مسکو همچنان به سیاست‌های واشنگتن می‌خندد
زمانی که پوتین به یک باره شهر بریزبن استرالیا که محل برگزاری «اجلاس گروه ۲۰» در سال ۲۰۱۴ بود را پیش از پایان تاریخ رسمی این نشست ترک کرد، نوعی اعتراض دیپلماتیک را به نمایش گذاشت.
یکی از تئوری‌هایی که در روابط بین‌الملل خصوصاً در ارتباط میان کشور‌ها قابلیت بررسی دارد، تاثیر تصمیمات دولت‌ها بر چرخه سیاست بین‌الملل خواهد بود. چراکه مطمئناً تصمیم هر کشوری با صرف‌نظر از مثبت یا منفی بودن آن می‌تواند در گوشه‌ای از جهان تاثیر مثبت یا سوء داشته باشد.
به بیانی ساده‌تر حتی کوچک‌ترین اظهار نظر یا موضع گیری توسط دولتمردان هر کشور تاثیر مستقیم در نظام بین‌الملل، معادلات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خواهد داشت. به عنوان مثال زمانی که رئیس‌جمهوری روسیه به یک باره شهر بریزبن استرالیا که محل برگزاری «اجلاس گروه ۲۰» در سال ۲۰۱۴ بود را پیش از پایان تاریخ رسمی این نشست ترک می‌کند، نوعی اعتراض دیپلماتیک را به نمایش می‌گذارد.
تحقیر پوتین در اجلاس جی بیست
اگر بخواهیم طرحی دقیق از تشدید اختلافات میان اوباما و پوتین ترسیم کنیم، علاوه بر بحران امنیتی اوکراین که به دنبال خود تقابل نظامی، اقتصادی و سیاسی روسیه با آمریکا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا را به همراه داشت، می‌بایست به دهن‌کجی پوتین به کشورهای حاضر در نشست گروه ۲۰ نیز توجه کرد.
به گونه‌ای که اکثریت کار‌شناسان و صاحب نظران حوزه روسیه و نویسندگان روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها چه در داخل خاک آمریکا و چه در داخل خاک روسیه، این حرکت پوتین را به کاشت یک مین جنگی در زمین تشبیه کردند که هر لحظه امکان منفجر شدن آن وجود داشته و خسارات جبران‌ناپذیری را به بار خواهد آورد.
اما اگر بخواهیم گزاره‌های اساسی و مهم‌تری را در تشدید نزاع سیاسی میان دو رقیب سال‌های جنگ سرد یعنی آمریکا و روسیه بررسی کنیم، بایدسه محور زیر را به صورت کلی بازخوانی و بررسی کنیم:
بحران چند شاخه اوکراین
ورود و حمایت روسیه از پرونده سوریه
کارت بازی در پرونده هسته‌ای ایران
کی یف، شروع منازعه
باتوجه به اینکه بیش از یک سال از درگیری‌های خیابانی اوکراین و سپس مقابله نظامی جدایی‌طلبان متمایل به سمت روسیه علیه ارتش اوکراین می‌گذرد، اما هنوز هم این ماجرا محور اصلی محافل و نشست‌های سیاسی کشورهای اروپایی است. به گونه‌ای که در اکثر سخنرانی‌های رهبران کشورهایی مانند آلمان، فرانسه و حتی در داخل خاک بریتانیا سخن از اعمال فشار بر اقتصاد و رجال سیاسی کرملین در میان است.
توافقنامه مینسک ناکام ماند
مساله مهمی که در خصوص پرونده اوکراین به چشم می‌خورد، بازه زمانی قبل و بعد از توافق «مینسک» است. از آنجایی که این توافقنامه تاکنون نتوانسته به عنوان سد محکمی مانع درگیری‌ها در مناطق شرقی شود، از آن به عنوان یک «سکته سیاسی» نام برده می‌شود. به گونه‌ای که قبل از امضای این توافقنامه میان کشورهای موسوم به «گروه نرماندی» که شامل اوکراین، روسیه، فرانسه و آلمان می‌شود، اوج درگیری‌ها میان ارتش کی‌یف و استقلال طلبان منطقه دونباس (شامل دونتسک و لوهانسک) را شاهد بودیم و پس از انعقاد این قرار همچنان رد و بدل شدن آتش میان دو طرف را شاهد هستیم.
لذا در این میان توافق مینسک تنها توانست چند روز آتش بس را برای شهروندان شرق اوکراین به ارمغان بیاورد و در حقیقت توان بازدارندگی مناسبی هم از حیث محتوایی و هم از لحاظ نگارش و شکلی دارا نبود. لذا اعلام حضور کشورهای اروپایی برای حل و فصل بحران اوکراین را می‌توان عقب‌نشینی آمریکا از سیاست‌های گذشته‌اش و همچنین سهم‌خواهی این کشور‌ها دانست. چراکه با نگاهی به سند جدید راهبرد امنیت ملی آمریکا در سال ۲۰۱۵ گزینه‌هایی اعم از اعمال فشار بیشتر بر روسیه به منظور تغییر مسیر اتخاذ شده مسکو در قبال اوکراین به چشم می‌خورد اما در نسخه سال ۲۰۱۰ آمریکا خواهان تقویت روابط با روسیه شده بود که دلیل اصلی آن به وجود آمدن اوضاع بحرانی در اوکراین خواهد بود.
ورود به سوریه، خروج از همکاری‌های مشترک با آمریکا
ورود روسیه به پرونده سوریه یکی دیگر از موضوعاتی است که باعث ناراحتی و حتی برافروخته شدن خشم غربی‌ها در مقابل سیاست‌های اتخاذ شده کرملین محسوب می‌شود. افکار عمومی به خاطر دارند که در اولین نمایشگاه سلاح روسیه که در ژوئن ۲۰۱۲ در فرودگاه «ژوکوفسکی» برگزار شده بود، علی عبدالله صالح رئیس‌جمهوری وقت یمن همراه با رئیس‌جمهوری روسیه از جلوی یک تانک «تی ۹۰» عبور می‌کرد که پوتین به او گفت: «این همان چیزی است که باید آن را بخرید.»
شاید عده‌ای بگویند این موضوع چه ارتباطی با پرونده سوریه دارد؟ در پاسخ باید گفت که روسیه به عنوان یک تاجر، انواع و اقسام سلاح‌ها را به سوریه و آن هم در بدو شروع درگیری‌های این کشور فروخته است. به گونه‌ای که «روزوبورن اکسپورت» به عنوان یکی از بزرگ‌ترین کمپانی‌های تولید و فروش سلاح در روسیه محسوب می‌شود و جالب اینجا است که این تنها شرکتی در روسیه است که می‌تواند فروش و عقد قرارداد رسمی در زمینه صادرات سلاح را صورت دهد.
اما خارج از بحث نظامی و تسلیحاتی، روسیه از خیزش افراط گرایی هراس دارد و همانطور که آلمان، فرانسه، استرالیا و کشورهای اروپایی در دام تروریست گرفتار شده‌اند، روسیه هم این مساله را برای خود محتمل می‌داند. لذا پوتین و هم قطارانش در صدد هستند تا قبل از رخ دادن چنین موضوعی اقدام‌های پیشگیرانه خود را به هر صورتی که شده عملی کرده و به سرانجام برساند.
از طرفی دیگر، به دلیل اینکه روسیه و تهران هر دو در صدد این هستند تا گفت‌وگوهای صلح به نتیجه برسد تا صلح و ثبات در منطقه برقرار شود، چراکه بقای اشتراکات سیاسی و ژئوپلیتیکی میان دمشق، مسکو و تهران ارزش بسیار زیادی برای سه طرف دارد. از این رو غربی‌ها و همچنین رژیم صهیونیستی جمع بین دو کشور ایران و روسیه را نمی‌پسندند و بر این باور هستند که اتحاد این دو می‌تواند برای حیات آن‌ها بسیار خطرناک باشد.
چین و روسیه شریک استراتژیک ایران
محور نهایی، موضوع پرونده هسته‌ای ایران است. روسیه یکی از اعضای ۱+۵ و عضو شورای امنیت سازمان ملل محسوب می‌شود و در کنار آن هم چین نقشی دیگر در این پرونده دارد.
ایران از گذشته با چین و روسیه مراوده اقتصادی، نظامی و سیاسی داشته و همین موضوع باعث شده تا چهار عضو ۱+۵ تا حدودی با ترس در جلسات ظاهر شوند.
آمریکا هم با توجه به اینکه قرار است تا ۵۰ سال آینده با تغییر راهبرد، نگاه خود را به سمت آسیا معطوف کند و به تقابل و در نهایت مهار چین در آن قاره بپردازد، با کمی احتیاط با چین رفتار می‌کند.
جاسوسی ممنوع
از همین رو در سند راهبرد امنیت ملی آمریکا، چین به ویژه در ارتباط با مسائل امنیت سایبری، یک تهدید قلمداد شده است. در گزارش مربوط به مدیر اطلاعات ملی آمریکا نیز آمده است: چین دارای منفعت در ثبات شرق آسیا است اما در ارتباط با مقاصد راهبردی خود مبهم بوده و مدرنیزه سازی ارتش چین نگران کننده است. تا جایی که روسیه و چین در هفته گذشته ادعا کرده‌اند که به کمک یکدیگر در صدد ایجاد شبکه امن اینترنتی هستند و این موضوع می‌تواند یک مانع جدی برای جاسوسی فنی آمریکا به وجود آورد.
به هر ترتیب علاوه بر سه محور فوق، هم‌سویی مردم روسیه با پوتین و استراتژیک بودن موقعیت جغرافیایی این کشور توانسته آمریکا و سیاستمداران آن را تا حد بسیار زیادی از نفوذ و تقابل مستقیم با روسیه پس بزند. این موضوع مصداق کامل همان ضرب‌المثل روسی است که می‌گوید «وقتی کسی از تو می‌ترسد، یعنی به تو احترام می‌گذارد».
گزارش: فرشاد گلزاری