شاخصه‌های راهبردی شجرۀ طیبۀ بسیج از منظر آیت‌الله مکارم شیرازی
آیت‌الله مکارم شیرازی در یادداشتی نوشت که بسیج شجره طیبه‌ای است که ریشه‌های ثابتی در قلوب و افکار مردم دارد، لیکن برخی تلاش دارند این نظام را متزلزل کنند، اما تا زمانی که فرهنگ اسلام، باورهای دینی و تفکر بسیجی است هرگز آن‌ها به این خیال باطل خود دست نخواهند یافت.
به گزارش ایلنا، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم‌شیرازی مطلبی با عنوان «شاخصه‌های راهبردی شجرۀ طیبۀ بسیج از منظر این مرجع تقلید» را منتشر کرده است.
متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:
بسیج، نیروی آماده، مخلص و با انگیزه‌ای۱ است که به عنوان یکی از ابتکارهای عظیم امام خمینی (ره) تاسیس شد و به برکت انقلاب اسلامی ایران آثار فراوانی در همه صحنه‌های اجتماعی این کشور بر جای گذاشت. ۲
در تشریح این مسأله باید گفت هنوز اوضاع انقلاب اسلامی سامان نیافته بود که امام راحل با ابتکار هوشمندانه خود بسیج را وارد میدان کردند و حتی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نیز برای به ثمر نشاندن حرکت نهضت، اقدامات و کار‌ها به صورت بسیجی وار صورت می‌‌گرفت۳، لذا تاسیس این نهاد مقدس که برگرفته از سیره نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و اله و سلم)، اهل بیت (علیه السلام) و به ویژه نشأت گرفته از فرهنگ عاشوراست، ۴ در نوع خود سرمایۀ ذی قیمتی است که همگان باید آن را قدر بدانند، ۵زیرا آثار و برکات بسیج به عنوان شجرۀ طیبه به گونه‌ای است که میوه‌های پربار این نهاد مقدس و مهم هر روز عائد ما و جامعه می‌شود، ۶ حال با این اوصاف ضرورت واکاوی آموزه‌های بی‌بدیل نهاد مقدس بسیج در حکومت اسلامی و نقش بی‌نظیر آن در تداوم انقلاب شکوه‌مند بنیان گذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) بیش از پیش احساس می‌شود، از این رو در این نگاشته با بهره گیری از آرا و اندیشه‌های آیت‌الله مکارم شیرازی، مهم‌ترین مولّفه‌های کلیدی شجرۀ طیّبۀ بسیج به مخاطبان گرامی ارائه می‌شود.
ضرورت تشکیل نهاد مقدس بسیج حکومت اسلامی
ما در عصری زندگی می‌کنیم، که فنون نظامی بسیار پیچیده شده و جنبه تخصصی پیدا کرده است، و چارهای جز استفاده از نیروهای متخصص در این فنون و افسران و درجه دارن درس خوانده و تمرین دیده برای مقابله با دشمن نیست، لیکن با این حال نقش بسیج و نیروهای عمومی - مردمی درجای خود محفوظ است، بلکه بدون آن کار گروه‌های بالا بازدهی مطلوب ندارد، همانگونه که نقش این نیروی عظیم را در جنگ تحمیلی هشت ساله ایران و عراق به خوبی مشاهده کردیم، که اگر آن‌ها نبودند، بخش‌های عظیمی از ایران در برابر تهاجم عراق به کلّی از دست می‌رفت و این نیروی عظیم بسیج بود که سپاهیان صدام را که از سوی قدرت‌های بزرگ کاملًا حمایت می‌شد، عقب راند و ناکام کرد. ۷
بنابراین اگر بعضی تصور کنند؛ که مسأله بسیج مردمی مخصوص زمانی بوده است؛ که فنون نظامی پیچیده امروز وجود نداشت - مانند عصر پیامبر صلی الله علیه و آله - سخت در اشتباه‌اند. ۸ بلکه امروزه نیز نقش بسیج مردمی در دفاع از کشورهای اسلامی غیر قابل انکار است. به عنوان نمونه رزمندگان فلسطین نیروی بسیج مردمی است، که با گذشت زمان و کسب تجربههای فراوان تدریجاً در عمل همانند یک لشکر کار آزموده عمل می‌کند؛ و گروهی نیز به همان صورت ابتدایی می جنگند و دشمنی را که تا دندان مسلح است، به ستوه در میآورند! ۹
بنابراین حکومت اسلامی هرگز نباید سنت اسلام را در استفاده از نیروی بسیج مردمی نادیده بگیرد، بلکه «حکومت اسلامی» باید با ارج نهادن بر فرهنگ دینی نیروی بسیج مردمی حتی در حال صلح، اهمیّت فوق العادهای قائل شود؛ هم چنین باید بسیجیان را تدریجاً با فنون نظامی پیشرفته عصر و زمان آشنا سازد؛ تا به هنگام خطر بتواند تمام کسانی را که قدرت حمل اسلحه دارند به میدان نبرد بفرستد.
چه زیبا است که در کنار مساجد ما واحدهای بسیج تشکیل می شود؛ و امر بسیج به عنوان یک عبادت بزرگ در کنار نماز قرار می‌گیرد؛ این‌ها اموری است که تنها در سایه اعتقاد و فرهنگ مذهبی امکان پذیر است و از سلاح‌های برندهای است که ما در اختیار داریم و جمعیت‌های الحادی از آن محروم‌اند، هر چند مجهز به پیشرفته ترین سلاح‌ها باشند!، لذا با توجه به آثار و برکات بسیج باید این تشکیلات همچنان پابرجا بماند. ۱۰
پیشینۀ تاریخی شکل گیری نهاد بسیج در کلام آیت‌الله مکارم شیرازی
در تبیین این مسأله باید گفت برخی تاریخ بسیج را به زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) برمی گردانند اما از آیات قرآن کریم استفاده می‌شود که قبل از نبی مکرم اسلام، پیامبران دیگر هم بر بسیج تکیه می‌کردند، از جمله آن می‌توان گفت وقتی که بر حضرت نوح ایراد کردند که جوانان تهی دستی که اطراف تو را گرفته‌اند از خود دور کن. لیکن حضرت نوح (علیه السلام) پاسخ داد من این‌ها را دور نمی‌کنم؛ در حقیقت آن جوانان فقیر و تهی دست بسیجیان حضرت نوح بودند. ۱۱
پیش از زمان حضرت نوح نیز بسیجیان در خدمت انبیاء بودند حتی اصحاب کهف هم در زمان خود بر ضد حکومت کافر و ظالم قیام کردند و قرآن کریم از آن‌ها به «فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ» ۱۲ یاد می‌کند. معلوم می‌شود تکیه انبیا بر نیروی جوان و مخلص بوده است که ما آن را بسیج نام می‌نهیم و این برنامه تا زمان ظهور امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) باید ادامه یابد. ۱۳لذا باید گفت مقصود از ۳۱۳ نفر تعداد فرماندهان سپاه حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و الا با این تعداد نفرات که نمی‌توان بر جهان تسلّط یافت و آن را اداره کرد و یاران امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز عمدتاً بسیجیان هستند. ۱۴
پیشرفت اسلام مرهون اندیشۀ بسیج
بی‌شک پیشرفت اسلام از ابتدا تاکنون با بهره‌گیری از تفکر بسیجی صورت گرفته است، زیرا از ابتدای اسلام تاکنون بسیج یکی از عوامل مهم پیشرفت اسلام بوده است. ۱۵
در تبیین این مدّعا باید گفت اوایل اسلام پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) ارتش سازمان یافته‌ای نداشتند و این بسیج بود که با نیت‌هایی الهی باعث پیشرفت اسلام شد. ۱۶
هم چنین تمام پیشرفت‌های پیامبر گرامی اسلام نیز در به ثمر رساندن دعوت اسلام به وسیله بسیج بود، در جنگ تحمیلی نیز نقش بسیج بسیار برجسته و مهم بود. ۱۷
از این رو انتشار اخبار پیشرفت‌های بسیج همگان را خوشحال خواهد کرد ومردم احساس آرامش می‌کنند که چنین تکیه‌گاه محکمی در سایۀ اسلام به ارمغان نهاده شده است. ۱۸
تفکر بسیج، مقوله‌ای جهان شمول
بدیهی است بسیج و بسیجیان باید به الگویی برای جوانان و آزادی خواهان داخل و خارج کشور تبدیل شوند و این امر دشمنان را به هراس خواهد انداخت، ۱۹زیرا نفوذ تفکر بسیجی در اقصی نقاط جهان، غیر قابل انکار است، لذا آنچه زمینه پیروزی ملت لبنان را فراهم کرد، تفکر بسیجی بود؛ چرا که تمامی افراد حزب‌الله بسیجی هستند. ۲۰
هم چنین بر اساس تفکر اسلامی تمام مسلمانان بسیجی به شمار می‌آیند، ۲۱ از این رو اگر فرهنگ اسلام از بین برود نظام از بین می‌رود. لذا ما دیگر جوان بسیجی مدافع اسلام نخواهیم داشت۲۲، بنابراین بسیج برای انقلاب و آحاد جوامع بشری بسیار مفید است. ۲۳
انگیزه و ایمان؛ آموزه بی‌بدیل در نهاد مقدس بسیج
در تشریح این مسألۀ مهم باید گفت آنچه باعث قوت و قدرت و پیروزی بسیجیان و سپاهیان می‌شود، ایمان است و آنچه برای پیشرفت یک لشکر مهم است، انگیزه است و انگیزه‌ای که در بسیجیان جان برکف و سلحشور وجود دارد، بسیار فوق العاده است و اقدامات آن‌ها برای رضایت خدا است و این انگیزه به بسیج قدرتی فوق العاده می‌دهد. ۲۴
نمونه این مهم را در دوران دفاع مقدس و مقاومت حزب الله در لبنان مشاهده کردیم. ۲۵ لذا اینگونه است که مردم با شنیدن کلمه بسیج به یاد افراد مؤمن و شجاع صدر اسلام می‌افتند که باید این ذهنیت را حفظ و تقویت کرد. ۲۶
ایستادگی در مقابل قدرت‌های استکباری؛ شاه کلید هویت ناب بسیج
گفتنی است یکی از مبانی بسیج این است که با وفاداران به نظام اسلام بجوشند و از بیگانگان دوری کنند و در مقابل آن‌ها بایستند. ۲۷
مقولۀ استقامت به قدری مهم است که اگر نباشد ایمان انسان بر باد می‌رود، ایمان بدون صبر و استقامت بقایی ندارد. باتوجه به زندگی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌بینیم که مسلمانان در سایه استقامت پیش رفته‌اند. اگر دشمن بداند در مقابلش افرادی با انگیزه مانند بسیجیان هستند که از مرگ هراسی ندارند، خودش را خواهد باخت. ۲۸ چیزی که باعث شد مسلمانان در برابر دشمنان و مشرکان ایستادگی کنند و پیروز شوند عدد و تعداد آن‌ها نبود بلکه استقامت مردم است که می‌تواند در برابر آن‌ها ایستادگی کنند. در عراق، سوریه، یمن... استقامت کردند که دشمن نتوانست کاری از پیش ببرد. ۲۹
نباید فراموش نمود زنده‌ترین بخش جهادی کشور بسیج است چون بسیجیان جان برکفانی بی‌توقع و مخلص هستند که برای دفاع از اسلام و انقلاب آمادگی همیشگی دارند. ۳۰
بسیجیان باید همواره شرایطی از جمله آمادگی روحی و نظامی در مقابل دشمنان را داشته باشند هر چند نظام اسلامی امروز آنچنان قدرتمند است که دشمنان حتی نمی‌توانند فکر حمله به آن را داشته باشند. ۳۱
حیات و دوام انقلاب؛ مرهون نقش آفرینی بسیج
لازم به ذکر است بسیج از سرمایه‌های مهم فرهنگ اسلام است که انقلاب اسلامی در سایه همین تفکر بوجود آمد. ۳۲ لذا انقلاب اسلامی براساس تفکر بسیجی به پیروزی رسید و امروز نیز باید از همین تفکر در عرصه‌های مختلف کشور بهره گرفت اگر سرمایه عظیمی بسیجی نبود امروز انقلاب اسلامی به پیروزی نمی‌رسید. ۳۳
در دوران جنگ همه مردم نقش بسیج را درک کردند و باید گفت چیزی که باعث دوام انقلاب ما شد بسیج و توکل بسیجی بود، و شاید خالی از لطف نباشد که بگوییم راهپیمایی‌های قبل از انقلاب هم راهپیمایی بسیجی بود. ۳۴
امروز بسیج باید همچون زمان هشت سال دفاع مقدس همگام با زمان خود پیش برود و همچنان که در این دوران وارد میدان شد امروز نیز باید در عرصه‌های فرهنگی، علمی و سازندگی پیش قدم باشد. ۳۵
لزوم ارتقای مقولۀ آموزش در بسیج
بی‌شک مسئولان باید آموزش‌های نوین و به روز را برای اعضای نهاد مقدس بسیج در نظر بگیرند. ۳۶ بلکه بسیجیان همواره باید آماده رزم باشند چون کسی از فردا خبر ندارد لذا مسائل آموزشی نباید فراموش شود، لیکن مسائل آموزشی عقیدتی هم باید مهم شمرده شود چون از جاهایی که ممکن است به آن آسیب برسد همین جاست، باید بسیجیان را در این مسائل عقیدتی و اخلاقی تقویت کرد چون دشمن به این دل بسته است که جوانان را از این نظر جدا کند. ۳۷
هم چنین در تبیین این مسأله کلیدی باید گفت، اعتقادات ما را از دشمنان جدا می‌کند، که بسیجیان با اعتقاد به معاد و شهادت، جان بر کف می‌شوند و این سلاح منحصر به جبهه اسلام است، لیکن سربازان کفر از قبیل جنایت کاران آمریکایی، اسراییلی... مبتلا به جنون شده، خودکشی یا فرار می‌کنند در حالی که در طول هشت سال دفاع مقدس هرگز شاهد خودکشی و بیماری روانی ناشی از ترس نشدیم به همین دلیل آموزش‌های اعتقادی باید جایگاه ویژه‌ای در بسیج پیدا کند تا بسیجیان از عمق جان به هیهات من الذله باور پیدا کنند. ۳۸
بنابراین باید با برنامه ریزی دقیق، حساب شده، کاربردی و عملی به طور هماهنگ در سراسر کشور، برنامه‌های آموزشی برای جوانان بسیجی اجرایی گردد. ۳۹
جهاد علمی؛ شاخصۀ استراتژیک درتقویت نهاد بسیج
بدیهی است امروز دشمنان بیش از آنکه به هجوم نظامی فکر کنند بر هجوم فکری پافشاری دارند، لیکن قرآن از سویی دستور می‌دهد گروهی به میدان جهاد بروند، (گروهی که همه بسیجی بودند) و گروهی در مدینه بمانند و بسیج علمی داشته باشند که این مساله بدین مفهوم است که تعلیمات اسلام را فرا گیرند و به رزمندگان هنگام بازگشت بیاموزند. ۴۰
به همین دلیل لازم است سد نیرومندی از نظر علمی و فرهنگی در برابر یاجوج و ماجوج‌های زمان که همان دولتمردان آمریکا، اروپا و رژیم صهیونیستی است، کشیده شود تا نتوانند از آن عبور کنند و آسیب‌های اعتقای و اخلاقی به صفوف مسلمین برسانند. ۴۱
لذا از آنجا که دنیای امروز دنیای پژوهش‌ها است، از این رو اگر نهاد و تشکیلاتی بدون پژوهش باشد گرفتار خطا شده، بالندگی و پیشرفت خود را از دست داده و متوقف می‌شود. ۴۲ بسیج نیز اگر پشتوانه پژوهشی نداشته باشند گرفتار مشکل خواهند شد، ۴۳ زیرا استعدادهای خوب و فراوانی در میان بسیجیان وجود دارد که باید برای کشف این استعداد‌ها و تقویت آن‌ها برنامه ریزی کرد. ۴۴
لذا تشکیل بسیج اساتید حوزه و دانشگاه را موضوع مهمی می‌دانیم، ۴۵ و هر وقت نام بسیج و حوزه و دانشگاه را در کنار هم می‌بینیم به آن افتخار می‌کنیم، زیرا دشمنان در تبلیغات خود مدعی بودند سطوح بالای جامعه از بسیج بیگانه است و بسیج را اقشار سطح پائین جامعه تشکیل می‌دهد، ولی با حضور اساتید بسیجی حوزه و دانشگاه، دشمنان خلع سلاح شدند. ۴۶ از این رو شاهد هستیم امروز بسیج توانسته است به خوبی جوانان را در زمینه‌های علمی و فرهنگی به خوب جذب و فعال کند. ۴۷
روحیۀ جهادی؛ مولفه‌ای حیاتی در نهاد مقدس بسیج
در تشریح این مهم می‌توان گفت مقولۀ جهاد این قدر مبارک و گران قدر است که خدای متعال به جرقه‌های سم ستورانی که به سوی رزم‌گاه عازمند، سوگند یاد می‌کند. این نشان از اهمیت جهاد در اسلام دارد. ۴۸ لیکن در اسلام جهاد تنها در ابعاد نظامی منحصر نیست؛ بلکه دارای ابعاد سیاسی، فرهنگی و اقتصادی نیز می‌باشد. امروز در میدان سیاست، فرهنگ و اقتصاد نیز نیازمند روحیه جهادگری می‌باشیم. ۴۹
بدون شک چیزی که کشور ما را در طول این سال‌ها پابرجا نگه داشته زنده بودن روحیه جهادی در بسیج و دیگر نهادهای ارزشی است و تا وقتی این روحیه زنده است هیچ آسیبی به ما نخواهد رسید هر چند دشمنان ما را تهدید کنند. شاخصه‌های راهبردی شجرۀ طیبۀ بسیج از منظر آیت‌الله مکارم‌شیرازیلذا به پایان رسیدن هشت سال دفاع مقدس به معنای به پایان رسیدن جهاد نیست بلکه روحیه جهادی باید همواره از نسلی به نسلی دیگر منتقل شود. ۵۱
ضرورت آسیب‌شناسی نهاد بسیج
درست است که باید با چشم رضا و رغبت به فعالیت‌های بسیج نگریست لیکن باید نگاه انتقادی هم داشت و آسیب‌ها را نباید نادیده بگیریم بلکه باید آن‌ها را بشناسیم و درمان کنیم. ۵۲ البته درصدی از آسیب طبیعی است اما از آن میزان که بالا‌تر رود بیماری به شمار می‌رود و باید به درمان آن پرداخت.
باید گروهی مخصوص تشکیل شود و به بررسی بسیجیان بپردازند و آن‌ها را پالایش کنند. اگر افراد نفوذی باشند، کنار بگذارند، افراد فاقد روحیه بسیجی هم کنار بگذارند و جمعیتی را پذیرش کنند که مشکلی نداشته باشند. ۵۳
لذا باید مراقب آسیب‌های بسیج بود، چرا که دشمن با ایجاد شبهات و تفکرات ضد اخلاقی، عقاید و اخلاق جامعه را هدف گرفته است. ۵۴ اگر مراقب نباشیم ممکن است بسیج، بسیج سابق نماند، ۵۵ زیرا باید کاری کرد بسیج دست نخورده و آماده بماند تا دشمن همیشه هراسان باشد. ۵۶
لزوم بهره گیری فراگیر از ظرفیت عظیم بسیج
در عصر حاضر مسئله بسیج را باید فرا‌تر از آمادگی نظامی دانست، امروزه شجرۀ طیبۀ بسیج در بخش‌های مختلف اجتماعی در تربیت، اقتصاد، هنر و... نیز وارد شده و موفقیت‌های زیادی را کسب کرده است. ۵۷ حال با این تفاسیر که بسیج از نیروی بسیار قوی برخوردار است باید از آن بهره لازم را گرفت. ۵۸
در تشریح این مسأله باید گفت پس از پایان یافتن دوران هشت سال دفاع مقدس بعضی معتقد بودند که اینک بسیج نیاز به فعالیت ندارد و باید تعطیل شود و گاهی این نوع برخورد آن‌ها دانسته بود و آن‌ها می‌خواستند با این رفتار خود بسیج که شجره طیبه است را بخشکانند. ۵۹ در حالی که اگر دنیا یک دهم بسیج را داشته باشد خیلی بیشتر از این استفاده می‌کند. ۶۰ لذا بسیج باید در تمام جبهه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به فعالیت خود ادامه دهد. ۶۱
سخن آخر
در خاتمه باید گفت بسیج شجره طیبه‌ای است که ریشه‌های ثابتی در قلوب و افکار مردم دارد، شاخ و برگ آن همه جا را فراگرفته و میوه‌هایش همیشه در دسترس است. ۶۲ لیکن برخی تلاش دارند این نظام را متزلزل کنند؛ اما تا زمانی که فرهنگ اسلام، باورهای دینی و تفکر بسیجی است هرگز آن‌ها به این خیال باطل خود دست نخواهند یافت. ۶۳
بنابراین بسیج خار چشم دشمنان انقلاب، نظام و اسلام است و بر همین اساس دشمنان در تلاش هستند تا بتوانند به این تفکر آسیب برسانند، ۶۴ از این رو دشمنان وقتی می‌گویند همه گزینه‌ها روی میز است! لیکن ما هم در مقابل گزینه‌های بسیج، سپاه و ارتش و... را روی میز داریم. ۶۵
لذا با این تفاسیر اگر خط قرمز‌ها را بشکنیم، پشتوانه انقلاب را از دست خواهیم داد، این نکته را باید بیان کرد که باید مولفۀ اعتقادات مذهبی و نهاد مقدس بسیج که پشتوانه اصلی ما هستند را حفظ کنیم. من بار‌ها به مسئولان گفته‌ام اگر جمعیت بسیجی و جوانان مذهبی را از دست بدهیم پشتوانه انقلاب و کشور را از دست خواهیم داد. ۶۶
بسیجیان کشور نیز دست به دست هم بدهند تمام مرزهای کشور را در تسخیر خود درآورند. ما تا زمانی که این جوانان با ایمان را داریم دشمن مأیوس است اگر روزی جوانان و بسیجیان عزیز را از دست ما بگیرند آن روز مصیبت آغاز می‌شود. ۶۷
منابع:
۱ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۹۳/۰۸/۲۴.
۲ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۹۱/۰۸/۲۳.
۳ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۸۹/۰۸/۳۰.
۴ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۹۱/۰۸/۲۳.
۵بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۹۳/۰۸/۲۴.
۶بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۹۸/۰۸/۳۰.
۷ پیام قرآن؛ ج۱۰؛ ص۳۰۹.
۸پیام قرآن، ج۱۰، ص: ۳۱۰.
۹ پیام قرآن؛ ج۱۰؛ ص۳۱۰.
۱۰ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۹۳/۰۸/۲۴.
۱۱همان.
۱۲سورۀ کهف، آیۀ ۱۳.
۱۳بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۹۳/۰۸/۲۴.
۱۴همان.
۱۵بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۸۹/۰۸/۳۰.
۱۶همان.
۱۷همان.
۱۸ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۹۲/۰۸/۳۰.
۱۹ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار جانشین فرماندهی نیروی مقاومت بسیج، http: //makarem. ir.
۲۰ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۸۹/۰۸/۳۰.
۲۱ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، دیدار با رییس و معاونان سازمان بسیج مستضعفین کشور، http: //makarem. ir.
۲۲ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، لروز شهادت حضرت زهرا (س)، مدرسه الامام امیرالمؤمنین (ع)، http: //makarem. ir.
۲۳ بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در سی‌وهشتمین نشست هم‌اندیشی قرآنی بسیجیان دندانپزشک، ۱۳۹۳/۱۰/۲۷.
۲۴بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۸۹/۰۸/۳۰.
۲۵ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار جانشین فرماندهی نیروی مقاومت بسیج؛ http: //makarem. ir.
۲۶همان.
۲۷ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد پنجمین هم اندیشی وحدت حوزه و دانشگاه،، ۲۵/۹/۱۳۸۶.
۲۸ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۸۹/۰۸/۳۰.
۲۹ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در جمع مسئولین بسیج طلاب استان سیستان و بلوچستان، ۱۳۹۳/۱۰/۱۶.
۳۰ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در جمع بسیجیان حلقه‌های صالحین، ۱۳۹۴/۰۶/۲۹.
۳۱ بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج مستضعفین، ۱۳۹۱/۰۸/۲۳.
۳۲ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، در دیدار رییس و معاونان سازمان بسیج مستضعفین کشور، http: //makarem. ir.
۳۳ همان.
۳۴ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۸۹/۰۸/۳۰.
۳۵ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، در دیدار با رییس و معاونان سازمان بسیج مستضعفین کشور، http: //makarem. ir.
۳۶ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج مستضعفین، ۱۳۹۱/۰۸/۲۳.
۳۷ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج مستضعفین، ۱۳۹۳/۰۸/۲۴.
۳۸ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در جمع بسیجیان حلقه‌های صالحین، ۱۳۹۴/۰۶/۲۹.
۳۹ پیام حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی به نخستین اجلاسیه بسیج اساتید حوزه علمیه قم، ۱۳۹۱/۱۱/۰۲.
۴۰همان.
۴۱ همان.
۴۲ بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار مسؤولان پژوهشکدة امام صادق (ع)، ۱/۱۰/۱۳۹۲.
۴۳ همان.
۴۴ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار جانشین فرماندهی نیروی مقاومت بسیج، http: //makarem. ir.
۴۵ پیام حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی به نخستین اجلاسیه بسیج اساتید حوزه علمیه قم، ۱۳۹۱/۱۱/۰۲.
۴۶ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد پنجمین هم اندیشی وحدت حوزه و دانشگاه،، ۲۵/۹/۱۳۸۶.
۴۷ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، در دیدار رییس و معاونان سازمان بسیج مستضعفین کشور، http: //makarem. ir.
۴۸ بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، جلسۀ تفسیر قرآن، مدرسه الامام علی بن ابی طالب (ع)، http: //makarem. ir.
۴۹ همان.
۵۰ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در جمع بسیجیان حلقه‌های صالحین، ۲۹/۶/۱۳۹۴.
۵۱ همان.
۵۲ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج مستضعفین، ۱۳۹۳/۰۸/۲۴.
۵۳ همان.
۵۴ بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۸۹/۰۸/۳۰.
۵۵ همان.
۵۶ همان.
۵۷ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۹۳/۰۸/۲۴.
۵۸ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، در دیدار رییس و معاونان سازمان بسیج مستضعفین کشور، http: //makarem. ir.
۵۹ همان.
۶۰ بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۹۳/۰۸/۲۴.
۶۱ بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اعضای ستاد پنجمین هم اندیشی وحدت حوزه و دانشگاه،، ۲۵/۹/۱۳۸۶.
۶۲ بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس سازمان بسیج، ۱۳۸۹/۰۸/۳۰.
۶۳ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، در دیدار با رییس و معاونان سازمان بسیج مستضعفین کشور، http: //makarem. ir.
۶۴ همان.
۶۵ همان.
۶۶ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی (مدّظلّه) در دیدار فرماندهان بسیج سازمان صدا و سیما، ۱۳۹۲/۱۱/۱۴.
۶۷ بیانات حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار اقشار مختلف مردم.