چرایی عکس‌العمل سریع ایران در محکومیت کودتای ترکیه
استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه جورج تاون چرایی عکس العمل شبانه ایران در محکومیت کودتا را تشریح کرد.
به گزارش ایلنا، شیرین هانتر استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه جورج تاون در مقاله‌ای به تحلیل وضعیت روابط ایران و ترکیه بعد از کودتای نافرجام در ترکیه و دلایل عکس‌العمل به‌هنگام و سریع ایران در قبال حوادث اخیر ترکیه پرداخت.
در این مقاله با بیان اینکه ایران از اولین دولت‌هایی بود که حمایتش را از دولت قانونی و منتخب ترکیه در خلال کودتای نافرجام ۱۵ جولای اعلام کرد، گفته شده است که مقام‌های عالی‌رتبه ایران مانند رئیس جمهور، وزیر امور خارجه و رئیس مجلس علیه کودتای ترکیه صحبت کردند
نویسنده در این مقاله ضمن تاکید بر روابط سرد سال‌های اخیر بین ایران و ترکیه، به ویژه روابط ایران با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه گفت: سوال اینجاست که چرا ایران تا این اندازه برای مخالفت با کودتا مشتاق بود؟
یکی از دلایل عکس‌العمل سریع ایران در قبال کودتای ترکیه، مخالفت این کشور با استفاده از ابزارهای نظامی و نامشروع در تهدید دولت قانونی است.
دلیل دیگر ایران، ابهام در هویت کودتاگران بوده است. اگر این کودتاگران کمالیست‌ها بودند، ایران انتظار رفتار بهتری از ترکیه در حکومت جدید نسبت به آنچه در ترکیه زیر نظر اردوغان دارد را نداشت. رهبران ایران تنش‌های روابط دو کشور در دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ را زمانی که ژنرال‌ها در پشت صحنه یا علنا بر اریکه قدرت بودند را به یاد دارند.
اگر همان‌طور که اردوغان ادعا کرده است کودتاگران طرفداران فتح‌الله گولن باشند، روابط ایران و ترکیه در صورت پیروزی کودتا از این هم خراب‌تر میشد. گولن به شدت ضدشیعه است. اردوغان خود گرایش‌های ضدشیعه دارد که به بسط تفکر علوی ترکیه منجر شده و این تا حدی به این دلیل بوده است که اردوغان یک زمانی گولونیست جدی بوده است. علاوه بر این، گولن به کرات بر مواضع ضد ایران خود تاکید کرده است. بر اساس برخی شنیده ها حاکی از آن است که گولن بارها گفته «اگر مسیر بهشت از ایران بگذرد او به بهشت نخواهد رفت.» بنابراین ترکیه زیر رهبری گولن مواضع ضدایرانی بیشتری داشته و احتمالا با شدت بیشتری با رقبای ایران و دشمنان آن در منطقه وارد همکاری می‌شده است.
دلیل بعدی اینکه در ماه‌های اخیر اردوغان عقبگرد جدی در سیاست خارجی داشته و به مرمت روابطش با کشورهای همسایه از جمله سوریه و حتی بشار اسد مبادرت کرده است. در نتیجه یک اردوغان فروتن و صلح‌گرا بیشتر از یک دولت ضد شیعی و ضد ایرانی به درد ایران می‌خورد.
نویسنده در ادامه این سوال را مطرح می‌کند که «با توجه به اقدامات اخیر اردوغان در تجدیدنظر در سیاست‌های قبلی، آیا نسبت به ایران حمایت بیشتری نشان خواهد داد؟» و ادامه می‌دهد : سیاست‌های ترکیه در قبال ایران می‌تواند به ایجاد منافع اقتصادی برای هر دو کشور بینجامد. برای مثال ترکیه می‌تواند واردات گاز ایران را در ازای سرمایه‌گذاری در صنایع این کشور افزایش دهد.
ایران همچنین می‌تواند در تنش‌زدایی روابط ترکیه با عراق موثر باشد و سه کشور می‌توانند در سرمایهگذاریهای مشترک اقتصادی همکاری کنند. روابط همکاری‌جویانه ایران و ترکیه می‌تواند بر سرمایهگذاریهای پر سود مشترک با کشورهای قفقاز جنوبی به ویژه آذربایجان موثر باشد. همچنین ترکیه، ایران و روسیه می‌توانند همکاری‌های بیشتری داشته باشند. روابط بهتر این دو کشور می تواند وضعیت ایران را در مقابل سعودی و کشورهای عربی بهبود بخشد. اگر همان طور که برخی رسانه‌ها مدعی شده‌اند بعضی کشورهای عربی در اقدام برای کودتا دست داشته باشند، به این ترتیب ترکیه قاعدتا به ایران نزدیک‌تر خواهد شد؛ با این حال برخی محدودیت‌ها و معضلات منطقه‌ای بر سر راه روابط نزدیک‌تر ایران و ترکیه قرار گرفته است.
کودتا بر فرقه‌گرایی و تضادهای قومی ترکیه با ایران را تغییری ایجاد نکرده است و حتی انگیزه‌های رقابتی را نیز در این کشور از بین نبرده است. از آن مهمتر ترکیه روابط نزدیکش را با کشورهای غربی از یاد نبرده است. بخش مهمی از قدرت و پرستیژ اخیر ترکیه مدیون روابط خوب آن با کشورهای غربی از جمله عضویت این کشور در ناتو بوده است، بنابراین تغییر در سیاست‌های اردوغان نباید این روابط حسنه را به خطر بیندازد.
ورای این موارد بالقوه در آینده روابط ایران و ترکیه، کودتای نافرجام ترکیه می‌تواند بر رویکردهای کشورهای اروپایی نسبت به ایران تاثیرگذار باشد. با قرار گرفتن ترکیه در آینده‌ای بی‌ثبات و دشوار، اروپا ناچار است به ایران جور دیگری نگاه کند و بیش از قبل به افزایش روابط اقتصادی با ایران علاقه نشان دهد.
شیرین هانتر در پایان گفته است: حوادث ترکیه به همراه دیگر تحولات منطقه خاورمیانه نظیر سیل اجتناب‌ناپذیر بحران‌های سعودی باید اروپایی‌ها را از قرار دادن همه تخم‌مرغ‌هایشان در یک یا دو سبد منع کند؛ در نهایت حوادث ترکیه تاثیر چندانی بر رویکرد آمریکا نسبت به ایران نداشته است و مخالفان روابط ایران در آمریکا خیلی بیشتر از مخالفان این روابط در اروپا هستند و البته انتخابات پیش روی آمریکا به تردیدها در این زمینه دامن می‌زنند.