عصیان شخصیت‌های اساطیری در سال 2016/فاستوس بعد از هزار سال تبعید به دانش رسید
فرشاد منظوفی‌نیا گفت: اگر فاستوس با شیطان برای فروختن روحش معامله می‌کند و خطایش جاه‌طلبی است اما فاستوس نمایش ما آن جاه‌طلبی را ندارد چون بعد از هزار سال تبعید و سرگردانی و تفکر به افق و ارزش‌های دیگری رسیده است. در واقع فاستوس این بار چیزی برای عرضه ندارد بلکه می خواهد عصیان کند و اینگونه داستان نمایش فاستوس 2016 شکل می‌گیرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نشست خبری نمایش «فاستوس 2016» با حضور فرشاد منظوفی‌نیا (کارگردان) و تعدادی از بازیگران این نمایش برگزار شد.
کارگردان نمایش «فاستوس 2016» خاطرنشان کرد: ما در فاستوس 2016 این قرارداد را با تماشاگر می‌گذاریم که او باید ذهنش را از فاستوس، آژاکس، مده‌آ و مکبث که شخصیت‌های خاص این نمایش هستند خالی کنند چراکه در این نمایش آنها ارتباط مستقیمی با پیشینه‌شان ندارند به جز رگه‌های مختصری که این حلقه ارتباطی را با گذشته حفظ می‌کند.
منظوفی نیا یادآور شد: همه تئاتری‌ها این داستان‌های اسطوره‌ای را می‌دانند. مثلاً اگر فاستوس با شیطان برای فروختن روحش معامله می‌کند و خطایش جاه‌طلبی است اما فاستوس نمایش ما آن جاه‌طلبی را ندارد چون بعد از هزار سال تبعید و سرگردانی و تفکر به افق و ارزش‌های دیگری رسیده است. در واقع فاستوس این بار چیزی برای عرضه ندارد بلکه می‌خواهد عصیان کند و اینگونه داستان نمایش فاستوس 2016 شکل می‌گیرد.
او با اشاره به رجوع به متنی کلاسیک برای اجرای نمایشی مدرن گفت: معتقدم بسیاری از متون کلاسیک آنقدر ارزشمند هستند که اجراهای متعدد از آنها در طول زمان نه تنها از ارزش‌هایشان کم نمی‌کند بلکه هر کارگردانی با هر بضاعت فکری می‌تواند نقاط جدیدی را کشف کند و به اثر نمایشی‌اش تزریق کند.
منظوفی‌نیا ادامه داد: فاستوس 2016 بازنویسی و اقتباسی از متن کلاسیک نیست بلکه در این نمایش آدم‌هایی حضور دارند که فقط نام‌ها را از شخصیت‌های اساطیری وام گرفته‌اند و در واقع در موقعیت دیگری شرایط داستان را پیش می‌برند. فاستوس در این نمایش سپاهی راتشکیل می‌دهد که از همه افرادی که در طول تاریخ و اساطیر پا را فراتر گذاشته‌اند، کمک می‌گیرد.
او با اشاره به قصه اصلی نمایش «فاستوس 2016» گفت: هزار سال از زمانی که فاستوس روحش را به شیطان فروخت گذشته و این هزار سال را فاستوس به تبعید و تفکر گذرانده و به دانایی رسیده است و این دانایی را ارزش‌های انسانی مشخص می‌کند.
فرشاد منظوفی‌نیا، کارگردان نمایش «فاستوس 2016» ادامه داد: ارزش‌هایی عام و فراگیر که همه جوامع بشری می‌توانند درباره آن صحبت کنند و برای به دست آوردن‌شان عصیان کنند. ارزش‌هایی که جزو حقوق مسلم انسان و جزو لاینفک وجود انسان هستند و باید به دست آورده شوند.
فرشاد منظوفی‌نیا نمایش فاستوس 2016 را ترکیبی از بازیگران دانشجوی دانشکده هنرهای زیبا و سینما تئاتر خواند و گفت: تمرین‌های گروهی از خردادماه امسال شروع کرده‌ایم و اجرا از فردا 23 آبان به مدت یک ماه در تالار مولوی اجرا خواهد شد.
منظوفی‌نیا با اشاره به نام و بستر اصلی این نمایش گفت: به طور اتفاقی در یک بازه زمانی مشترک دو نمایش دیگر با موضوع فاستوس روی صحنه رفته بود. اتاق فاستوس و فاستوس ++ هر کدام تفاسیری از شخصیت فاستوس که برگرفته از نمایش‌های دوره الیزابتی بود داشتند. این داستان محتوای رمزآمیز دارد و شاید برای همین است که برای اجرای نمایشی بسیار جذاب است.
منظوفی نیا ادامه داد: در فاستوس 2016 با شخصیت اساطیری آن مواجه نیستیم بلکه فاستوس را در عصر حاضر داریم یعنی در زمانی که تماشاگر در سالن نشسته. همچنین در این نمایش تعدادی از اساطیر یونان باستان و تعدادی از شخصیت‌های نمایش عصر رنسانس حضور دارند. در این شخصیت‌ها هم فقط نام و دیالوگ‌های کوتاهی وجود دارد که ارجاع به ریشه این شخصیت‌های اساطیری است اما داستان مطلقاً مربوط به این داستان‌ها نیست.
شخصیت‌های سپاه فاستوس خطاکارند
کارگردان نمایش فاستوس 2016 تشریح کرد: این همان نگاهی دراماتیکی است که می‌گوید جهان را کسانی می‌توانند اصلاح کنند که خودشان دچار گناه شده‌اند و در مقابل بدترین دیکتاتورها از کسانی متولد می شوند که فکر می‌کنند معصوم هستند. در واقع شخصیت‌های سپاه فاستوس در این نمایش همه دچار خطایی استراتژیک بوده‌اند.
منظوفی‌نیا با بیان اینکه فاستوس جزو معدود شخصیت‌های نمایشی است که تم اصلی آن کسب دانش است؛ گفت: ما اکنون در عصر انفجار اطلاعات هستیم و در این دوره فاستوس برای کسب تکنولوژی دچار خطا نمی‌شود زمانی که علم بدون تکیه به ارزش‌ها گسترش پیدا می‌کند تبعاتی به همراه دارد. مثلاً در فاستوس نسخه کلاسیک این شخصیت برای به دست آوردن دانش است که روحش را با شیطان معامله می‌کند اما در دنیای امروز فاستوس به دانایی رسیده است و این دانایی می‌تواند خیلی چیزها را نقد کند.
او ادامه داد: فاستوس در نبرد و عصیانی که به پا می‌کند تنها نیست بلکه شخصیت‌های اساطیری دیگر هم به او ملحق می‌شوند که هرکدام به این باور رسیده‌اند که باید علیه شرایط عصیان کرد.
منظوفی‌نیا یادآور شد: ساختار نمایشنامه فاستوس 2016 به گونه‌ای است که حتی اگر کسی فاستوس را نخوانده باشد و شخصیتش را نشناسد می‌تواند موضوع را دریافت کند اما اگر کسی قبلاً باشخصیت اساطیری فاستوس آشنا باشد در همان دقایق اولیه این نمایش ساختار ذهنی‌اش به هم می‌ریزد چون ما در این نمایش ادبیات فاخر و کلاسیک نداریم بلکه شخصیت‌ها همه به زبان امروز حرف می‌زنند.
کارگردان نمایش فاستوس 2016 با بیان اینکه شخصیت‌های این نمایش از همین دوره زمانی و سال کنونی تبعیت می کنند؛ گفت: در این اجرا آنقدر تکنولوژی گسترده است که تماشاگر باید دقت کند که در فضای مجازی کدامیک از شخصیت‌ها قرار دارد و در پایان اتفاقی می‌افتد که با شگفتی سالن را ترک می‌کنند.
فاستوس 2016 اثری تجربه‌گرا نیست
منظوفی‌نیا با اشاره به اهمیت متن به عنوان مصالح اساسی نمایش گفت: ترکیب‌بندی در نمایش از متن قوی شروع می‌شود. اگر درست باشد اجرا هم درست پیش خواهد رفت. در رابطه با شیوه اجرایی فاستوس 2016 کاری کاملاً دانشگاهی است. یعنی رویکرد ما به اجرا سلیقه‌ای نیست بلکه کاملاً براساس مواردی که در کلاس‌ها و دانشگاه ارائه می‌شود.
او با تاکید بر اینکه فاستوس 2016 کاری تجربه‌گرا نیست؛ گفت: نکته مهم در این نمایش این است که تئاتر به معنای واقعی خودش اتفاق می‌افتد. بازی، گریم همه عوامل دیگر در این نمایش مهندسی شده است البته ابن به معنای بستن بازیگران و عدم خلاقت نیست بلکه بازیگران در یک برهه‌ای می‌توانند خلاقیت به خرج دهند و اینها همه کلاسه شده و سپس مهندسی می‌شود.
منظوفی‌نیا ادامه داد: اجرای فاستوس 2016 مثل یک مکانیزم و ماشین عمل می‌کند که اگر یک چرخ دنده در آن درست قرار نگیرد کل آن ماشین را به هم می‌ریزد. ما در این نمایش به شش ماه تمرین نیاز داشتیم که بتوانیم لحن و حس موردنظر را در تمامی عوامل نهادینه کنیم.
این کارگردان تئاتر با اشاره به رویکرد باستان‌گریزی که در بسیاری از نمایش های امروز به ویِژه کارهای جوانان دیده می‌شود؛ گفت: اگر از بسیاری از کارگردان‌های این نمایش‌ها بخواهید قصه کا را برایتان تعریف کنند نمی‌توانند زیرا با جنسی از هذیان‌گویی در این نمایش‌ها مواجهید که در عین بی‌نظمی دارای نظم هستدن اما مخاطبان خاص خود را دارند. مخاطبی که با تمرکززدایی در صحنه آشنا باشد و بداند این یک شیوه تئاتر است.
منظوفی‌نیا ادامه داد: اینکه مخاطب چقدر به تئاتر عادت دارد یک بحث است اما داستان گریزی در نمایش دغدغه من نیست. من دوست ندارم تماشاگر با ابهام از سالن بیرون برود بنابراین کاری را ارائه می‌کنم که در آن شخصیت‌ها به ازای اسرار پنهانی‌شان داستان خود را هم روایت می‌کنند. فاستوس در داستان اصلی‌اش 24 ساعت زمان می گیرد و روحش را به شیطان می‌فروشد اما اینکه بعد از هزار سال چه اتفاقی برای او می‌افتد در هیچ کجا به جز اینجا مشخص نخواهد شد.
او با تاکید بر اینکه در تئاتر مدرن و امروزی پیام قطعیت ندارد؛ گفت: من به عنوان فرستنده نظر خودم را تحمیل نمی‌کنم و مخاطب من منفعل نیست بلکه با توجه به سابقه‌اش ممکن است چیزی را دریافت کند که اصلاً در ذهن من نبوده. در واقع من معتقدم تقسیم‌بندی تماشاگر عام و خاص وجود دارد اما این جداسازی از طرف گروه تئاتری نیس بلکه بر ذات خود هنر است. ضمن اینکه گذشته از بحث محتوا موضوع فرم هم مطرح می‌شود که حتی اگر قرار است تماشاگر عام هم از نمایش لذت ببرد از ترکیب‌بندی، تصاویر و ارتباطات در نمایش بتواند چیزی را دریافت کند.
دوری از کلیشه شخصیت‌های اساطیری نمایش‌ها سخت بود
شادی اسدپور بازیگر نقش مده‌آ با اشاره به تجربه بازی این نقش گفت: روز اولی که این نمایشنامه را خواندم فهمیدم مده‌آ با آن شخصیتی که من از قبل می‌شناختم و ذهنیتی در مورد آن داشتم تفاوت دارد در حالی که این نقش همچنان رگه‌هایی از شخصیت کلاسیک مده‌آ را هم دارد.
اسدپور با بیان اینکه شش ماه تمرین توانست بازی‌ها و عناصری که بر صحنه بود را با هم هماهنگ کند؛ گفت: ما به نوع خاصی از اجرا در فاستوس 2016 رسیدیم که مستلزم سپری شدن زمان بود. یکی از سختی‌های این نقش این بود که باید مده‌آیی را پیدا می‌کردند که در عین حال که تعریفی از مده‌آی کلاسیک دارد اما شخصیت جدیدی باشد. در واقع مده‌آ نقشی چالشی بود که اجرای آن کار دشواری بود.
مجید اکبری بازیگر نقش آژاکس هم گفت: برخورد من با نقش آژاکس منحصر به فرد، عجیب و سخت بود . اولین باری که به نمایش دعوت شدم با اینکه شخصیت آژاکس را به خوبی می‌شناختم و چندین بار این نمایشنامه سوفوکل را خوانده بودم اما متوجه شدم که در فاستوس 2016 قرار نیست آن نقشی را بازی کنم که از آن ذهنیت داشتم.
اکبری ادامه داد: هر بازیگری با توجه به تجربیات و توانایی‌اش با نقش برخورد کرده و آن را بازی می‌کند. بازی در این نمایش هم کار سختی بود چون آقای منظوفی نیا به عنوان کارگردان تاکید داشت که به سمت بازی کلیشه‌ای نرویم و آنچه متعلق به فاستوس 2016 هست را ارائه کنیم.
او یادآور شد: علی‌رغم شش ماه تمرین ارائه این نقش بسیار سخت بود چون در متن، کارگردانی و بازی با یک طراحی جدید مواجه بودیم که با آنچه قبلاً در حافظه‌مان از این شخصیت‌های اساطیری وجود داشت متفاوت بود.
حمیدرضا فراهانی بازیگر نقش مکبث هم با اشاره به سخت‌گیری فرشاد منظوفی‌نیا به عنوان کارگردان برای ارائه نقش‌ها گفت: آقای منظوفی‌نیا کم کاری و کار تکراری را نمی‌پذیرد و شما به عنوان بازیگر مجبورید سر کار او خیلی زحمت بکشید چون نمی شود او را دور زد.
فراهانی یاد آور شد: حدود چهار ماه طول کشید تا من به طور کامل متوجه شوم مکبث نمایش فاستوس 2016 چیست چون این شخصیت باید از مکبث اصلی وام می گرفت و این کار سختی بود اما می‌توانم بگویم بازی در این نمایش یک تجربه بسیار متفاوت بود. چون در خلال کار آموختیم و تجربه کسب کردیم.
او با اشاره به مکبث این نمایش گفت: مکبث در فاستوس 2016 دچار استحاله می‌شود و در لحظاتی ما به جای او لیدی مکبث را داریم یعنی جدا از مشخصات ظاهری مکبث حالات روحی لیدی مکبث را می‌گیرد و بعد به شخصیت اصلی‌اش بازمی‌گردد.
عبدالرضا نصاری بازیگر نقش فاستوس هم گفت: معتقدم کار باید دیده شود تا بتوان در مورد آن صحبت کرد زیرا نمی‌توان بطور شفاف و قصه و خط داستانی آن صحبت کرد. این موضوع حتی شامل شیوه کارگردانی و بازیگری هم می‌شود.
بازیگر نقش فاستوس ادامه اد: ما خودمان را برای نقد مختلف از بازیگری تا طراحی صحنه و لباس آماده کردیم زیرا معتقدیم کاری کاملاً متفاوت را روی صحنه خواهیم برد.
مقدی شامیریان، طراح لباس این نمایش نیز با بیان اینکه در فاستوس 2016 شخصیت‌ها همگی مرزهای اخلاقی را زیر پا گذاشته‌اند؛ گفت: در طراحی لباس هیچ‌کدام مربوط به زمان و مکان خاصی نیست البته برای طراحی لباس همه شخصیت‌ها از کاراکتر اصلی‌شان وام گرفته‌اند اما مکبث، مده‌آ و ژاکس این نمایش در همه زمان ها می‌توانند باشند.
مقدی شامیریان ادامه داد: استفاده از مواد غیرمتعارف در لباس‌ها نکته دیگری بود که در طراحی لباس مدنظر داشت. این کار شناخت مواد را می‌طلبید اینکه بتوانیم آنها را چطور در قالب یک لباس دربیاوریم.
او خاطرنشان کرد: همه لباس‌ها بدون اغراق پارچه‌سازی بود و در آنها کار با فلز و نور اتفاق می‌افتاد در واقع خطوطی فانتزی در لباس‌ها وجود دارد که با فضای غیررئال نمایش کمک می‌کند.
منظوفی‌نیا نیز با اشاره به طراحی لباس این نمایش گفت: ما با چالش بزرگی در طراحی لباس مواجه بودیم؛ در این نمایش لباس فرمال نمی‌بینید بلکه همه لباس‌ها خلق شده است. وقتی این حجم از لباس‌ها روی تن بازیگران آمد در عین حال که ایده و آزادی عمل می‌داد محدودیت هم ایجاد می‌کرد. چالش بزرگی بود که بازیگر با این لباس که قابل کنترل و مکانیکی هم هست، راحت باشد و در عین حال یک لباس رئالیستی هم نبینیم.
این کارگردان تئاتر یادآور شد: بخشی از معرفی شخصیت‌ها را هم لباس‌ها در این نمایش به عهده دارند. این لباس‌ها خاص این نمایش هستند و در کار دیگری هم قابل استفاده نخواهند بود.
نمایش فاستوس 2016 به نویسندگی یوسف فخرایی و کارگردانی فرشاد منظوفی‌نیا از 23 آبان به مدت یک ماه ساعت 18 در تالار مولوی روی صحنه می رود.