«کتابنامه» پُز نمی‌داد/ ناشران از تعطیلی برنامه ناراضی‌اند
تهیه‌کننده برنامه کتابنامه می‌گوید: خبرنگاران از من می‌پرسند چرا برنامه متوقف شد؟ شبکه پاسخ این سوال را داده و گفته: تا فرصتی برای یک تیم جدید باشد.
علیرضا حائری، تهیه‌کننده برنامه کتابنامه که بعد از دو سال پخش از شبکه چهار صداوسیما، متوقف شد، معتقد است: برنامه‌های تلویزیونی گاهی با استفاده از مطالب یک یا چند کتاب، برنامه‌ای خوب در هر موضوعی می‌شوند اما متأسفانه کمتر این اتفاق می‌افتد که برنامه‌ای مبتنی بر دانشِ موجود در کتاب‌ها باشد.
او به خبرنگار ایلنا گفت: گاهی برنامه‌ساز در برنامه‌اش پز و ژست معرفی یا نقد کتاب را می‌گیرد، درحالی‌که بیننده کمتر به کتاب دست پیدا می‌کند، اما آمار تولید برنامه‌های کتاب‌محور افزایش می‌یابد. کتابنامه برای اولین بار ارتباط کتابخوان را با مؤلف یا ناشر برقرار می‌کرد تا کاری عملی برای افزایش کتابخوانی انجام داده باشد.
حائری درباره برنامه کتابنامه معتقد است: برنامه‌های زیادی در صداوسیما درباره کتاب وجود دارد اما کتابنامه در این بین بیشتر دیده شد. جذابیت، تنوعِ موضوع و ایجاز آن باعث می‌شد جذابیت بصری‌اش در حاشیه قرار گیرد.
تهیه‌کننده برنامه کتابنامه در اشاره به تأثیر رسانه و تبلیغات تلویزیونی بر وضعیت نشر گفت: حمایت سالم از نشر در این نیست که به ناشر کاغذ مجانی یا ارزان داده شود یا از ناشری با پول دولت کتاب خریداری شود و در کتابخانه‌های خلوت بگذارند یا در همایش‌های دولتی به شرکت‌کنندگان که سلایقی متفاوت دارند کتابی خاص هدیه بدهند و سپس رفتگران آنان را از روی جدولِ جویِ تالار همایش جمع کنند و تبدیل به آشغال بشوند.
حائری با بیان اینکه رسانه در معرفی و تبلیغ کتاب نقش پررنگی می‌تواند داشته باشد؛ افزود: ناشر می‌بایست مطابق با سلیقه و نیاز مردم کتاب منتشر کند و سپس به معرفی و تبلیغ آن بپردازد، و مخاطب متوجه موجودیت آن شود و با پرداخت هزینه‌ی شخصی کتاب را بخرد و لاجرم بخواند. رسانه می‌تواند در این معرفی و تبلیغ با دریافت هزینه‌ای اندک به ناشر کمک کند.
او با بیان اینکه کتابنامه با هزینه حدوداً یک درصدِ تبلیغِ کالاهای دیگر در تلویزیون تبلیغ کتاب را پخش می‌کرد؛ گفت: کتاب‌ها به سفارش ناشر یا مؤلف در این برنامه تبلیغ می‌شد. قرار دادن هزینه یک درصد، به معنای نیاز صداوسیما به آن وجه بسیار ناچیز نیست. بلکه به خاطر این است که تهیه‌کننده یا مدیران سازمان کمتر در انتخاب کتاب برای تبلیغ دخالت کرده باشند. ما به بهانه‌ی مبلغ یک درصدی که برای تبلیغ پرداخت می‌کنند این انتخاب را به عهده متولی کتاب گذاشتیم. اگر انتخاب کتاب از طرف ناشران و هزینه آن هم صفر باشد، تمام ناشران تمایل به تبلیغ کتابشان خواهند داشت و چون برنامه ظرفیت معرفی همه را ندارد دوباره انتخاب به عهده متولیان رسانه می‌افتد و باعث دخالت رسانه در جریان طبیعی ارتباط نویسنده، ناشر و کتابخوان می‌شود.
حائری افزود: در کشورهای دیگر ناشران بین 30 تا 70 درصد هزینه را صرف تبلیغات کتاب می‌کنند و به این ترتیب کتاب‌هایشان را به گوش جامعه رسانده و کتاب عملاً فروش می‌رود. در واقع درآمد خوبِ نویسنده است که می‌تواند چرخ صنعت نشر را بچرخاند. در خارج از ایران نویسنده‌ها برای کتاب خوبی که می‌نویسند دستمزدهای نجومی دریافت می‌کنند و با این اتفاق ترغیب می‌شوند که کتاب‌هایی هرچه بهتر تألیف کنند. متأسفانه ناشران ایرانی عادت کرده‌اند کاغذ مجانی بگیرند و عموما با این کاغذ، کتاب‌های به دردبخوری هم منتشر نمی‌کنند. واقعیت این است، مؤلفی که دستمزد خوبی نداشته باشد؛ نمی‌تواند کتاب خوبی بنویسد. همه ما منتظریم تا همه چیز برایمان مجانی شود و در نهایت بتوانیم اقتصادِ نشری ضعیف و کم جان را اداره کنیم.
تهیه‌کننده برنامه کتابنامه با اشاره به اینکه کتابنامه پُز کتاب را نمی‌داد؛ افزود: این برنامه برای کتابخوان کردن مردم در شهرها و روستاهای دور و نزدیک برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری کرده بود و موفق هم بود؛ درحالی‌که برنامه‌های دیگری هم در حوزه کتاب پخش می‌شد. در واقع این نتیجه تجربه و دانش تک تک اعضای تیم کتابنامه بود. خودِ برنامه‌سازی هم اصول، آئین‌نامه و کتاب دارد و البته دلسوزی هم می‌خواهد.
او درباره تولید برنامه کتابنامه گفت: هنگامی که دو سال پیش برنامه کتابنامه را شروع کردم، گفتند اگر حداقل بخشی از هزینه‌ی تولید برنامه هم تأمین شود خوب است چراکه سازمان از نظر مالی با مشکل مواجه بود. من پذیرفتم اما به این دلیل که می‌دانستم این شیوه در ساز و کار طبیعی کشور تأثیر مثبت خواهد گذاشت، که گذاشت. اکثر ناشران اکنون از تعطیلیِ برنامه‌ی کتابنامه ناراحت هستند حتی آن حدود 30 درصدی که هنوز با کتابنامه کار نکرده بودند.
حائری در پایان افزود: برای خود من جای تعجب دارد که این همه خبرنگار سایت‌ها و روزنامه‌ها متقاضی توضیح درباره توقف یک برنامه ده دقیقه‌ای در شبکه‌ای کم بیننده شده‌اند که ناچار به دو خبرنگار پاسخ مثبت دادم. سوال خبرنگاران از من این است که می‌پرسند چرا برنامه متوقف شد؟ و شبکه خود پاسخ این سوال را داده است. گفته‌‌اند: "تا فرصتی برای یک تیم جدید باشد."