چرا کتاب زندهباد فساد نوشته وزیر کار منتشر نشد؟/ با کف، سوت و شعار به توسعه نمیرسیم/ دربرابر هزاران آرایشگاه و نمایشگاه اتومبیل چند کتابخانه داریم؟
آیین مراسم بزرگداشت روز کتاب و کتابخوانی و کتابدار و تقدیر از کتابداران برگزیده با حضور بیش از 800 نفر از کتابداران و مسئولان دولتی و فرهنگی برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، صالحی امیری (رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران) در ابتدای این مراسم ضمن تاکید بر لزوم تقدیر از زحمات وخدمات تمام انسانهایی که در سراسر کشور در حوزه کتاب، کتابخانه و کتابخوانی فعال هستند، گفت: این انسانها شخصیتهای گمنام اما بزرگی هستند که آینده کشور را تضمین میکنند باعث تاسف است که در عرصه اقتصاد ملی از حوزه کتاب، کتابخانه و کتابخوانی چندان سخن به میان نمیآید بدون تردید اگر میخواهیم به توسعه برسیم باید مسیر توسعه فرهنگی را برگزینیم و آن هم به صورت واقعی و نه فقط با تاکید کف، سوت و شعار.
او ادامه داد: متاسفانه ما راه را گم کردهایم و برای همین است که تلاش بیش از یک قرن ما در مسیر رسیدن به توسعه به نتیجه نرسیده است.
صالحیامیری در بخش دیگری از سخنان خود به لزوم توجه به معیشت کتابداران نیز تاکید کرد و گفت: بیش از ٦٥٠٠ کتابدار فرهیخته که عاشق کتاب و کتابخوانی هستند، در سختترین شرایط زیست می کنند، و با همچنان باید نگران معیشت و زیست آنها باشیم. امروز در این مراسم، از مسئولان اقتصادی دعوت کردیم تا بیایند از مشکلات ما بشنوند، امروز در زیر این سقف باید یک اتفاقی برای این انسانهای شریف بیفتد و آینده آنها را تضمین کند.
وی با طرح این سوال که چرا آنقدر به حوزه فرهنگ تاکید داریم، گفت: فرهنگ ٤ کارکرد، شخصیت آفرینی، هویتسازی، سازگاری و انسجام دارد، که هر کدام از آنها کارکردی مهم برای توسعه فرهنگی هستند.
صالحی امیری افزود: برخی روشنفکران مسیر را اشتباه رفتند، در حوزه فرهنگی باید به داشتههای خودمان اکتفا کنیم، و نگاهی به بیرون نداشته باشیم، نماد بزرگ ما عاشوراست.
رئیس کتابخانه ملی تاکید کرد: ما با فرهنگ غنی خودمان نیازی به فرهنگ وارداتی نداریم، چرا باید در تهران، چند هزار آرایشگاه و نمایشگاه اتومبیل و املاک وجود داشته باشد اما تعداد کتابفروشی ها آنقدر کم باشد.
صالحی امیری گفت: باید به یک تغییر بنیادی در حوزه مدیریتی، کشور در توسعه فرهنگی برسیم، سلامت اخلاقی جامعه مهم تر از سلامت جسمی است، باید در نگرش هایمان بازنگری شود؛ امروز با حضور آقای نوبخت به این مسئله خواهیم پرداخت که در برنامه ششم توسعه بحث توسعه فرهنگی و وضعیت کتاب و کتابخوانی مطرح شود.
وی در پایان گفت: راه نجات کشور، از فرهنگ است. و بستر این توسعه فرهنگی کتاب است و نگهبان هم کتابداران هستند.
خرید و فروش کتابهای ضاله حرام است
حجتالاسلام محمدی گلپایگانی (رئیس دفتر مقام معظم رهبری) نیز کتاب را یک کلمه مقدس دانست که در قرآن مجید کتاب آسمانی ما بیش از 245 مورد در آیات مختلف ذکر شده است و گفت: در سوره مریم و سوره ابراهیم در ذیل کلمه ذکر بارها این لغت آمده است. در سوره مریم که یک سوره تمام به نام حضرت مریم مقدس است چند مورد شناسنامه پیامبران بزرگ الهی را دارد که کلمه کتاب در آن بیان شده است. همچنین خود کلمه مریم را قرآن تذکر میدهد به پیامبر و همه ما مسلمانها که به یاد بیاوریم داستان مریم را. از زمانی که از خانواده خود دوری گرفت و به مکانی شرقی در شهر رفت در آن نقطه بود که قرآن میفرمایند جبرئیل را فرستادیم نزد مریم به صورت یک انسان کامل، در آنجا مریم گفت پناه میبرم به خدا چه تصمیمی داری او گفت نگران نباش من از سوی خدا آمدهام و میخواهم فرزند پاکیزهای را از سوی خدا حبه کنم.
حجتالاسلام گلپایگانی در ادامه به داستان حضرت ابراهیم (ع) و شخصیت والایی که دوست خدا شد اشاره کرد و گفت: داستان ابراهیم نشان میدهد شخصیت والایی که از امتحانهای سخت پیروز خارج شد چه در هجرتش و چه مبارزاتش با نمرد و چه آخرین امتحان سخت الهی که ذبح فرزند به دست پدر بود بعد از این امتحان سخت الهی خداوند فرمودند من تو را امام قرار دادم و ابراهیم پس از این امتحان سخت خلیل و دوست خدا شد.
رئیس دفتر مقام معظم رهبری ضمن اشاره به اینکه از این قصص و داستانهای عبرتآمیز دنیا مسلمانها عموماً محرومند اما این داستانها بسیار آموزنده است، گفت: قصه حضرت موسی (ع)، عیسی و نوح پیغمبر و در داستان اصحاب کهف نقش کتاب به درستی در انتقال آنها نمایان است حتی در انتقال معارف عاریه اسلامی نقش کتاب مهم و بسیار بود.
وی به فرصتی که برای امام باقر (ع) و امام صادق در انتقال حکومت بنیامیه به بنیعباس به وجود آمد؛ اشاره کرد و گفت: آن طور که در تاریخ آمده امام صادق (ع) بیش از 4 هزار شاگرد تربیت کرد که در این میان افراد برجستهای بودند که خدمت بزرگی کردند.
حجتالاسلام گلپایگانی دعای ابوحمزه را دریایی از معرفت و الفبای سخن گفتن بنده با خدا دانست و تصریح کرد: این دعای به این مفصلی یا دعای امام حسین (ع) در روز عرفه به چه طریق به دست ما رسیده است؟ آیا با چیزی جز نوشتن و کتابت بوده، نقش کتاب در انتقال این معارف بیبدیل است و حتی ارتباطات الکترونیکی امروز نیز هیچ یک نمیتوانند نقش کتاب را پایین بیاورد.
به گفته وی، در طول تاریخ این کشور بزرگترین لطمه را به معارف دین، فرهنگ و کتاب؛ فتنه مغول و بعد اشرف افغان زد.
وی در ادامه نقش کتاب را مهم دانست و از آن به عنوان شمشیر دو لبه یاد کرد و توضیح داد: کتاب خوب، خوب است اما اگر کتابی آن طور که باید و شاید نباشد (همانند کتابهای گمراهکننده) خوب نیست. یکی از مکاسب محرمه خرید و فروش کتابهای ضلاله است و خرید، فروش و نگهداری این گونه کتب حرام است و اگر شخصی احتمال بدهد برای خود یا دیگران گمراهی ایجاد میکند نگهداریاش جایز نیست ولی اگر برای پاسخ و جواب نگهداری شود، اشکالی ندارد.
وی افزود: الان با پول دلارهای نفتی برخی کشورها هزاران کتاب در رد عقاید شیعه نوشته میشود که نیاز به جواب دارد آنها همه عقاید را زیر سؤال برده و میبرند و اگر کسی اهل جواب باشد و بتواند جواب دهد بر او واجب است.
وی در ادامه تأکید کرد: این روزها مسائلی که در سخنان مقام معظم رهبری مورد تأکید است موضوع نفوذ است یکی از راههای نفوذ بر فکر، آراء و اندیشه مردم کتاب است، خوبش خوب و بدش بد شمرده میشود.
وی با بیان اینکه ما کتابخانه در کشور کم داریم، گفت: در شهرها و روستاهای مختلف مردم باید با کتاب صلح کنند و از ویژگیهای رهبر انقلاب این است که دائم در دسترسشان کتاب وجود دارد.
رئیس دفتر مقام معظم رهبری ضمن گرانقدر دانستن تفسیر المیزان و اینکه این کتاب جای خود را در ممالک اسلامی باز کرده، تأکید کرد: باید سره را از ناسره شناخت و اجازه نداد کتابی که کوچکترین گمراهی در ذهن جوانان ایجاد میکند، نوشته شود.
چرا کتابفروشیها محلهای دوستداشتنی نیستند؟
علی جنتی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) نیز با اشاره به پیشنه فرهنگ کتاب و کتابداری در ایران اظهار داشت: فرهنگ غنی کتاب و کتابداری در ایران از تمدن کهن این سرزمین آغاز شده است. کتابخانه و کتابداری در طول تاریخ خود همواره با فراز و نشیبهایی مواجه بوده. از زمان کتابخانههای خشی و گلی گرفته تا امروز. این مکان فرهنگی همواره از جایگاه اجتماعی بالایی برخوردار بوده است. توسعه کتابخانه و کتاب هم نشاندهنده انسانها به فرهنگ است.
وی ادامه داد: هرگاه کتاب و کتابخانه در جامعه رونق گرفته و رجوع به آن شدت یافته؛ شاهد رشد و بالندگی بودهایم و برعکس هرگاه موقعیت و رشد کتابخانه در محاق فرو رفته جامعه نیز سیر نزولی طی کرده است. به همین دلیل است که در طول تاریخ بسیاری از دشمنان برای تکمیل ضربه خود اقدام به نابودی کتاب و کتابخانهها کردهاند. از حمله اسکندر تا حمله مغولان و افغانها. امروز نیز در جنگ رسانههای نوین نباید از نقش کتاب به عنوان ابزاری که انتقالدهنده فرهنگ است غفلت کنیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در همین رابطه با تاکید بر لزوم پاسداری و حراست از کیان کتاب و کتابخانه تصریح کرد: باید به اطلاعات نوین دقت کنیم امروز نیاز به اطلاعات مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... بر کسی پوشیده نیست و هر جامعهای برای عقب نماندن از سایر جهان باید این اطلاعات را به صورت دستهبندی شده در اختیار افراد خود بگذارد. بنابراین کتابخانه یکی از مهمترین ابزارها و مکانهاست که هم محل نگهداری و توزیع این اطلاعات است و هم میتواند مامنی برای اهالی فرهنگ باشد.
جنتی اضافه کرد: یک کتابدار نمونه میتواند افراد فرهیخته را تربیت کند و با جذب نیروهای کودک و جوان کتاب را به عنوان یک کالای فرهنگی با آنها عجین کند. نقش مهم آموزگاران و استادان در سرنوشت انسانها بر کسی پوشیده نیست و کتابدار هم نمونه والایی از معلم عشق و مهربانی است که وسعتی از دانش و فرهنگ را به دانشآموزان و دانشجویانی با ذهنیتهای مختلف معرفی می کند. یک کتابدار باید تمامی این نیازهای متنوع را در نظر بگیرد و به هر فرد راهنمایی درخور نیاز و خواست او داشته باشد تا دانشآموز و دانشجو با کتاب قهر نکند. میتوان گفت کتابدار باغبان علم و فرهنگ است و جای تاسف است که کتابخانه و کتابفروشی به عنوان محلی از نگهداری این کالای فرهنگی به محلی دوست داشتنی برای جامعه تبدیل نشده است.
او سپس با اشاره به صحبت علامه طباطبایی در این مورد که نقش کتاب در آموزش انسانها میتواند از نقش یک معلم پررنگتر شود، گفت: سرانه مطالعه در کشور با اینکه میدانیم چه تاثیری در فرهنگ و توسعه فرهنگی دارد هنوز به عنوان نماد تشخص در جامعه شناخته نمیشود. این در حالی است که موضوع کتاب و کتابخوانی از جمله رهنمودهای همیشگی و تذکرهای متعدد مقام معظم رهبری است و رئیس جمهور نیز همیشه نگاه حساس و تیزبینی روی این قضیه دارد. بر همین اساس بود که آقای رئیس جمهور در پرسش مهر تاکید بر نگارش و انشا را با دانشآموزان مطرح کردند. وزارت فرهنگ با توجه به اهمیت کتاب و کتابخانی طی تفاهمنامهای با وزارت آموزش و پرورش بر لزوم برنامهریزی این نهاد در بالا بردن سرانه مطالعه تاکید کرده که امیدواریم با همکاری نهاد کتابخانههای عمومی کشور نتیجه بدهد.
کتابداران در مضیقه هستند
علیرضا مختارپور (رئیس نهاد کتابخانههای عمومی کشور) نیز در سخنانی دغدغهها و مشکلات صنف کتابدار را با دولتمردان حاضر در جلسه در میان گذاشت و تاکید کرد با وجود فعالیتهای گستردهای که در این دو سال اخیر کتابخانههای عمومی کشور داشتند هنوز در بسیاری از حوزهها کتابداران ما با مشکلاتی روبرو هستند. به عنوان مثال در حوزه اداری امسال جذب تعداد محدودی کتابدار و رسیدگی به شکایات در مورد آزمون ورودی را داشتیم.
وی ادامه داد: در حوزه معیشتی نیز تامین امنیت اقتصادی و نیازهای مالی کتابداران از جمله دغدغههای ماست که با اینکه در این دو سال کمی بهبود یافته اما تا نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم. بد نیست اگر بدانیم زمانی که دولت تدبیر و امید روی کار آمد کتابدارانی را در روستاها و مناطق محروم داشتیم که حقوق آنها 25 هزار تومان تا 125 هزار تومان بود و در دیگر جاها نیز نهایتاً به 600 تا 700 هزار تومان میرسید. خوشبختانه دراین دو سال بهبود قابل ملاحظهای در این حوزه داشتیم و سعی کردیم حقوقها را دستکم از 750 هزار تا یک میلیون و 100 هزار تومان در نظر بگیریم. بنابراین به جرات میتوان گفت یکی از نهادهایی که امید و تدبیر به وضوح در آن قابل اندازهگیری است نهاد کتابخانه های عمومی کشور است. با این همه بر کسی پوشیده نیست که کتابداران ما از لحاظ معیشتی در مضیقه هستند.
مختارپور سپس با ارائه آماری از تعدادی از کتابداران تصریح کرد: تعداد کتابداران سراسر کشور کمتر از 10 هزار نفر است که با اندک توجه از سوی دولت میتوان آرامش خاطر و امنیت مالی قابل قبولی برای آنها فراهم آورد. در همین رابطه من چند درخواست مشخص را مطرح می کنم که امیدوارم مورد بررسی قرار بگیرد؛ اول لزوم تغییر بودجهبندی و اختصاص بودجهای متناسب با دیگر نهادها برای کتابداران، دوم درج تامین افزایش حقوق برای کتابداران در فصل یک لایحه بودجه، دوم تخصیص بودجه برای منابع و کارهای عمرانی و چهارم تعیین شکل کتابداری به عنوان شغل سخت و زیانآور با همین کارهای ساده میتوان به توسعه کتابخانههای روستایی کمک کرد و با تنها با صرف 16 میلیارد تومان 95 کتابخانه و 60 هزار متر مربع به مساحت کتابخانههای کشور افزود.
تاکید روحانی بر بالا رفتن حقوقهاست
محمدباقر نوبخت (سخنگوی دولت و رئیس سازمان برنامه و بودجه) نیز با تاکید بر همزمانی این مراسم با روزهای بررسی لایحه بودجه و برنامه ششم توسعه تصریح کرد: لایحه بودجه سال 95 و برنامه ششم که تا هفته آینده تحویل هیات دولت میشود با این درخواست شما همسو و هماهنگ شده و این میتواند دید ما را برای در نظر گرفتن بسیاری از این خواستها باز کند. اگرچه همکاران من تمامی دستگاه ها را زیر نظر دارند و توجه ویژهای نیز به بخش فرهنگ خواهیم داشت.
وی ادامه داد: به غیر از این درخواستها و هماهنگی این رخداد باید بگویم من امروز از جلسهای میآیم که شخص رئیس جمهور نیز در لزوم پیگیری مطالبات در خصوص افزایش قدرت خرید و بالا رفتن حقوق ها تاکید داشتند این یعنی درخواستها و مطالبات شما چیزی جدا از خواست رئیس جمهور نیست. میتوانیم از ظرفیتها استفاده کنیم و حاشیه امنی را برای افزایش قدرت خرید مهیا سازیم و از طرف دیگر با بالا بردن تعداد کتابخانههای کشور رونقی به کتابخوانی و ترویج کتاب برای کودکان داشته باشیم.
سخنگوی دولت در تاکید این صحبتها گریزی هم به تحولات مرتبط با توافق هستهای و اجرای برجام داشت و گفت: باید توجه داشته باشیم علیرغم موفقیتهای خوبی که در این خصوص به دست آوردهایم تا نهایی شدن دستاوردها زمان نیاز داریم و امیدواریم با رفع کامل تحیرم ها و برداشته شدن محدودیت فروش نفت و... بتوانیم فرصت بهتری برای توسعه اقتصادی و امنیت مالی در کشور به وجود بیاید.
چرا کتاب زندهباد فساد نوشته وزیر کار منتشر نشد؟
ربیعی (وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی) نیز یکی دیگر از سخنرانان این مراسم بود و به گفته خودش نه از دید یک وزیر بلکه از دید یک کسی که خودش را یکی از کتابخوانان و مولفان کشور میداند صحبت کرد و گفت: من از دید کسی صحبت میکنم که از کودکی با کتاب دمخور بوده و کتابهایی را نیز تالیف کرده است و حتی کتابش در طی هشت سال اجازه انتشار نیافت. من کاملاً میدانم که چه دغدغه بزرگی است وقتی نتوان از طریق کتاب امرار معاش کرد به همین منظور از دید من ما نیازمند تنظیم یک سند ملی برای کتاب هستیم.
وی ادامه داد: اگر می خواهیم هدفمند و نتیجهدهنده روی کتاب و کتابخوانی کار کنیم باید چنین سندی تنظیم کنیم اما قبل از هر چیز باید مشخص شود این سند چه چیزهایی را شامل شود. مسلماً حوزههای مختلف توزیع، تولید و مصرف و هرکسی که در خصوص کتاب ذینفع به حساب میآید باید در چنین سندی در نظر گرفته شود. حالا سوال اصلی این است که این عناصر چگونه میتوانند کنار هم و هماهنگ عمل کنند که نهایتاً منجر به افزایش سرانه مطالعه شود.
ربیعی سپس با اشاره به اهمیت نویسنده و مولف در چرخه تولید کتاب گفت: فکر میکنم اگر قرار است با سند ملی کتاب به رونق کتابخوانی برسیم مهمترین عناصر مولف و مترجم است و شکی نیست که اصلیترین دغدغهآنها نیز امنیت و آزادی است اگر به این اولین مقوله توجه کنیم میتوانیم دستاوردهای قابل قبولی به دست بیاوریم. البته باید چارچوبهای معین و مشخصی برای همه ذینفعان مشخص و قابل درک شود. به عنوان مثال کتاب زنده باد فساد من که از وزارت ارشاد مجوز گرفته شده بود با تغییر وزیر امکان چاپ مجدد نیافت به همین دلیل است که میگویم چارچوبها باید مشخص باشد و در این صورت است که خود نویسنده، ناشر و تمام دستاندرکاران کتاب آن را رعایت میکنند و اصلاًً شاید نیازی به ممیزی قبل از چاپ هم نداشته باشیم.
وی ادامه داد: هرچه هست تولید کتاب برای ناشر فارغ از وجه اجتماعی جنبه اقتصادی نیز دارد و این سیاستگذاری باید بخش مالی قضیه را نیز در نظر داشته باشد. یکی ازاین شاخهها تغییرات و اصلاح سیستم پخش و توزیع کتاب و فراهم کردن عدالت فرهنگی در تمامی کشورهاست. در چنین شرایطی است که این سند ملی میتواند تمامی افراد کشور را حتی در دورترین نقطهها به کتاب خواندن علاقهمند کند. البته نظام آموزش عالی و آموزش و پرورش نیز باید نقش خود را ایفا کند.
ربیعی افزود: همچنین در این سند باید توجه به ابزار دیجیتال با فناوری های نوین نیز فراموش نشود. متاسفانه امروزه ابزار آموزشی نیز تنها از طریق دیجیتال منتقل می شود. برای همین است که حتی خانوادههای ما نیز به گوشهای پراکنده شده و سر در تبلتها و موبایلها بردهاند. اگر سیاست فرهنگی معطوف به اعتماد باشد خواندن توام با اندیشه رواج پیدا میکند و همین مسئله میتواند ارزشهای مشترک را برای جامعه معرفی سازد. ما نسلی بودیم که همه جور کتاب از دیدگاههای مختلف خواندیم و پای انقلاب و آرمان هایمان هم ایستادیم. از جامعه گروههای علمی و نهادهای مختلف فروتنانه میخواهم دست به دست هم دهیم و یک جنبش ملی برای کتابخوانی راه بیندازیم.