مادی‌گرایی، انحطاطِ اخلاقی و سقوط تئاتر کشور به چاهِ وَیل
یکی از هنرمندان باسابقه تئاتر به گلایه از وضعیت آشفته این روزهای مدیریت سالن‌ها، عدم رعایت اخلاق حرفه‌ای و مادی‌گرایی در گروه‌های نمایشی پرداخت.
«دیگر تئاتر به معنای اصیل آن را شاهد نیستیم.»؛ این جمله‌ای است که مسعود میرطاهری از بازیگران با اخلاق تئاتر، گفتگو یا بهتر است بگوییم، گلایه‌های خود از وضع حاکم بر این روزهای هنر نمایش در پایتخت را با آن آغاز می‌کند.
میرطاهری با انتقاد از آشفتگی‌های حاکم بر اجرای آثار نمایشی در سالن‌های کوچک و بزرگ گوشه کنار پایتخت اظهار کرد: این درست که نمایش‌هایی اجرا می‌شوند، اما وقتی بیشتر دقت کنید؛ می‌بینید پشت کار و متن چیزی وجود ندارد که جامعه و مردم از آن برداشتی داشته باشند. نمایش‌های بی‌بنیه یا تجاری که حتی مفاهیم یک دهه قبل را حمل نمی‌کنند.
عده‌ای با تبلت و لباس پلوخوری تئاتر تمرین می‌کنند
او به بعضی منش‌ها که چند سالی است وارد فضای هنرهای نمایشی شده اشاره کرد و گفت: مگر می‌شود فردی با لباس پلوخوری به تمرین تئاتر بیاید؟ این اواخر که هنگام تمرین شاهد هستیم موبایل و تبلت دست همه است و تمرین هم می‌کنند. مفهوم واقعی تئاتر از دست رفته و توجه همه به پول جذب شده است. حتی گاهی دیده می‌شود بعضی گروه‌ها برای جذب مخاطب اقدام به انتشار خبر دروغ می‌کنند تا با تکذیب آن به خبرسازی بیشتر در شبکه‌های اجتماعی بپردازند.
این هنرمند ادامه داد: شاید در شهرستان‌ها بچه‌ها با جدیت بیشتری کار می‌کنند اما در تهران این هنر به تجارت تبدیل شده است. از طرفی بحث تهیه‌کننده در تئاتر مطرح می‌شود اما این حرفه کار خود را به درستی انجام نمی‌دهد. سوال این است که آیا تهیه کننده شرایط خوبی برای بازیگر ایجاد می‌کند؟ اینکه یک نفر 10 میلیون تومان در جیب داشته باشد؛ معنای تهیه‌کننده نمی‌دهد.
بعضی تهیه‌کنندگان از بازیگر درصد دریافت می‌کنند
میرطاهری بیان کرد: بعضی تهیه‌کنندگان امروز از بازیگرانی که برای بازی در نمایش به کارگردان معرفی می‌کنند درصد می‌گیرند. آنها؛ بازیگران دوست و نزدیک به خود را به گروه تحمیل می‌کنند و به این ترتیب امکان فعالیت دیگر بازیگران سلب می‌شود.
اخلاق در جامعه تئاتری از دست رفته است
این بازیگر؛ تجاری‌سازی تئاتر را دور از شان این هنر دانست و خاطرنشان کرد: گویا به موازات همین اتفاق؛ اخلاق در جامعه تئاتری از دست رفته چون شما می‌بینید تنها برنامه تلویزیونی تئاتر ما درباره انصراف اندیشه فولادوند از یک نمایش تصاویری پخش می‌کند و به فرد مورد نظر اجازه دفاع از خود نمی‌دهد. این هم یکی دیگر از رفتارهایی است که اصلا برازنده هنرمندان تئاتر نیست.
بازیگر نمایش «قرمز و دیگران» افزود: ما حق چنین برخوردی نداریم. این بازیگر حتما دلایل خود را داشته و باید به او اجازه دفاع و اظهارنظر می‌دادیم. دلیل ندارد چون ما رفاقتی داریم علیه یک هنرمند برنامه پخش کنیم.
بخش بعدی صحبت‌های میرطاهری به نزول کیفیت آثار نمایشی اختصاص داشت و او در همین رابطه اظهار کرد: مسئله فرهنگ با اجتماع و جامعه‌شناسی سروکار دارد و باید آگاهی کسب کنیم. اینکه فقط روی صحنه باشیم و فقط به این فکر باشیم که دیده شویم؛ درست نیست. زمانی گروه‌ها برای اجرا حداقل 5 ماه تمرین داشتند اما الان بازیگر هم‌زمان در سه نمایش حضور دارد و گروه یک ماه تمرین می‌کند و بعد اجرا می‌رود. تمام این عوامل موجب کاهش کیفیت نمایش‌ها شده است.
بازیگر نمایش «ماچیسمو» اظهار کرد: در زمینه آموزش تئاتر هم با مشکلات زیادی مواجه هستیم و بعضا دیده می‌شود هنرجو یک ترم در آموزشگاه درس کارگردانی خوانده و خود را کارگردان می‌نامد. اما وقتی از او سوال می‌کنید بستر سیاسی – اجتماعی یا ادبی شکل‌گیری فلان نمایش‌نامه چیست؛ اطلاعی ندارد. از طرفی بعضی اساتید هم به‌رغم وجود ابزارهای ارتباطی از جریان‌های روز تئاتر در جهان بی‌اطلاع هستند.
گاهی لذت نوشیدن نوشابه از تماشای تئاتر بیشتر به نظر می‌رسد
این هنرمند بیان کرد: حرمت و شان تئاتر از بین رفته و همین عامل موجب می‌شود عده‌ای بدون آنالیز کار کنند. به همین دلیل در سالن‌های نمایشی آنقدر که نوشیدن یک نوشابه لذت دارد به من خوش نگذشته است. شاید سینما دروغ باشد اما تئاتر نمی‌تواند دروغ بگوید و تماشاگر همه چیز را مستقیم روی صحنه می‌بیند.
او تصریح کرد: چرا در وضعیتی به سر می‌بریم که نمی‌توانیم یک پیشنهاد برای دوستان خود داشته باشیم؟ اصلا نمایشی را نمی‌بینید که رضایت شما را جلب کند. از طرفی اگر به این مسائل اعتراضی داشته باشیم دوستان و همکاران در مقابل ما می‌ایستند. این برخورد درحالی است که تا وقتی نقد سازنده وجود نداشته باشد هیچ چیز درست نمی‌شود.
تئاتر امروز فقط در پی تعریف و تمجید است
این بازیگر خاطرنشان کرد: تئاتر ما این روزها فقط در پی تعریف و تمجید است و عده‌ای فقط به تعریف از یکدیگر مشغول هستند. میهمان دعوت می‌کنند و از حضور هنرمندان و اشخاص حقوقی و حقیقی سوءاستفاده خبری می‌شود. درحالی که حضورهایی این چنین نشان دهنده کیفیت کار نیست، بلکه مغلطه است. شیوع تبلیغاتی بی‌مصرفی که اصلا برازنده نیست و هیچ کجای جهان چنین اتفاقی نمی‌افتد. شما تصور کنید عنوان کنند نیکول کیدمن به تماشای نمایش آل پاچینو نشست! خیلی خنده‌دار است.
خروجی شورای هنری تئاتر شهر سلیقه‌ای است
میرطاهری در ادامه صحبت‌های خود به وضعیت سالن‌های نمایشی شناخته شده با محوریت مجموعه تئاتر شهر پرداخت و گفت: الان شواریی تشکیل شده که زحمت می‌کشد اما کلیت این کار صحیح نیست. نخست به این دلیل که با مجموعه‌ای مواجه هستیم که چهار سالن بیشتر ندارد و این شیوه‌ها به هیچ وجه امروزی نیستند. چنین تصمیم‌هایی اذهان را به این سو هدایت می‌کند که اهالی تئاتر تصور کنند قرار است دوستان کنار یکدیگر جمع شوند تا مشکلات را حل کنند اما در نهایت مشکل روی مشکل می‌گذارند. چرا؟ به این دلیل که مشکل اصولا چیز دیگری است و کلید حل آن در دست مدیران است نه هنرمندان.
او با تاکید براینکه مسئله چیزی جز کمبود سالن‌های نمایشی نیست بیان کرد: وقتی 5500 سالن تئاتر فقط در شهر پاریس وجود دارد دیگر نیاز به تشکیل شورای هنری نیست و گروه‌ها اصلا کاری به یکدیگر ندارند و فعالیت خود را پیش می‌برند.
بازیگر نمایش «برخورد نزدیک از نوع آخر» افزود: ترکیب این شورا با کلیت خانواده تئاتر هم‌خوانی ندارد و جمعی از کارگردان با شیوه‌هایی که به هیچ وجه نشانی از تمام شیوه‌های موجود در تئاتر ایران ندارد؛ قرار است برای چهار سالن مجموعه تئاتر شهر تصمیم‌گیری کنند. این درحالی است که می‌بینیم نمایش‌هایی با کیفیت‌های متفاوت در مجموعه به صحنه رفته است.
این هنرمند تصریح کرد: این شیوه کارایی چندانی ندارد و سلیقه‌ای به نظر می‌رسد. این دوستان هم بعد از مدتی می‌روند و دیدگاه‌های جدید جایگزین می‌شوند.
شورا؛ آیین‌نامه سالن‌های دیگر کشورها را منتشر کند
میرطاهری خاطرنشان کرد: سه سال است متنی به مسئولان تئاتر شهر دادم و درخواستم را مطرح کرده‌ام اما تا امروز هر زمان پیگیری می‌کنم، اعلام می‌کنند شورا متن را مطالعه نکرده است. چنین مسائلی نشان می‌دهد افراد براساس دوستی و آشنایی عمل می‌کنند.
او در پاسخ به این سوال که اعضای شورا معتقدند این روش در کشورهای اروپایی نمونه دارد؛ گفت: اصلا چنین چیزی نیست اما اگر نمونه‌ای وجود دارد دوستان لطف کنند آیین‌نامه‌های شوراهای بین‌المللی را روی سایت تئاتر شهر قرار دهند تا خانواده هنرهای نمایشی مطالعه کند. از پاریس و نیویورک نمونه بیاورند و اطمینان داشته باشند با استقبال مواجه می‌شوند.
بازیگر سینمایی «مهمان مامان» گفت: وقتی می‌دانیم در کشورهای دیگر به اضای هر گروه تئارت یک سالن خصوصی وجود دارد مشخص است که بحث شورا مطرح نیست. ما در زمینه مدیریت هنرهای نمایشی و شیوه‌های اجرایی نوین با کاستی‌های بسیار مواجه هستیم و نسبت به تئاتر جهان با فاصله زیادی حرکت می‌کنیم.
او ادامه داد: وقتی بحث گروه‌بندی پیش می‌آید امکان نقد کاهش می‌یابد و بحث‌های حاشیه‌ای به وجود می‌آید. متاسفانه این روزها تمام شرایط بدی که می‌تواند اتفاق بیتفد را نظاره می‌کنیم و هیچ‌کس حاضر نیست کلامی انتقاد کند. گویا قصد داریم زباله‌ها را زیر فرش پنهان کنیم اما تا وقتی انتقاد وجود نداشته باشد و تنها در پی تعریف از خود باشیم کار پیش نمی‌رود.
گروه تئاتر با چلوکبابی حسن تبریزی تفاوت دارد
بخش پایانی صحبت‌های میرطاهری به وضعیت مدیریت سالن‌های تئاتری اختصاص یافت و این هنرمند در همین رابطه گفت: مدیران سالن‌های نمایش فقط به فکر فروش بالا هستند. رویکردی که در پی تجاری شدن تئاتر شکل گرفت و طوری برخورد می‌شود که گویا گروه‌های تئاتری چلوکبابی حسن تبریزی یا همبرگر فروشی هستند؛ پس مدام باید بحث فروش بیشتر مطرح باشد.
او تصریح کرد: کشور اتریش در جنگ جهانی وقتی پولی به دست آورد بلافاصله در بخش فرهنگ سرمایه‌گزاری کرد. درحالیکه شاهد ویرانی‌های زیرساختی ناشی از جنگ بود اما تشخیص داد ابتدا باید به ویرانی فرهنگ توجه شود. ما امروز در شرایط بدی به سر می‌بریم و نیاز است فکر جدی برای عرصه فرهنگ داشته باشیم.