سبحانی: چهره کاریزماتیک چاوز نجات‌دهنده کاراکاس و اوپک بود
سومین سالگرد درگذشت هوگو چاوز در حالی فرا رسید که نیکلاس مادورو در داخل ونزوئلا با مشکلات اقتصادی عدیده ای روبه‌رو است که منشاء آن تکیه بر اقتصاد نفتی است که چاوز توانسته بود تا حد زیادی بر آن فائق آید و در اینجاست که فقدان شخصیت کاریزماتیک وی بیش از پیش احساس می شود.
«احمد سبحانی» سفیر سابق ایران در ونزوئلا با اشاره به سومین سالگرد درگذشت هوگو چاوز، رئیس‌جمهوری ونزوئلا و تاثیر مرگ وی بر وضعیت سیاسی و اقتصادی این کشور، در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا تصریح کرد: قبل از اینکه بخواهیم ونزوئلا و شرایط فعلی آن را تحلیل کنیم، باید وضعیت و روند روی کار آمدن چاوز در این کشور را مورد بررسی قرار داد. ونزوئلا یکی از کشورهای ثروتمند نفتی به حساب می‌آمد که همواره احزاب سنتی در آنجا حکومت می‌کردند و حاصل حکومت احزاب سنتی، به وجود آمدن قشر فقیر و حاشیه‌نشین در این کشور بود که در زمان ورود به این کشور به خصوص در اطراف کاراکاس زاغه‌های آنها را به راحتی می‌توانید مشاهده می‌کنید که این مربوط به دوره قبل از چاوز است.
وی ادامه داد: در چنین شرایطی یک‌سری از جنبشهای مبارز به دلیل اینکه کلیسا در کنار حکومت بود، از طیف چپ تشکیل شد و یک حرکت انقلابی در ارتش شکل گرفت که خروجی آن سرهنگ جوانی به نام هوگو چاوز بود که دست به کودتا زد و البته چندی بعد این کودتا شکست خورد و شخص چاوز مسئولیت کودتا را قبول کرد و به تمامی واحدها اعلام کرد که مقاوت نکنند و در آنجا صراحتاً اعلام کرد که مجدداً باز خواهیم گشت. پس از آن چاوز راهی زندان شد و پس از فروپاشی شوروی همه نگاه آمریکا به مسکو بود تا بتواند بر علیه این کشور یک فضای آزادی سیاسی در آمریکای لاتین به وجود آورد که به نوعی می‌توان آن را تقابل با بلوک شرق دانست.
آزادی چاوز از زندان مصادف شد با انتخابات در ونزوئلا که وی در این انتخابات شرکت کرد و با رای بالایی پیروز این عرصه شد اما باید توجه داشت که در این حالت هیچ چهره کارآزموده و با تجربه‌ای برای یاری کردن چاوز در ونروئلا وجود نداشت و حتی کسانی که از حکومت کناره‌گیری کرده بودند، بر این باور بودند که بتوانند چاوز را مطابق ایده و فکر خود در دستشان بگیرند و جهت‌دهی کنند اما چاوز تمامی آنها را کنار گذاشت. باید توجه کرد که در آن زمان قیمت نفت به زیر 10 دلار رسیده بود و مخالفان وی بر این باور بودند که وی با این شرایط توان اداره ونزوئلا را نخواهد داشت اما شخصیت کاریزمای چاوز علاوه بر اینکه در ونزوئلا چهره وی را تثبیت کرد، در کشورهای دیگر جهان خصوصاً در آمریکای لاتین باعث شد تا محبوبیت وی به عنوان یک عنصر انقلابی بیش از پیش شناخته شود.
این کارشناس مسائل آمریکای لاتین با تشریح برنامه‌های چاوز پس از به روی کار آمدن در ونزوئلا عنوان کرد: بالا رفتن نفت یکی از شانس‌هایی بود که چاوز پس از روی کارآمدن از آن بهره‌مند شد و باعث شد تا وی به همراه تیمش یک‌سری از برنامه‌ها بر پایه فروش نفت را در ونزوئلا برنامه‌ریزی و اجراء کند و همین موضوع موجب شد تا رقبای چاوز نتوانند وی را در انتخابات‌های آتی هدف قرار دهند و در آنجا بود که تئوری «چاویسم منهای چاوز» را مطرح کردند اما قبول کردن این موضوع بسیار سخت بود و حتی بحث کنار زدن ایشان و حتی ترور وی به میان آمد که هر دو هزینه برانگیز بود. افکار عمومی ونزوئلا بر این باورند که مخالفان، چاوز را به نوعی مسموم و به ویروس سرطان آلوده کردند که گفته شده این مسمومیت از طریق مسمومیت غذایی وارد بدن وی شده است که نهایتاً مرگ وی را شاهد بودیم.
وی افزود: پس از مرگ چاوز بحران به روی کارآمدن یک شخصیت کاریزماتیک در ونزوئلا نمایان شد که در نهایت نیکلاس مادورو روی کار آمد. قطعاً مادورو شخصیت و وجهه چاوز را ندارد و در راستای آن باید به افت شدید قیمت نفت اشاره داشت که اداره کشور را با مشکل مواجه کرد. چراکه هزینه تولید نفت ونزوئلا سنگین‌تر از سایر کشورهای عضو اوپک است و از سوی دیگر به دلیل اینکه نفت ونزوئلا نفت سنگین تلقی می‌شود، فروش آن هم به سختی صورت می‌گیرد و قیمت پایین‌تری دارد. یعنی حاشیه سود آنها بسیار پایین است و حتی زمانی که قیمت نفت به حدود ۲۲ دلار رسیده بود، قیمت نفت ونزوئلا ۲۰ دلار ارزیابی شد که چیزی در حدود ۱۵ دلار هزینه استخراج و تولید آن میشد و تمامی این قضایا باعث شد تا دولت مادورو با ریزش طرفداران خود مواجه شود. از این رو مشکلات مادورو تا جایی افزایش پیدا کرد که مخالفان با قاطعیت انتخابات مجلس را به نفع خود رقم زدند و به بیان کلی دو عامل نفت و عدم حضور شخصیت کاریزماتیک مانند چاوز موجب هدف قرار گرفته شدن مادورو در سه سال اخیر شد.
این تحلیلگر مسائل آمریکای جنوبی در پاسخ به اینکه آیا پس از مرگ چاوز به دلیل اینکه ونزوئلا با کوبا رابطه تنگاتنگی داشته و رابطه هاوانا و واشنگتن مجدداً احیا شد، این مساله می‌تواند رابطه میان ونزوئلا و کوبا را تحت الشعاع قرار دهد یا خیر، اظهار داشت: باید توجه داشت که کوبا هیچ‌گاه رابطه با ایالات متحده را نفی نکرده و همیشه به دنبال برقراری رابطه بوده است و حتی ونزوئلا هم به دنبال برقراری رابطه با آمریکا بوده و سفیر خود را معرفی کردند اما آمریکایی‌ها تمایلی نسبت به انجام این کار نداشته‌اند.
از نگاهی دیگر باید گفت که کوبایی‌ها از اصول خودشان عدول نکرده‌اند. مشکل اصلی برای مادورو همچنان که اشاره شد، نفت و فقدان شخصیت کاریزماتیک بوده است. به طوری که برنامه مدونی در این کشور وجود نداشته است. یعنی گاهی اوقات برنامه‌ها به قدری بلند پروازانه بوده که با یک شوک نفتی تمامی برنامه‌ها مردود و مخدوش میشد و یا اینکه نیمه‌کاره رها میشد و هیچ وقت برنامه دراز مدت در این خصوص وجود نداشت اما چاوز دست به چنین کاری زد و برنامه‌های بلند و میان مدت را طراحی کرد ولی خلق بحران از سوی مخالفان و همچنین کم بودن عمر وی اجازه و فرصت اجرای آن را به چاوز نداد. لذا قطعاً ارتباط کوبا با آمریکا برای ونزوئلا مشکل‌ساز نخواهد شد. چراکه کوبا برای ونزوئلا قدم موثر و مفیدی را برنداشته است. کوبا تنها در دو محور به ونزوئلا کمک کرد. اول توانایی بالای آنها برای سواد آموزی در ونزوئلا بود که برای ریشه‌کردن بی‌سوادی در این کشور به دولت کاراکس کمک رساند و موضوع دوم بحث پزشکی بود که خصوصاً برای ایجاد مراکز پزشکی و درمانی برای فقیران و زاغه‌نشینان توانست به یاری دولت ونزوئلا بیاید.
سبحانی در تحلیل عملکرد مادورو و وضعیت ونزوئلا با تاکید بر اینکه این کشور بیشتر از کشورهای دیگر به اقتصاد بر پایه نفت تکیه کرده است، تصریح کرد: کسانی که روی مسائل ونزوئلا مطالعه داشته‌اند یا این کشور را از نزدیک دیده‌اند، می‌دانند که ونزوئلا دارای زمین‌های حاصل‌خیز و آب شیرین فراوان است اما همچنان اقتصاد خود را به نفت متکی کرده و باید بگوییم که نفت همیشه بلای جان این کشور بوده است. اگر کاهش قیمت نفت همانند حالت فعلی ادامه داشته باشد، اداره ونزوئلا بیش از پیش مشکل خواهد شد. تا جایی که نرخ رسمی پول این کشور با قیمت بازار آزاد چیزی در حدود ۱۱۰ برابر فاصله دارد و حقوق مردم و حتی نرخ بنزین هم بر این اساس محاسبه و به فروش می‌رسد. اجناسی که دولت قرار است به دست مردم بدهد هم بر این اساس محاسبه می‌شود. به گونه‌ای که عمده این اجناس قاچاق می‌شود و باید گفت که مشکلات ونزوئلا تنها در این چند محور خلاصه نمی‌شود. در این حالت و با شرایط کنونی حاکم بر کاراکاس، اپوزوسیون هم مایل به هدایت و کسب زمام امور ونزوئلا نیست. چراکه آنها هم نمی‌توانند با این مشکلات کشور را اداره کنند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: از سوی دیگر به نظر نمی‌رسد که مخالفان برای انتخابات ونزوئلا که در سال ۲۰۱۷ برگزار خواهد شد، ابقای مادورو را به همه‌پرسی بگذارند و عاقلانه این است که مادورو در مسند قدرت بماند. چراکه اگر قیمت نفت افزایش پیدا کند، ونزوئلا می‌تواند تا حدود زیادی از این وضعیت خارج شود. شانس دیگری که ونزوئلا دارد این است که اگر بتوانند به سمت خودکفایی و اقتصاد بومی و داخلی بروند، تا حدود زیادی خواهند توانست وضعیت را بهبود بدهند. امروزه در داخل ونزوئلا مشکل دارو و مواد غذایی به یکی از مسائل جدی تبدیل شده که صف‌های طول و دراز گویای این مساله هستند که اگر دولت بتواند از معادن غنی طلا و الماس در جهت دوری از اتکا به نفت استفاده کند، می‌تواند بر این مشکلات فائق آید. باید این نکته را مورد نظر داشت که شخص هوگو چاوز خدمت بزرگی به کشورهای تولید کننده نفت کرد. زمانی که چاوز روی کار آمد، نفت زیر ۱۰ دلار بود و اجلاس اوپک هم تنها یک بار و آن هم در اوایل تشکیل آن برگزار شده بود که چاوز با توجه به شخصیت کاریزماتیکی که داشت، تولیدکنندگان نفت را که با یکدیگر اختلاف داشتند در ونزوئلا دور یکدیگر جمع کرد و اجلاس اوپک را برای دومین بار برگزار کرد که همین موضوع باعث افزایش قیمت نفت در سطح جهانی شد. لذا دنیا و به خصوص تولیدکنندگان نفت نباید این حرکت بسیار مهم چاوز را فراموش کنند و حتی ونزوئلا باید منتظر چاوزی دیگر باشد تا بتواند از این برهه حساس بیرون آید.