شیوخ به دمشق باز می‌گردند
اخبار منتشر شده حاکی از آن است که کشورهای عربی خاورمیانه و شمال آفریقا یکی پس از دیگری به دنبال بازسازی روابط با جمهوری عربی سوریه هستند.
فشار سیاسی و دیپلماتیک، کنار راه‌اندازی جنگ نیابتی یکی از ابزارهای کشورهای مخالف سوریه برای سرنگون کردن نظام حاکم بر دمشق بود. برخی کشورهای عربی نمایندگی‌های دیپلماتیک خود را در سوریه تعطیل کردند و عضویت این کشور در نهادهایی مانند اتحادیه عرب و سازمان کنفرانس اسلامی تعلیق شد. جدیدترین اخبار حاکی از آن است که برخی کشورهای عربی مانند امارات متحده عربی و تونس نخستین قدم‌ها را برای بازسازی روابط با سوریه برداشته‌اند. کشورهایی که سوریه را به اتهام نزدیکی به ایران منزوی کردند. دلیل این چرخش سیاسی چیست؟
واهمه از بازگشت تروریسم به منبع
بحران تروریسم کنونی در خاورمیانه، ریشه در جنگ شوروی در افغانستان دارد. گسترش تفکر کمونیسم تا پایان جنگ سرد، بزرگ‌ترین خطری بود که منافع آمریکا را تهدید می‌کرد؛ به همین دلیل واشنگتن با منابع مالی سعودی و تعداد دیگری از کشورهای عربی خاورمیانه، گروه‌های مسلحی مانند طالبان و القاعده را در افغانستان و پاکستان پی‌ریزی کرد.
هدف از ذکر این تاریخچه، آشنایی اجمالی با حضور این گروه‌های مسلح در جغرافیای خاورمیانه و شبه‌قاره هند است. اگر زندگی‌نامه برخی تروریست‌های مطرح مانند «اسامه بن لادن»، «ایمن الظواهری»، «ابومصعب الزرقاوی»، «ابوبکر البغدادی» و «ابوحمزه المهاجر» را مطالعه کنیم، به ارتباط آن‌ها با جنگ افغانستان پی می‌بریم. هر کدام از آن‌ها به نحوی در آن معرکه حضور داشته و دورانی را به مبارزه گذرانده‌اند.
یکی از عناصر مهم در جریان جنگ افغانستان، تغدیه مالی برای پی‌ریزی گروه‌های مسلح توسط عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای عربی منطقه است. سناریویی که در طول سال‌های گذشته کماکان ادامه داشته و از سال 2011 و آغاز ناآرامی‌های سوریه شدت گرفته است. پشتیبانی مالی و تسلیحاتی این کشورها محدود به داعش نیست و بنابر نظریات و منویات هر کدام از آن‌ها، به گروه‌های مختلف می‌رسد. اما از همان ابتدای امر، واهمه از بازگشت تروریست‌ها به منبع اصلی در دل آن‌ها وجود داشت. تروریست‌ها باید همیشه مشغول باشند زیرا بیکاری آن‌ها نابودی برخی کشورهای خاص را رقم می‌زند. مشابه همان سناریویی که در سوریه پیاده شد، امروز در یمن مشاهده می‌شود؛ تروریست‌های اجاره‌ای القاعده، داعش و گروه‌های وفادار به هادی با جریان انقلاب می‌جنگند و کشورهای فرمان‌دهنده با فشار دیپلماتیک و سیاسی تلاش می‌کنند تا راه را برای آن‌ها هموار کنند. کشورهای متحد عربستان و آمریکا با انتقال سفارتخانه‌های خود به عدن در روزهای پیش از حمله ریاض، این فشار را کلید زدند.
چندین هزار چریک مسلح و آموزش‌دیده که اکنون در هفت کشور خاورمیانه و شبه قاره فعال هستند، تهدیدی برای امنیت خاورمیانه و جهان محسوب می‌شوند و احتمال حمله آن‌ها به کشورهای پشتیبان نیز بسیار محتمل است. داستان این روزهای کشورهای عربی غرب آسیا و شمال آفریقا نیز همین است. به همین دلیل، دولت‌هایی که تروریست‌های تکفیری را به جان دمشق انداختند یا آن‌هایی که سوریه را در این شرایط خطرناک تنها گذاشتند، از ترس قربانی شدن توسط آن‌ها به فکر بازسازی روابط افتادند.
آن‌هایی که رفتند و آن‌هایی که می‌آیند
اخیرا خبر سفر تعدادی از دیپلمات‌های اماراتی به صورت عادی به دمشق منتشر شد. بنابر گزارش «رای الیوم» این افراد پس از حضور در سوریه به ساختمان سفارت امارات متحده در دمشق رفتند تا مقدمات برقراری ارتباط میان دو کشور را فراهم کنند؛ هرچند هنوز مقام‌های سوری اظهار نظر رسمی در این مورد نکرده‌اند. ابوظبی به تبعیت از ریاض به لغو عضویت دولت بشار اسد در سازمان کنفرانس اسلامی و اتحادیه عرب رای مثبت داد و روابط دیپلماتیک خود را با این کشور قطع کرد و اکنون که پای تروریسم به کشورهای حاسیه خلیج‌فارس رسیده است، سعی می‌کند که باب برقراری روابط را باز کند. کشور کوچک کویت نیز در دی ماه گذشته، با صدور روادید برای سه دیپلمات سوری و بازگشایی سفارت این کشور، باب عادی‌سازی روابط را گشود. در این میان، برخی کارشناسان معتقدند که تغییر نظر آمریکا از رویکرد سقوط به تضعیف نظام سوریه، دلیل اصلی قصد بازگشت این کشورها به دمشق است.
تونس دومین کشوری است که نامش به عنوان داوطلب از سر گیری روابط با سوریه مطرح شد و اولین کشوری است که گامی عملی در این راه برداشت. « طیب البکوش» وزیر امور خارجه این کشور در بهمن ماه سال گذشته، عزم تونس برای از سرگیری رابطه بادمشق را اعلام کرد. خبرگزاری رسمی تونس (ATP) نیز با انتشار خبر انتصاب «ابراهیم الفواری» به عنوان کاردار این کشور در دمشق، جدی بودن این کشور در این مسیر را اثبات کرد. دولت پیشین تونس که توسط سیاستمداران «اخوان المسلمین» اداره می‌شد، تحت تاثیر فضای جامعه عرب روابط خود با سوریه را قطع و سفارت این کشور را تعطیل کرد؛ همانگونه که «محمد مرسی» رئیس‌جمهوری پیشین مصر روابط دو کشور را خاتمه داد.
می‌توان گفت که کشورهای عربی یکی پس از دیگری به اشتباه خود در فاصله گرفتن از دمشق پی می‌برند. کویت اولین چراغ را روشن کرد، تونس به دمشق بازگشت و امارات هم در دروازه‌های سوریه ایستاده است. مردم مصر نیز با برگزاری تظاهرات، از حکومت خود خواستند که روابط با سوریه را از سر بگیرد و شاید در لوای این اعتراض‌ها، خواستار فاصله گرفتن از رژیم صهیونیستی نیز باشند.
محسن صالحی خواه