میزان نفوذ حکمتیار و اردوغان در مذاکرات افغانستان/ ابعاد پیمان ترکیه و پاکستان در صلح با طالبان

«پیرمحمد ملازهی» تحلیلگر مسائل افغانستان با تشریح ابعاد نشست اعضای طالبان و اعضای شورای عالی صلح افغانستان در ترکیه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: برای تشریح دلایل حضور فعال ترک‌ها در پرونده صلح با طالبان باید به این نکته توجه شود که ترکیه در شمال افغانستان حضور موثر داشته و سرمایه‌گذاری هدفمند در بخش آموزش افغانستان صورت داده است؛ تا جایی که گفته می‌شود مدارس زیادی توسط ترکیه در شمال افغانستان تاسیس شده که اتفاقاً به زبان ترکی تدریس می‌کنند. بسیاری معتقدند که ترکیه به دنبال احیای امپراطوری عثمانی در افغانستان است و قصد دارد تا از این طریق منافع خود را تجدید و تثبیت کنند اما این مساله اصلی نیست.

وی ادامه داد: دلیل اصلی؛ بحث عضویت ترکیه در ناتو و حضور نیروهای این کشور در قالب پیمان سازمان آتلانتیک شمالی در افغانستان است. بخشی از دلایل اینکه ترکیه به عناون میزبان گفت‌وگوهای صلح با طالبان اقدام به کنشگری کرده است به استراتژی ترامپ باز می‌گردد. به صورتی که ایالات متحده پس از اعلام راهبرد جدید خود در افغانستان تا حد زیادی پاکستان را برای اعمال فشار بر شبکه تروریستی حقانی و طالبان تحت فشار قرار داده است. از این جهت پاکستان با مشکل مواجه شده و می‌بایست راه خود را در این خصوص مشخص کند.

مساله اصلی این است که اسلام‌آباد یا باید با آمریکا بماند یا اینکه به سمت روسیه، چین و ایران متمایل شود که این راه مشکلی است؛ چراکه ساختار سیاسی و نظامی در پاکستان برگرفته از مدل غربی بوده و تغییر یک روزه آن، کار بسیار دشواری خواهد بود از این جهت به دلیل نفوذ احزاب و طیف‌های مذهبی پاکستان و قدرت آنها در این کشور به نظر می‌رسد که اسلام‌آ‌باد اقدام به پیوند و همکاری پنهان با آنکارا کرده و به نوعی مذاکرات صلح با طالبان را به سمت ترکیه سوق داده که این موضوع با هماهنگی کامل دو طرف انجام شده است.

این کارشناس ارشد مسائل شبه‌قاره با اشاره به اینکه ترکیه به دنبال ارتقاء جایگاه خود در جهان است، گفت:  نکته دیگر که باید به آن توجه شود ارزش ترسیم و پیدا شدن یک راهکار سیاسی در بحث مذاکرات صلح با طالبان توسط ترکیه است. آنکارا به دنبال آن است تا بتواند با احیاء و به سرانجام رساندن مذاکرات صلح با طالبان جایگاه خود را در جهان اسلام برجسته کند؛ به عبارتی دیگر ترک‌ها به دنبال آن هستند تا بتوانند الگوی موثر خود در خصوص صلح با طالبان را برجسته کرده و به جهان اسلام معرفی کنند. در این راستا ایالات متحده از بازیگری ترکیه در این پرونده تا حد زیادی حمایت خواهد کرد و مجموع این شرایط به سود آنکارا خواهد بود.

وی افزود: یکی از مسائلی که می‌تواند پرستیژ بین‌المللی ترکیه را در معادلات جهانی و به خصوص منطقه‌ای دستخوش تغییر کند افتتاح دفتر سیاسی طالبان در خاک این کشور خواهد بود. این مهم نیست که آیا اصل خبر افتتاح دفتر سیاسی طالبان در ترکیه مورد تایید است یا تکذیب خواهد شد، بلکه محور اصلی این است که ترکیه تا به این حد به خود جرات داده و توانسته وارد چنین معادله‌ای شود. چراکه در حالت فعلی دفتر سیاسی طالبان در دوحه قطر و کابل با مشکل مواجه شده و همین موضوع می‌تواند به عنوان یک امتیاز برای ترکیه ثبت و ضبط شود.

در خصوص پیوندهای میان گلبدین حکمتیار و اردوغان نکاتی وجود دارد؛ نخست اینکه حکمتیار تنها عضو غیرعرب اخوان‌المسملین است که در شورای مرکزی این جریان سیاسی - مذهبی عضویت دارد. دوم اینکه ریشه‌های اخوانی میان اردوغان و حکمتیار می‌تواند تا حدی در پرونده صلح با طالبان آن هم با محوریت آنکارا مفید واقع شود؛ چراکه حکمتیار هم اکنون در بدنه دولت افغانستان قرار دارد و می‌تواند نقش محوری ایفا کند.

وی در پایان با بیان اینکه پیوندهای میان حکمتیار و اردوغان می تواند مذاکرات صلح را تا حدی به نتیجه برساند، گفت: تعداد زیادی از اعضای حزب اسلامی حکمتیار در طالبان عضو هستند و از زمانی که حکمتیار وارد ارگ شده است، جناح پشتون در افغانستان تقویت شده و به نظر می‌آید اشرف غنی رئیس‌جمهوری افغانستان به دنبال استفاده از حکمتیار در پرونده صلح با طالبان است که تا به امروز بخش اندکی از آن محقق شده است. بنابراین می‌توانیم بگوییم که نزدیک بودن اردغان و حکمتیار محاسبه دقیق‌تری را صورت داده و اگر حکمتیار بتواند طالبان را به کمک ترکیه بر سر میز مذاکرات حاضر کند، آنگاه احتمال دارد که وارد انتخابات ریاست‌جمهوری شود و تمامی محاسبات می‌تواند تا حد زیادی تغییر کرده و حتی به نتیجه برسد.