حضور شهرها در طرح پایتخت کتاب ایران نمایشی نیست
عبدالمهدی مستکین تاکید کرد: نکتۀ مثبت طرح انتخاب پایتخت کتاب ایران این است که یک فرایند است و باید برنامۀ عملیاتی فازبندی‌شده ارائه شود.
به گزارش ایلنا، عبدالمهدی مستکین، مدیر گروه فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران، با اعلام این مطلب گفت: بر همین بنیاد انتخاب پایتخت کتاب ایران را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه ترویج کتابخوانی پیشنهاد برگزاری جشنواره انتخاب پایتخت کتاب ایران را ارائه کردیم که تا کنون دو دوره آن برگزار شده و دوره سوم در اسفند ماه سال جاری برگزار خواهد شد.
وی درباره فعالیت‌های گروه فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در نزدیک‌سازی معیارهای انتخاب پایتخت کتاب ایران به معیارهای انتخاب پایتخت جهانی کتاب گفت: ما معیارهای مورد نظر سازمان یونسکو درباره انتخاب پایتخت جهانی کتاب را ترجمه کردیم و در اختیار دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگ و کتابخوانی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار دادیم. تلاش ما این است که با ارائه این معیارها و اجرایی‌شدن آنها در شهرهای نامزد پایتخت کتاب ایران، به سوی توسعه پایدار بر پایه معیارهای جهانی حرکت کنیم.
مستکین با اشاره به این نکته که در اولین دوره انتخاب پایتخت کتاب ایران ۶۰ شهر در طرح انتخاب پایتخت کتاب شرکت کرده بودند، گفت: در دوره دوم با جهش عجیبی روبه‌رو شدیم و تعداد این شهرها به ۹۹ شهر رسید. اکنون در دوره سوم، این جشنواره کاملاً جا افتاده و شهرها و روستاهای کشور پیگیر آن هستند و به نظر می‌رسد که بذر خوبی در راه ترویج کتابخوانی در زمین فرهنگ ایران پاشیده شده باشد.
وی با اشاره به هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف برای اجرای پرشور این انتخاب گفت: فکر می‌کنم در ۵ سال آینده در ایران شاهد جهشی در فرهنگ کتابخوانی باشیم.
مدیر گروه فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در ایران در پاسخ به این سؤال که بومی‌سازی معیارهای یونسکو در انتخاب پایتخت جهانی کتاب، در کشور ما تا چه حد موفق عمل کرده است؟، گفت: یکی از اهداف سازمان یونسکو این است که هر دیار، خرده‌فرهنگ و تنوع زیستی بر بنیان هویت خود عمل کنند. بنابراین بسیار استقبال می‌کنیم از اینکه یک روستا یا شهر، میراث، هویت و آیین‌های خود را حفظ کند. در ترویج فرهنگ کتابخوانی، هر روستا یا شهر با یک رویکرد مطالعه می‌کند و تشویق می‌شود که عناصر فرهنگی مختص خود را در عرصه ملی و بین‌المللی ارائه بدهد و دیگر شهرهای کشور، در معرض آشنایی با مفاهیم فرهنگی روستاها و شهرهای دیگر قرار بگیرند.
وی درباره اینکه برای ادامه‌داربودن فعالیت‌های ترویج کتابخوانی در شهرهایی که به‌عنوان پایتخت کتاب ایران انتخاب شده و می‌شوند، چه تضمینی وجود دارد، گفت: نکته مثبت این برنامه این است که یک فرایند است. این‌طور نیست که فقط به‌صورت نمایشی در جشنواه پایتخت کتاب شرکت کنند. بلکه باید برنامه عملیاتی فازبندی‌شده ارائه شود که کارگاه‌ها، سمینارها و برنامه‌های یک سال را معرفی کند. لذا بعد اجرایی و عملیاتی آن خیلی مهم است و طرح‌ها انتزاعی نیست. اگر به ۱۰ روستای برگزیده سال گذشته و ۲۰ روستای برگزیده امسال مراجعه کنید، به‌عینه می‌بینید که این برنامه‌های ترویجی به کل روستا و یا شهر سرایت کرده و از دل آن، ایده‌های جدیدی برای ترویج کتابخوانی سر برآورده است که از سوی سازمان یونسکو نیز به آن توجه شده است.
عضو شورای برگزاری جشنواره پایتخت کتاب ایران، درباره نقش گروه فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو در سازوکار برگزاری این جشنواره گفت: ما معیارهای یونسکو را آماده می‌کنیم و در نشست‌های مختلفی که دراین‌باره برگزار می‌شود، تلاش می‌کنیم فاصله‌های انتخاب در این جشنواره را با معیارهای یونسکو کمتر کنیم تا با علم روز دنیا مطابقت داشته باشد. ما همچنین در پی آن هستیم که بدانیم در کشورهای دیگر از چه روش‌هایی برای گسترش کتابخوانی استفاده می‌شود تا در گروه فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو آنها را برای استفاده در کشور بومی‌سازی کنیم.
مستکین با اشاره به برگزاری کارگاه‌های آموزشی ترویج کتابخوانی توسط گروه فرهنگ این کمیسیون گفت: بالغ بر ۲۰ کارگاه آموزشی در استان‌های مختلف برگزار کرده‌ایم که هدف آن، ترویج کتابخوانی و آشنایی با آخرین روش‌ها در این زمینه است. ما پایتخت‌نشینی نکرده‌ایم، بلکه ایران‌نوردی کرده‌ایم تا مفاهیم توسعه پایدار حوزه کتابخوانی را ارائه کنیم و در این راه، با استقبال بی‌نظیری روبه‌رو شده‌ایم.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا این فعالیت‌ها در سازمان یونسکو نیز بازتابی داشته است، می‌گوید: ما در این زمینه دو کار را انجام نمی‌دهیم؛ اول اینکه شتاب نمی‌کنیم و دوم اینکه آمار کمّی نمی‌دهیم. خیلی راحت بگویم: ما در زمینه ترویج فرهنگ کتابخوانی هنوز دوران کودکی و چه‌بسا جنینی را طی می‌کنیم! عناصر مختلفی مانند وضعیت معیشتی و نظام کنکورمحور آموزش و پرورش در این مسئله دخیل‌اند. تا نیازهای اولیه معیشتی برطرف نشود، نیاز ثانویه که فرهنگ و هنر و کتابخوانی است، به‌سامان نمی‌شود.
او درباره اصلاح ساختار کنکورمحور آموزش و پرورش نیز گفت: اگر بخواهیم به آینده فرهنگ ایرانی امیدوار باشیم، بهترین کار برداشتن کنکور است. پای این دیو کنکور به مهدکودک‌ها و دبستان‌ها هم باز شده است. ما، کودکی را که باید در طبیعت بگردد تا خلاقیتش شکل بگیرد، در حصار تنگ کنکور محصور کرده‌ایم. در چنین شرایطی، فاصله ما با معیارهای جهانی در زمینه ترویج کتابخوانی نیز بسیار زیاد است.
مستکین افزود: ما در کمیسیون ملی یونسکو می‌دانیم که نبض کتاب در کشور ما، نبض درست و به‌سامانی نیست. بنابراین باید در جهت رایزنی برای حذف نظام کنکورمحور گام برداریم. هدف ما این است که در زمینه ترویج کتابخوانی، توسعه پایدار اتفاق بیفتد.
سومین دوره انتخاب پایتخت کتاب ایران، اسفند ماه سال جاری برگزار خواهد شد. پیش از این شهرهای اهواز و نیشابور به‌عنوان پایتخت کتاب ایران معرفی شده‌اند.