مرگ ملامنصور اوضاع داخلی طالبان را وخیم‌تر خواهد کرد/ احتمال رهبری حقانی یا آخوندزاده

«پیرمحمد ملازهی» کارشناس مسائل شبه قاره در تشریح علل مرگ احتمالی ملا منصور رهبر گروه طالبان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا تصریح کرد: عبدالله سرحدی، نماینده «ملا دادالله» در شورای کویته است. دادالله از کسانی بود که نسبت به پنهان نگه داشتن مرگ ملاعمر توسط ملامنصور معترض بود اما اعلام انشعاب یا جداسازی از طالبان را صورت نداده بود. اختلافی که میان ملادادالله و ملامنصور صورت گرفت، باعث شد تا نشست و جلسه‌ای برای اختلاف‌افکنی میان این دو نفر برگزار شود که به نوعی می‌توان آن را یک جلسه آشتی‌کنان به حساب آورد که مکان این نشست هم خانه عبدالله سرحدی در نظر گرفته شده بود. در این جلسه اختلاف نظرها بالا گرفته و به جایی رسیده که طرفین دست به سلاح برده‌اند که در نتیجه آن عبدالله سرحدی به علاوه چهار نفر از محافظان ملامنصور کشته شده‌اند و شخص ملا منصور هم زخمی شده است.

وی در ادامه گفت: هنوز این مساله توسط پاکستان و مقام‌های این کشور تایید نشده و مقام‌های طالبان هم هیچ‌گونه صحبتی مبنی بر صحت این موضوع ارائه نکردند و حتی کشته شدن ملا منصور را تکذیب کردند. اما در آن سوی ماجرا یعنی در افغانستان گفته شده است که اطلاعات موثقی مبنی بر اینکه ملا منصور کشته شده است وجود دارد و حتی سخنگوی «عبدالرشید دوستُم» معاون اول رئیس‌جمهوری افغانستان هم این موضوع را تایید کرده و تصریح کرد که اطلاعاتی مبنی بر زخمی شدن ملامنصور و درگذشتن وی در بیمارستانی در کویته را در اختیار دارند. مساله‌ای که در این بین و در صورت تایید یا عدم تایید اخبار مربوط به مرگ ملا منصور وجود دارد این است که جنگ و درگیری برای کسب قدرت و رهبری پس از مرگ ملاعمر در طالبان بالا گرفته است. به گونه‌ای که تاکنون چند گروه از طالبان جدا شده‌اند و مدعی بوده‌اند که رهبری ملامنصور زیر سوال رفته و باید مجدداً شورای کویته، شورای پیشاور و رهبران و فرماندهان سایرگروه‌ها نسبت به انتخاب رهبر مناسب برای طالبان تشکیل جلسه بدهند و حتی جریانی که منصور را انتخاب کرده‌اند هم به این موضوع اعتراض دارند.

به نظر می‌رسد نشستی که در کویته با حضور ملامنصور و عبدالله سرحدی در منزل وی برگزار شد هم به همین دلیل بود تا بتوانند با یکدیگر صحبت کنند و برای بحران رهبری در طالبان با یکدیگر به گفت‌وگو بپردازند. به نظر می‌رسد در حالت فعلی مشکل بر سر رهبری طالبان است تا بتوانند شخصی را که تمامی نفرات رده بالای طالبان بر سر آن اجماع دارند، به رهبری طالبان برگزینند.

ملازهی در پاسخ به این‌که آیا تایید یا عدم تایید خبر مرگ ملا منصور مانند مرگ ملا عمر که پس از مدتی پنهان‌کاری از سوی طالبان در چند ماه گذشته منتشر شد، تنها ایجاد یک جو روانی به شمار می‌رود یا خیر، بیان کرد: واقعیت این است که ملامنصور نزدیک‌ترین شخص به سرویس اطلاعاتی پاکستان (ISI) است و شورای کویته هم بیشترین نزدیکی را با پاکستان دارد و از این منظر پاکستان امیدوار بود تا از این جریان به عنوان یک عامل استراتژیک برای رسیدن به اهدافش در افغانستان استفاده کند. علت اینکه مرگ ملاعمر را پنهان نگه داشتند، این بود که وضعیت فعلی پیش نیاید که باید گفت نگرانی به‌جا و درستی بود. چراکه جنگ قدرت در طالبان به راه می‌افتد و حتی ممکن بود پس از انتخاب رهبر جدید هم چنین درگیری‌هایی به وجود آید که البته همین اتفاق هم در حالت فعلی افتاده است. به گونه‌ای که هنوز عمده نفرات طالبان ملامنصور را قبول نکرده‌اند. علاوه بر آن باید توجه داشت که داعش به منطقه و افغانستان ورود پیدا کرده است و درصدد نیروگیری در این منطقه و حتی از بین طالبان است که این خطر بزرگی برای طالبان محسوب می‌شود.

وی افزود: تمامی این موارد باعث می‌‌شود تا پاکستانی‌ها در انتشار خبر مرگ ملامنصور احتیاط کنند تا در یک زمان مناسب این خبر را به اطلاع افکار عمومی برسانند و نهایتاً بتوانند بر تبعات منفی آن فائق آیند. باتوجه به این‌که در داخل طالبان دو جریان ملادادالله و ملامنصور با یکدیگر اصطکاک دارند، پاکستان هم متعاقباً در این مساله احتیاط زیادی را پیشه می‌کنند و اگر این احتیاط نباشد، انشعابی در طالبان به وجود می‌آید و به دلیل عدم کنترل پاکستان بر طالبان در افغانستان، این بحث پیش می‌آید که پاکستان باتوجه به هزینه‌ای که برای طالبان کرده است چه بهره‌برداری از این گروهک خواهد داشت.

در حالت فعلی دو نفر از افرادی که به عنوان معاونان منصور انتخاب شده‌ بودند، در صورت صحت مرگ ملا منصور احتمال دارد تا به رهبری این گروهک منصوب شوند. اولین نفر «سراج‌الدین حقانی» است که رهبر جریان حقانی منصوب می‌شود و در حقیقت با طالبان ائتلاف کرده است. دوم نفر هم «هیبت‌الله آخوندزاده» است که هرچند تشکیلات خاصی ندارد اما یکی از فرماندهان موثر در مناطق پشتو‌نشین جنوب افغانستان محسوب می‌شود. اما بحث اصلی این است که آیا گروه‌های دیگر می‌توانند بر روی این دو نفر به توافق برسند یا خیر. به نظر می‌آید که حتی بین این دو نفر هم اختلافاتی وجود داشته باشد چراکه هر کدام فکر می‌کنند که رهبری این گروهک حق آنها است.

این تحلیلگر مسائل افغانستان در پایان عنوان کرد: باتوجه به مشکلاتی که در این خصوص وجود دارد، اگر مرگ ملامنصور تایید شود به نظر نمی‌آید که در درون طالبان بتوانند بر سر انتخاب یک رهبر به جایی برسند. حتی اگر پاکستان هم بر کنار رفتن یکی از این دو شخصیت اصرار کند، باز هم معلوم نیست که طالبان بتواند از این بحران گذر کند. از طرف دیگر باید گفت که عده‌ای از روسای احزاب از سوی پاکستان با اشرف غنی صحبت‌هایی را داشته‌اند تا بتوانند زمینه‌های دیدار مقام‌های پاکستان با افغانستان را فراهم کنند. بنابراین اگر مرگ ملامنصور تایید شود احتمال اینکه مذاکرات صلح به جایی برسد و بتواند طالبان را به پای میز مذاکرات بکشانند، زیاد خواهد بود.