300 میلیون مترمکعب آب از سدها به‌ دریاچه ارومیه رهاسازی می‌شود / توسعه کشت چغندر قند خلاف موصبات طرح احیا است

به گزارش ایلنا، "سید مرتضی موسوی" مدیرکل دفتر مدیریت منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه  با بیان اینکه در سال جاری سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه به‌خوبی مدیریت شده‌اند و میزان اعمال صرفه‌جویی لازم را با 3 درصد عقب ماندگی نسبت به تحقق اهداف، به میزان 21 درصد اجرایی کرده‌اند، گفت: بایستی در مباحث جلوگیری از برداشت غیر مجاز از منابع آب زیرزمینی، جلوگیری از اضافه برداشت چاه‌های مجاز، جلوگیری از برداشت‌های غیر مجاز آب‌های سطحی اهتمام بیشتری داشته باشیم.

وی با اشاره به اینکه، بجز وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی بایستی سایر دستگاه‌های دولتی استانی و محلی و مردم به ویژه کشاورزان نیز در این امر اهتمام داشته باشند، اذعان داشت: دریاچه ارومیه بدون مشارکت دستگاه‌های مرتبط و بدون کاهش مصرف، احیا نخواهد شد.

موسوی با اشاره به اینکه سال گذشته متوسط بارش‌ها در حوضه دریاچه ارومیه 208 میلیمتر بوده که نسبت به سال ماقبل خود 36 درصد و نسبت به متوسط بلندمدت نیز 24 درصد کاهش داشته و در وضعیت نامناسبی برای احیای دریاچه بوده و از سویی مصوبات دولت نیز به‌خوبی اجرایی نشده است، افزود: این کاهش بارش و عدم اجرای پروژه‌ها در حد هدف‌گذاری شده باعث شد تراز دریاچه ارومیه با کاهش شدیدی مواجه شود.

وی با بیان اینکه حجم آبگیری سدهای این حوضه در زمان کنونی 520 میلیون متر مکعب است در حالی‌که سال گذشته در چنین زمانی 600 میلیون متر مکعب آب ذخیره شده پشت سدها بوده است، افزود: در زمان حاضر 31 درصد مخازن سدهای منطقه اشباع شده و 69 درصد حجم مخازن خالی است.

مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه در خصوص بارش‌ها با اشاره به اینکه بارش‌های این حوضه از ابتدای مهرماه تاکنون نسبت به سال قبل با حدود 8 درصد افزایش به 73 میلیمتر رسیده است، افزود: این میزان نسبت به متوسط بلندمدت 6 درصد کاهش دارد ولی قضاوت بسیار زود است و امیدواریم تا پایان سال 96 از وضعیت بارش و روان آب بهتری در منطقه برخوردار باشیم.

وی با بیان اینکه در گذشته این دریاچه تا قبل از دخالت‌های انسانی خود را با نوسانات بارش و شرایط اقلیمی تطبیق داده و تراز اکولوژیک خود را حفظ می‌کرده است، افزود: افزایش مصرف در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در 20 سال اخیر شرایط دریاچه ارومیه را وخیم تر کرده و از سویی نیز میزان مصرف در منطقه، ناسازگار با شرایط بارش و روان آب، افزایش داشته و از سهم حقابه دریاچه ارومیه استفاده شده است.

موسوی با اشاره به اینکه تخصیص حوضه آبریز دریاچه ارومیه به میزان 300 میلیون مترمکعب از محل سدها در سال آبی جاری صادر شده است تا برای احیای دریاچه ارومیه رها سازی انجام شود، افزود: این میزان رها سازی در اسفندماه سال جاری و فروردین ماه سال آینده از سدهای بوکان و سد مهاباد و بخشی از آب سد حسنلو و سدهای کم حجم دیگر مانند سد زولا، علویان، قلعه چای و ساروق تحقق خواهد یافت.

وی در ادامه با اشاره به اینکه، نابسامانی وضعیت بارش حوضه دریاچه ارومیه و افزایش مصرف آب زیرزمینی در سالیان گذشته باعث شده تا بجای تغذیه آب رودخانه، آب خوان‌ها تغذیه شده و بخش ناچیزی از آن به دریاچه برسد، گفت: امیدواریم وضعیت بارش‌ها و روان آب‌ها بهبود یابد و آنچه که بایستی مدیریت شود این است که بدون هیچ اغماضی دخالت‌های انسانی که سبب ایجاد شرایط کنونی شده است را تصحیح کنیم و مصرف را در بخش‌های مختلف نیز کاهش دهیم.

مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه همکاری بین جهاد کشاورزی و وزارت نیرو را کمک موثری در کاهش مصرف دانست و افزود: در این میان نقش اساسی را جوامع محلی، مسئولان محلی، نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی، استانداران، فرمانداران، بخشداران و دهیاران دارند تا بتوانند شرایط را به سمتی سوق دهند که با اجماع این گروه‌ها شرایط برای احیای دریاچه ارومیه فراهم شود.

مدیرکل دفتر مدیریت منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه با بیان دلایل عدم موفقیت طرح احیای دریاچه ارومیه گفت: به رغم ساختارهای موجود و مصوبات دولتی، در اجرا و در میدان عمل دچار ضعف هستیم.

وی طراز دریاچه ارومیه را در زمان کنونی 1270.28 عنوان کرد و افزود: این طراز نسبت به طراز سال گذشته در همین زمان (1270.50) به میزان 22 سانتیمتر در طراز پایین تری قرار دارد.

 موسوی با بیان اینکه هم اکنون حدود یک میلیارد متر مکعب آب در دریاچه ارومیه وجود دارد که نسبت به طراز اکولوژیک (13.7 میلیارد متر مکعب) بسیار پایین بوده و بیش از 12.6 میلیارد متر مکعب کمتر از طراز اکولوژیک است، اظهار داشت: در طراز اکولوژیک که 1274 است بایستی سطح دریاچه به 4333 کیلومتر مربع برسد و از نظر حجم نیز بتوانیم 13.7 میلیارد متر مکعب آب در دریاچه ارومیه داشته باشیم.

وی با اشاره به اقتضای شرایط و مصوبات دولت و کارگروه ملی مبنی بر اینکه که قرار بود سالانه طی یک برنامه 5 ساله به 40 درصد کاهش مصارف حوضه آبریز دریاچه ارومیه برسیم، اظهار داشت: در سال آبی گذشته می‌بایست 24 درصد کاهش مصرف اعمال می‌شد ولی فقط توانستیم 21 درصد کاهش مصرف داشته باشیم و 3 درصد از برنامه عقب ماندیم.

مدیرکل دفتر مدیریت منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه افزود: بایستی در این حوضه اقداماتی مانند کاهش بهینه سازی مصرف صورت می‌گرفت تا آب صرفه جویی شده به جریان‌های ورودی دریاچه اضافه شود و استفاده از آب برای کشت محصولات پر آب بر مانند چغندرکاهش یابد و همچنین الگوی کشت منطقه نیز به محصولات کم آب بر تغییر کند و مابه التفاوت این آب به دریاچه ارومیه اختصاص یابد که عملاً هیچیک از این موارد محقق نشد.

وی با بیان اینکه به رغم مصوبات خوبی که برای احیای دریاچه ارومیه در نظر گرفته شده است، در عمل برای حفظ و حراست از اجرای دقیق تصمیمات متخذه ضعف‌های زیادی وجود دارد، افزود: یکی از این ضعف‌ها عدم انسجام دستگاه‌های دولتی در اجرای مصوبات کارگروه ملی و دولت است که سبب شده هنوز در حوضه دریاچه ارومیه شاهد توسعه زمین‌های زیر کشت و تبدیل اراضی زراعی به باغی باشیم که با طرح کاهش مصرف منافات دارد.

سید مرتضی موسوی ضمن انتقاد از عدم فراهم شدن زیرساخت‌های کاهش مصرف در حوضه آبریز ارومیه، گفت: امروزه شاهد توسعه کشت و احداث کارخانه چغندر قند در این حوضه هستیم که این امر به مصوبات کارگروه ملی، مصوبات دولت و نجات دریاچه ارومیه آسیب می‌رساند.

وی تصریح کرد: تا حاکمیت و مردم و جوامع محلی با جدیت خواستار احیای دریاچه ارومیه نباشند، عملاً طرح احیای دریاچه ارومیه محقق نخواهد شد و لازم است تمام قوای کشور و مردم منسجم شوند تا این طرح به موفقیت برسد.

مدیر کل دفتر مدیریت منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه با بیان اینکه تولید محصولات کشاورزی با معیشت مردم و مباحث اجتماعی گره خورده است، افزود: تا زمانی که درآمد و ارتزاق مردم و معیشت مردم از این طریق است و این محل درآمد اصلاح نشود عملاً در طرح احیای دریاچه ارومیه موفقیت چندانی حاصل نخواهد شد؛ زیرا مباحث زیست محیطی حوضه آبریز دریاچه ارومیه با مباحث اقتصادی و اجتماعی گره خورده و تا زمانیکه آن دو رکن اصلاح نشود، عملاً آب مازادی وجود نخواهد داشت تا به دریاچه ارومیه اختصاص یابد.

وی با بیان این مطلب که در مصرف آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بیش از توان و ظرفیت این حوضه، آب مصرف می‌کنیم و برای اصلاح این روند نیاز به بازسازی مسائل اجتماعی، اقتصادی و معیشتی مردم داریم تا از این راه بتوانیم دریاچه ارومیه را احیا کنیم، تاکید کرد: انتظار داریم نمایندگان مردم و مسئولان دولتی در امر آگاهی رسانی مردم در کاهش مصرف پیشتاز باشند ولی عملاً مشاهده می‌شود مسئولان و نمایندگان منطقه با توسعه طرح‌های منابع آب و توسعه طرح‌های منابع کشاورزی به دنبال ازدیاد مصرف هستند که این موضوع با طرح احیای دریاچه ارومیه منافات دارد.

موسوی با یادآوری اینکه ظرفیت منابع آبی حوضه دریاچه ارومیه بسیار محدود بوده و باید مطابق با ظرفیت موجود، حق آبه دریاچه و میزان مصارف بخش شرب، صنعت و کشاورزی و خدمات تعیین شود تا به تعادل نسبی برسیم، افزود: امسال با توجه به اینکه در چهارمین سال اجرای مصوبه هستیم، بر اساس مصوبات بایستی به سمت کاهش 32 درصدی مصرف گام برداریم که امکان رسیدن به این هدف با توجه به شرایط موجود دریاچه ارومیه، پروژه‌های اجرایی درارتباط با کاهش مصرف و اهتمامی که بایستی وجود داشته باشد وهمچنین تغییر الگوی کشت، بسیار سخت است.

وی ادامه داد: حمایت دولت در اجرای پروژه‌های خاک و کشاورزی و آب و مدیریت منابع آبی، بهینه سازی و کاهش مصرف، اهتمام بیشتر در انسداد چاه‌های غیر مجاز، جلوگیری از اضافه برداشت چاه‌های مجاز، جلوگیری از برداشت‌های غیر مجاز از منابع آب سطحی، تغییر الگوی کشت حوضه آبریز دریاچه ارومیه، اجرای پروژه‌هایی که باعث کاهش مصرف در زمین شده و سبب صرفه جویی در آب بخش کشاوری می‌شود می‌تواند ما را به اهداف مان نزدیک کند.

مدیرکل دفتر مدیریت منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه با بیان لزوم ایجاد نظام سازمان یافته‌ای برای دریاچه ارومیه افزود: به‌رغم ساختارهای موجود و مصوبات دولتی، در اجرا دچار ضعف هستیم و لازم است برای این اجرا اهتمام بیشتری صورت گیرد.