«مهاجر» یک فیلم مینیمالیستی است

به گزارش ایلنا، در سری جدید برنامه «سینما1» مهمانان برنامه فیلم برنامه را انتخاب و به تماشاگران پیشنهاد می‌کنند. فریدون جیرانی فیلم «مهاجر» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا را به عنوان فیلم پیشنهادی خود به تماشاگران «سینما1» معرفی کرد.

جیرانی از «مهاجر» به عنوان فیلمی خاص و ویژه که بسیار مورد علاقه اوست و از منظر تاریخ نگاری سینما فیلم بسیار مهمی است یاد کرد. او «مهاجر» را فیلمی بسیار جلوتر از زمان خودش دانست. چه از نظر ساختار، چه از نظر فکر، و چه از نظر نوع بیان.

کارگردان فیلم «خفگی» فیلم «مهاجر» را فیلمی دانست که حتی می‌شود به عنوان یک فیلم «روشنفکرانه» مورد مطالعه‌اش قرار داد.

جیرانی گفت: «مهاجر» در سال 1368 ساخته شده است و این سال، سال بسیار مهمی در تاریخ ایران است. «مهاجر» فیلمی است که به خوبی منعکس‌کننده حال و هوای سال 1368 است.

پس از این مقدمه فیلم «مهاجر» به نمایش درآمد و بعد از نمایش فیلم بخش تحلیل فیلم با حضور فریدون جیرانی و غلامعباس فاضلی آغاز شد.

فریدون جیرانی نقد و بررسی فیلم «مهاجر» را با این نکته آغاز کرد که «مهاجر» در گذر زمان صیقل خورده است و با گذشت زمان ما متوجه چیزهایی در فیلم می‌شویم که در آن زمان، خیلی قابل دریافت نبود.

در بررسی تاریخی فیلم «مهاجر» جیرانی اظهار داشت: این فیلم تأثیرپذیری مستقیمی از رحلت امام خمینی در خرداد 1368 و تشکیل دولت «سازندگی» هاشمی رفسنجانی در مرداد 1368 دارد. و تلخی مرگ امام (ره)، آخرین وصیت‌های ایشان (همه ما مأمور به تکلیفیم، نه مأمور به نتیجه) و ظهور جریان سرمایه‌داری تأثیرات زیادی در حال و هوای این فیلم دارد؛ چون در آن سالها جامعه دارد وارد فاز و مرحله جدیدی می‌شود.

کارگردان سریال «تعبیر وارونه یک رویا» «مهاجر» را به دلیل نماهای طولانی، درونگرایی در شخصیت پردازی، مفاهیم شهودی و خط داستانی کمرنگ، به تعبیر امروزی یک فیلم «مینیمالیستی» دانست.

او اذعان داشت: چیزهایی که ممکن بود در آن زمان در فیلم «مهاجر» شعاری جلوه کنند، امروز با گذشت زمان تحلیلی جلوه می‌کنند. چون فیلم درباره باورهای نسلی که الان در میان ما نیستند صحبت می‌کند. از سوی دیگر وی «مهاجر» را فیلمی دانست که روی جزئیات تأکید زیادی می‌کند. و این وجه تمایز فیلم با آثار دیگری است که در آن سال ساخته شده است.

غلامعباس فاضلی نیز اشاره کرد: «مهاجر» دارای لحن غمگینی است در حالی که داستان فیلم داستان اندوهناکی نیست و این تفاوت بین پسزمینه و پیش‌زمینه یکی از امتیازات فیلم «مهاجر» است.

فریدون جیرانی در ادامه گفتگو حاتمی‌کیا را فیلمسازی دانست که زمانه روی او تأثیر زیادی می‌گذارد و «مهاجر» فیلمی است که پایان یک دوران را به خوبی نشان می‌دهد.

در ادامه گفتگو اشاره‌ای به فیلم‌های بعدی حاتمی‌کیا و تأثیرپذیری از شرایط اجتماعی در آنها صورت گرفت. اینکه مقطع سال 1367 و 1368 که از لحاظ تاریخی بسیار مهم است و حتی سرآغاز نوعی «روشنفکری مذهبی» در جامعه ایران است، تأثیر مهمی بر سینمای آن سالها و فیلم‌هایی مانند «هامون»، «مهاجر»، «دندان مار»، «مادر»، و... داشته است اما تفاوت «مهاجر» با آنها در این است که شخصیت‌هایش مابه‌ازای واقعی دارند.

در این گفتگو اشاره‌هایی هم به شخصیت‌ها و رویدادهای تاریخی آن زمان همچون شهید آوینی، روال فیلمسازی در «حوزه هنری» و «بنیاد سینمایی فارابی»، تأثیر فیلم‌های حاتمی‌کیا بر منتقدان سینمایی دهه 1360 و... مطرح شد.

در بخش دیگری از برنامه «خدایار قاقانی» مستندساز و منتقد سینمایی درباره ابعادی از سیمای حاتمی‌کیا سخن گفت. از اشاره‌های فیلم به «نی» که در ادبیات و فرهنگ ایرانی پس‌زمینه‌ای غنی دارد، تا اینکه «مهاجر» و «دیده بان» دو قسمت از سه‌گانه‌ای هستند که قسمت سومش هرگز ساخته نشد! قاقانی «دیده‌بان» را فیلمی درباره «چشم» دانست و «مهاجر» را فیلمی درباره «دل».

از سوی دیگر قاقانی حاتمی‌کیا را در دوره کاری‌اش فیلمسازی «نازدار» و «نازپرورده» دانست که اینها از همین فیلم «مهاجر» قابل رویت است.

برنامه «سینما1» پنجشنبه شب‌ها ساعت 22.15 از شبکه یک سیما پخش می‌شود.