رسانه‌های دولتی از دهکده جهانی دور شده‌اند/ معضل صداوسیما رویکرد تعهد به جای تخصص است
مهدی محسنیان‌راد (جامعه‌شناس و استاد علوم ارتباطات) با اشاره به بحث نیروی انسانی در سازمان صداوسیما گفت: صداوسیما پس از انقلاب اسلامی، با حجم عظیمی از آدم‌هایی شکل گرفت که فارغ‌التحصیل دانشکده‌های ارتباطات نبودند و ما هنگامی داریم درباره مصیبت حرف می‌زنیم که رسانه‌های دولتی از دهکده جهانی دور شده‌اند درحالی‌که فضای جدیدی آغاز شده که رقابت در آن بسیار سخت است.
مهدی محسنیان‌راد در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به موضوع مقایسه کمی کارکنان صداوسیما با سایر رسانه‌های مشابه خارجی، گفت: صداوسیما پس از انقلاب اسلامی، با حجم عظیمی از آدم‌هایی شکل گرفت که فارغ‌التحصیل دانشکده‌های ارتباطات نبودند و خیل عظیمی را تشکیل داد که حضورشان تبدیل به یک پاره فرهنگ سازمانی شد.
محسنیان‌راد تصریح کرد: چنین بحران‌هایی تمام این سال‌ها وجود داشته، فقط آشکار نبوده است؛ در واقع اکنون که بخشی از جامعه این فرصت را یافته تا نیازهای رسانه‌ای سرکوب شده خود را در جایی دیگر بیابد، این مقایسه‌های آماری مورد توجه قرار گرفته است.
او در تشریح موضوع تعهد و تخصص گفت: جدل تخصص و تعهد در آغاز انقلاب اسلامی یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی است که شاید در طول صد سال اخیر ایران روی داده است؛ این جدل سریعا در جنگ تحمیلی با یک فرمول خیلی هوشمندانه حل شد. یعنی ارتش به تمام تخصص‌گرایی قبل انقلابش نگاه داشته و سپاه با تعهدگرایی شکل داده شد؛ یک سیستم تعهدگرا و یک سیستم تخصص‌گرا.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) ادامه داد: وقوع جنگ ایران و عراق که مدت کوتاهی پس از پیروزی انقلاب رخ داد؛ باعث شد سپاه و ارتش وارد آزمون شوند؛ عملا تعهد (یعنی سپاه) توانست در کنار تخصص(ارتش) سررشته جنگ را به دست بگیرد.
محسنیان‌راد با اشاره به اتفاقات دیگری که در همین راستا افتاد، گفت: در این میان، تعهد و تخصص در حوزه رسانه‌ها بیش از سایر حوزه‌ها مهم بود؛ در همه جای دنیا، برای انقلاب‌های مبتنی بر ایدئولوژی، در آغاز انقلاب، تعهد اهمیتش بالا‌تر است؛ این موضوع که «رسانه یعنی جای تعهد»، موضوع مهمی بود.
او تصریح کرد: همین موضوع باعث شد رسانه‌ها بیش از همه نهادهای موجود و بازمانده از نظام شاهی در جمهوری اسلامی، آسیب سنگین در باب تعهد و تخصص ببینند.
استاد دانشگاه علوم ارتباطات به بیان خاطره‌ای از تدریس اصول روزنامه‌نگاری در اوایل انقلاب اسلامی پرداخت و گفت: وقتی که خبرگزاری پارس، تبدیل به خبرگزاری جمهوری اسلامی شد پس از مدتی دست متعهد‌ها قرار گرفت و مدتی بعد حس کردند کارایی نیرو‌هایشان خیلی پایین است؛ بنابراین سراغ کاظم معتمدنژاد، حمید نطقی و من که سه بازمانده دانشکده علوم ارتباطات منحل شده بودیم، آمدند.
محسنیان‌راد ادامه داد: مرحوم معتمدنژاد رئیس دانشکده، مرحوم حمید نطقی مدیر گروه روابط عمومی دانشکده و من هیات علمی و رئیس مرکز تحقیقات دانشکده بودم؛ گفتند بیایید اصول روزنامه‌نگاری و غیره تدریس کنید. رفتیم سر کلاسی در همان خبرگزاری. دو جلسه که گذشت، خیلی عصبانی به دکتر نطقی گفتم این کار خیلی مشکل است و من خیلی از این تدریس ناراضی هستم. پرسید چرا؟ گفتم برای اینکه این‌ها الفبای کار خبر را نمی‌دانند من چی را به این‌ها تدریس کنم؟
او با بیان اینکه ما تدریس را آنجا ادامه دادیم، گفت: ما ادامه دادیم اما امکان ندارد با این کلاس‌ها موفق شد؛ شما نمی‌توانید همان‌طور که آمپول زدن را در دوره کوتاه مدت آموزش می‌دهید بتوانید جراحی قلب باز را هم مثل آمپول زدن تدریس کنید؛ در نهایت حاصلش شد این چیزی که در کل نظام رسانه‌ای می‌بینید.
محسنیان‌راد با تاکید بر اینکه پدیده عدم توجه به تخصص متاسفانه در رسانه‌ها نهادینه شده است، گفت: سال ۶۹ یعنی ۱۲ سال پس از پیروزی انقلاب، تحقیقی در حد سرشماری برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت انجام دادم که مشخص شد از کل فارغ‌التحصیلان رشته ارتباطات تا آن سال، تنها ۶ درصدشان در رسانه‌ها مشغول هستند و ۹۴ درصد فارغ‌التحصیلان در مشاغلی کاملا غیرمرتبط کار می‌کنند.
این استاد ارتباطات، با بیان اینکه همان موقع روزنامه‌ای خبری نتیجه این تحقیقات را منتشر کرد، گفت: روزی از سبزه‌میدان بازار تهران عبور می‌کردم که مردی من را صدا زد؛ فکر نمی‌کردم کسی آنجا من را بشناسد و با من کار داشته باشد اما یک نفر آمد جلو به نام صدایم کرد، سلام کرد و گفت من هم از آن افرادی هستم که شما درباره‌اش صحبت کردی. این آقا فارغ‌التحصیل ارتباطات بود و در مغازه آجیل‌فروشی پدرزنش کار می‌کرد و با او شریک شده بود و هنوز هم همان‌جا کار می‌کند.
محسنیان‌راد تصریح کرد: یادتان باشد آن روزگار فرق می‌کرد و به اندازه امروز، تورم فارغ‌التحصیلان وجود نداشت.
او خاطرنشان کرد: هنگامی داریم درباره مصیبت حرف می‌زنیم که رسانه‌های دولتی از دهکده جهانی دور شده‌اند درحالی‌که فضای جدیدی آغاز شده که رقابت در آن بسیار سخت است.