بنفیکا و اسپورتینگ‌لیسبون در پرتغال، بایرن‌مونیخ و شالکه ۰۴(دربی‌باواریا) در آلمان، گالاتاسرای و فنرباغچه در ترکیه و حتی الزورا و القوة‌الجویه در عراق دربی‌های‌حساس و پرحاشیه دنیا به حساب می‌آیند، در این میان شهرآورد گلاسکو، پایتخت‌اسکاتلند بین سلتیک و گلاسکو رنجرز به دلیل اختلافات‌مذهبی هواداران دو تیم(طرفداران سلتیک‌پروتستان و طرفداران‌گلاسکو کاتولیک هستند) از حساسیت و حواشی ویژه‌ای برخوردار است. شهرآورد تهران هم که از دیدارهای مهم قاره‌آسیا به شمار می‌آید که منهای بازی احتمالی در جام حذفی، سالی ۲ بار برگزار می‌شود.
تقابلی که هزاران نفر از تهران و شهرستان‌ها را به دیگ‌جوشان آزادی می‌کشاند. حمایت مردم از این دو تیم هم حکایت ویژه‌ای دارد. ۴۶ سال پیش و زمانی که تیم فوتبال شاهین با حکم رئیس‌وقت سازمان‌ورزش و تفریحات‌ایران منحل شد، جمعی از بازیکنان این تیم که پر و بال شاهین را قیچی شده می‌دیدند از فکر پرواز دوباره آن در آسمان فوتبال‌ایران بیرون آمدند و باشگاه‌پرسپولیس را تاسیس کردند تا علاوه بر هواداران شاهین برخی علاقه‌مندان به فوتبال هم که مظلومیت‌شاهین و حکم ناحق سازمان‌ورزش و تفریحات را می‌دیدند به جمع هواداران‌پرسپولیس بپیوندند. با آغاز دهه پرتنش ۵۰ در ایران، پرسپولیس به تیمی مردمی برابر تاج(استقلال‌فعلی) که زیر نظر تیمسار پرویز خسروانی اداره می‌شد و به زعم عموم وابسته به دربار پهلوی بود، تبدیل شد. شاید همین موضوع از دلایلی باشد که حالا سرخ‌پوشان پایتخت پرطرفدارترین تیم ایران به شمار می آیند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تغییر نام تاج به استقلال، آبی‌پوشان پایتخت با نسل‌طلایی خود در ابتدای دهه ۷۰ فاتح جام باشگاه‌های آسیا شدند تا کسب این افتخار در قاره‌کهن و دیگر موفقیت‌های داخلی و خارجی پسران‌آبی، شمار هواداران استقلال خیزش قابل‌توجهی نسبت به دهه‌های گذشته داشته باشد.
هر چند استقلال و پرسپولیس در دهه‌های اخیر با حضور پرقدرت تیم‌هایی مانند سپاهان‌اصفهان، فولاد خوزستان و تراکتورسازی‌تبریز نتوانستند اقتدار گذشته خود را در ایران به رخ حریفان بکشند، اما این موضوع تاثیر چندانی بر رقابت‌دیرین این دو تیم نداشت. امسال هم مانند گذشته، چند روز مانده به این دیدار حیثیتی، کری‌خوانی‌های سرخابی در شبکه‌های اجتماعی آغاز شد و تا چند روز پس از این دیدار هم ادامه خواهد داشت.
به هرحال شهرآورد هفتاد و نهم با برتری پرسپولیس به پایان رسید، اما اگر سرخابی‌ها در دیدار پنجشنبه خود مقابل حریفان‌شان در جام‌حذفی پیروز شوند، ۱۱ روز بعد استقلال و پرسپولیس در نیمه‌نهایی جام‌حذفی شهرآورد هشتادم را برگزار می‌کنند و شاید کری‌خوانی هواداران این دو تیم، پایان هفته دوباره آغاز شود.
یادداشت: یاسر سماوات
