ایلنا گزارش می‌دهد؛
دریانوردان عشق را زندگی می‌کنند/ مسیری که نفت را به سر منزل مقصود می‌رساند
از شغلشان می‌گویند، از عشقی که به دریانوردی دارند، از سختی‌هایش و از اینکه ماهها خود و همکارانش مجبورند در کشتی بمانند، بدون هیچ وسیله ارتباطی، بدون اینترنت، بی‌موبایل و ماهها بی‌خبر از خانواده...
به گزارش خبرنگار ایلنا، با یک شناور از بوشهر راهی خارگ شدم، جزیره‌ای که به خاطر تاسیسات روی زمینی‌اش موقعیت خاصی دارد، هیچکس بدون اینکه اسمش رد شده باشد؛ نمی‌تواند وارد آن شود، همه چیز متفاوت است یک طرف فلرها می‌سوزند، آن سوتر گلّه آهوها دلبری می‌کنند.
بعد از دو ساعت عبور از مسیر دریایی بالاخره به هسنا رسیدیم، غول پیکر 333 متری، با 60 متر عرض، 42هزار تن وزن و 30 متر ارتفاع که 22 متر از آن یعنی در واقع تمام تجهیزات موتورخانه‌ای زیر آب است. 300 هزار تن (2 میلیون و 100 هزار بشکه) ظرفیت دارد و آن روز بارش 120 هزار تن نفت کوره بود و مقصدش سنگاپور، از مسیر پله‌ای حدود ٦٠ متری بالا رفتم، عظمت عرشه چشم‌نواز بود. مستقیم وارد اتاق کاپیتان شیرازی شدم با عرق بیدمشک و عطر بهارنارنج استقبال کرد و از شغلش گفت. از عشقی که به دریانوردی دارد، از سختی‌هایش، از اینکه ماهها خود و همکارانش مجبورند در کشتی بمانند، بدون هیچ وسیله ارتباطی، بدون اینترنت، بی‌موبایل و ماهها بی‌خبر از خانواده.....
می‌گوید اوضاع‌مان بعد از برجام بهتر شده است، اما دوری از خانواده هنوز هم هست.
با محمدمهدی دهقانی، کاپیتان هسنا به گفتگو نشستم.
کاپیتان از چه سالی وارد ناوگان شرکت ملی نفتکش شدید؟
از سال ۱۳۷۱ بورسیه شرکت ملی نفتکش شدم. اولین سفر دریایی من بهعنوان دانشجوی عرشه در 10 اسفند ۱۳۷۳ و اولین سفر کاری در سال۱۳۷۷بود.
با شناخت قبلی حرفه دریانوردی را انتخاب کردید؟
واقعیت امر شناختی از دریا و کشتی نداشتم! تنها در یک روز توسط یکی از دوستان دبیرستان که خودش هم اکنون روی کشتی کار می‌کند با این رشته و حرفه آشنا شدم.
چندسال است که فرمانده کشتی هستید و چقدر طول کشید به این سمت و درجه برسید؟
9 سال فرمانده هستم و تقریبا 10 سال طول کشید تا به این سمت برسم.
خانواده چطور با شغل شما کنار آمده‌اند؟
همسرهای دریانوردان اگر ایثارگر و فداکار نباشند اصلا دوام نمی‌آورند! در نبود ما، همه بار مشکلات خانه و خانواده روی دوش همسران ماست (با خنده می‌گوید). اول همسرم بعد بچه‌ها، هر روز برای بازنشستگی من دعا می‌کنند، می‌دانید ما در سال ۷-۸ ماه در کنار خانواده نیستیم و این خلاء عاطفی بزرگی رابرای خانواده و فرزندان ایجاد می‌کند.
چه چیز کار در کشتی نفتکش را با سایر کشتی‌ها متفاوت می‌کند؟
کشتی نفتکش مثل یک بمب شناور است موضوع امنیت در کشتی‌های نفتکش به دلیل وجود مخازن نفت و فراورده‌های نفتی حرف اول را می‌زند. حجم کار هم در کشتی‌های نفتکش بیشتر از سایر کشتی‌ها است. قوانین بین‌المللی هم در مورد نفتکش‌ها بسیار سختگیرتر از بقیه کشتی‌هاست.
از مشکلات و جذابیت‌های کار دریا بگویید؟
دوری از خانواده، دوری از امکانات رفاهی و تسهیلات و فرصت‌های اجتماعی، شرایط آب و هوایی و کار در گرما و سرما و شرایط طوفانی دریا، کم بودن مرخصیها از دشواری‌های کار ماست، حتی زمانی که در کشتی، شیفت کاری شما نیست اما باز هم مجبور به ماندن در محیط بسته کشتی و پیگیری امور مربوط به کار هستید تا حمل نفت کشور به درستی و ایمن انجام شود در واقع کار در کشتی نفتکش شبانه‌روزی است و تعطیل بردار نیست.
صرفنظر از این مشکلات، این حرفه جاذبه‌های زیادی هم دارد. می‌دانید هیچ روزی در عمر کاری من مثل هم نبوده است هر روز شرایط جدید و تجربیات جدیدی را داشته‌ام. دیدن کشورها و بنادر مختلف، امنیت شغلی و درآمد از دیگر جاذبه‌های این حرفه است. ما مرخصی چند ماه کار روی کشتی را یکجا استفاده می‌کنیم...
این مشکلات که به آنها اشاره کردید چطور قابل تحمل می‌شوند؟
با علاقه و اینکه همه و همه فقط به امید روزی که از کشتی پیاده می‌شویم و خانواده را می‌بینیم، سختی‌ها را تحمل می‌کنیم.
در حال حاضر عمده ترین مشکل همکاران شما در کشتی چیست؟
عدم دسترسی به امکانات ارتباطی مثل تلفن و اینترنت است (هزینه هر دقیقه تماس با تلفن ماهواره از کشتی حدود ۲-۳دلار است) که البته مدیریت ارشد شرکت ملی نفتکش ایران به دنبال فراهم کردن این تسهیلات برای دریانوردان ناوگان است.
در موضوع مشکلات کلی دریانوردان هم باید بگویم با وجود تصریح قانون مصوب سال 1343 بر معافیت دریانوردان از مالیات؛ اما مالیات دریانوردان بیشتر از کسبه و دیگر مشاغل است، علاوه بر این امکانات رفاهی و درمانی مناسبی در بنادر و جود ندارد، مشکلات صدور ویزا و بلیط هواپیما هم وجود دارد. این در حالی است که سندیکا و یا اتحادیه دریانوردی قوی هم در ایران نداریم. من پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه تا امروز بیشتر از ۴۰۰۰ ساعت دوره آموزشی رسمی و بین‌المللی داشته‌ام که معادل ۸ دوره کارشناسی ارشد و یا دکتراست ولی متاسفانه تاثیری در مدرک تحصیلی و حقوق من ندارد که امیدوارم این مشکلات نیز حل شود.
به اعتقاد جنابعالی ناوگان شرکت ملی نفتکش ایران از زمان ورود شما به شرکت تا کنون چه تغیراتی کرده آیا این تغییرات در مسیر پیشرفت و ترقی بوده است؟
از بدو ورود من پیشرفتها چشمگیر بوده است، ناوگان ما بسیار بزرگتر شده و در زمره بزرگترین ناوگان نفتی دنیا است و به نظرم در دنیا حرف زیادی برای گفتن دارد.
نسل جوان دریانورد چطور؟ این نسل تا چه اندازه با نسل شما و پیشکسوتان حرفه دریانوردی متفاوت هستند؟
با اینکه شرایط کاری و امکانات بسیار پیشرفته‌تر از زمانی است که ما شروع به کار کردیم ولی نسل جدید قانع نیستند علاوه بر این انتظار دارند یک مرتبه از پله اول به پله آخر برسند.
مردم با شغل شما چطور برخورد می‌کنند، چقدر با حرفه دریانوردی آشنا هستند؟
می‌توان گفت آشنایی مردم با دریا و دریانوردی و کشتی صفر است! همه تنها ناو جنگی و لنج صیادی را میشناسند از نظر اکثر مردم، دریانوردان یا نظامی هستند یا جاشو (فردی روی لنج یا کشتی ماهیگیری کار می‌کند).
برجام و دریانوردی
کاپیتان دهقانی می‌گوید: بعد از برجام طولانی‌ترین سفری که داشته 40 روز به روتردام بوده است. بنابراین برخی مواقع از آفریقا رد می شویم که باعث می‌شود حداقل 20 تا 25 روز طول مسیر بیشتر شود.
او خاطرنشان می‌کند: قبل از برجام برای بیمه، جابجایی پول و اجاره کشتی‌ها مشکل داشتیم اکنون مشکل رفع شده و شرکت های بیمه معتبر اروپایی مثل لویدز و WEST OF ENGLAND کشتی‌ها را بیمه می‌کنند و بیمه اروپایی هم داریم.
دهقانی می‌افزاید: برخی مواقع شرکت‌های نفتی نمی‌توانند بار خود را بفروشند پس کشتی‌ها را اجاره می‌کنند و به عنوان ذخیره روی آب نگه می‌دارند تا زمانی که مشتری پیدا شود، در زمان تحریم‌ها ما این مشکل را داشتیم چون شرکت‌های نفتی برای فروش مشکل داشتند، اما امروز کشتی که بار را ذخیره کرده باشد یا نفت روی آب نداریم.
به گفته او، کشتی حمل کننده است و فروشنده و خریدار از طریق واسطه‌ها کشتی را اجاره می‌کنند و در قرارداد خرید و فروش آمده که کرایه حمل بار را خریدار و یا فروشنده کدامیک بپردازد. قرارداد حمل بین ما و فروشنده بسته می‌شود پس از آن در صورت تحویل کالا در مقصد هزینه اجاره کشتی به حساب شرکت واریز می‌شود.
با کاپیتان خداحافظی می‌کنم.
وارد قسمت فرماندهی و راهبری کشتی می‌شوم، جایی که تمام عملیات ناوبری کشتی شامل ارتباطات رادیویی بین کشتی، ساحل و خشکی از این مکان انجام می‌شود، هدایت و برنامه‌ریزی کشتی از اینجا است. ارتباط بین موتورخانه و پل فرماندهی است.
سه افسر در هر نفتکش کار می‌کنند، SECOND OFFICER از 12 تا 16 و 12 شب تا 4 صبح زیر نظر فرمانده مسئولیت نقشه کشی را به عهده دارد.
امیر وفایی پناه 6 سال است که مشغول کار داخل شرکت ملی نفتکش شده است و OFFISER2 محسوب می‌شود، از طریق کنکور سراسری وارد این شغل شده و در حین تحصیل به آن علاقمند شده است.
می‌گوید: سختی کار ما دوری از خانواده، شرایط کار روی دریا و دوری از امکانات خشکی است. وقتی مشغول به کار هستیم بسیاری از امکانات را از دست می‌دهیم و در حدی که به بسیاری از مراسم نزدیکانمان هم نمی‌رسیم که همین موارد شرایط را سخت‌تر می‌کند.
او تاکید می‌کند: شغلم جذاب است و انگیزه‌ام برای ادامه فعالیت بالا است زیرا به آن عشق می‌ورزم، نمی‌خواهم یک عمر پشت میز بنشینم، چنین چیزی را نمی‌پسندم.
وفایی می گوید: معمولا سالانه حدود 7 ماه روی کشتی و 5 ماه در منزل هستیم، بعضی اوقات امکان دارد که ماموریت تمام شده باشد و کشتی همچنان در اقیانوس باشد، گاهی اوقات ممکن است در مقصد به ایرانی ها ویزا برای پیاده شدن داده نشود بنا بر این مجبوریم تا بندر بعدی صبر کنیم.
او می افزاید: ما جزو مشاغل سخت هستیم، بعد از 20 سال بازنشسته می شویم.
او همچنین به شرایط تردد در محدوده فعالیت دزدان دریایی خلیج عدن اشاره کرده و اظهار می دارد: در چنین مواقعی نیروهای ارتش روی کشتی مستقر شده و ما را همراهی می کنند و زمانی که خطر دور شد، پیاده می شوند.
به موتورخانه کشتی می رسم دمای 60 درجه نفس کشیدن را سخت می کند سرمهندس آنقدر شیرین همه چیز را توضیح می دهد که جرات نمی کنم بگویم گرم است و یا خسته شده ام، از علاقمندی به شغلش می گوید و اینکه 4، 5 ماه در آب های خلیج فارس ماندن را به راحتی زندگی در انزلی ترجیح داده است....
می‌گوید: بخش مهندسی زیر نظر سر مهندس و همگی زیر نظر ناخدا هستند، در هر سفر ناخدا از طریق اینترنت داخلی مسیر و برنامه را اطلاع می‌دهد و در هر روز صبح یک میتینگ برگزار و تعیین می‌کند که وظایف روز کاری چه پلنی داشته و طبق آن کار را آغاز می‌کنند...
تلاش می‌کنیم هیچ نفتکش ایرانی حتی برای یک روز هم متوقف نشود
آقای شهرام پوررضا معاف شما به عنوان سرمهندس کشتی هسنا, چند سال است وارد این حرفه شدهاید؟
27 سال است که دریانوردی می‌کنم واکنون هم سرمهندس کشتی هستم.
چند سال طول میکشد تا یک دریانورد به سرمهندسی برسد؟
بستگی به شرایط دارد اما اگر وقفه‌ای بین سفرهای دریایی خود نداشته باشد میتواند پس از 14 سال و با احراز شرایط مربوطه به سرمهندسی می‌رسد.
شما درکدام قسمت کشتی کار می‌کنید؟
در موتورخانه که سخت‌ترین جای کشتی است زیرا دمای آن بعضا به بالای 60 درجه هم می‌رسد سروصدا در این قسمت زیاد و کار در اینجا بسیار دشوار است همه امور فنی کشتی از موتوخانه کنترل می‌شود در واقع موتورخانه قلب کشتی است که باید مرتب و سالم بزند.
پس کار در اتاق موتورخانه کشتی با این دما و سرو صدا باید سخت باشد؟
به نظر من دوری از خانواده بسیار سخت‌تر از کار در موتورخانه کشتی است.
در موتورخانه کشتی چند دریانورد مشغول به کار هستند؟
حدود 11 نفر.
اگر مشکلی درباره سوخت برای شما پیش آید یا مثلا درجه حرارت تغییر کند چه می‌کنید؟
همه امور فنی کشتی از پیش بررسی می‌شود و اگر مشکلی هم ایجاد شود توسط مهندسان کشتی برطرف خواهد شد.
تجهیزات و قطعات مورد نیاز خود را به چه شکلی تامین می‌کنید؟
بعضی قطعات را به شرکت سفارش می‌دهیم. تعمیرات را هم خودمان انجام می‌دهیم. توان فنی نیروهای ما بالا است زیرا هم دوره‌های متعددی را درمرکز اموزش تخصص های دریایی محمودآباد دیده‌ایم و هم در دوران تحصیل آنها را فرا گرفته‌ایم به اعتقاد من نیروهای متخصص ایرانی بهتر از خارجی‌ها هستند و خوب کار می‌کنند.
آیا تاکنون در وسط دریا و در حین سفر با مشکل فنی هم مواجه شده اید؟
بله، اتفاق افتاده است کشتی هم مانند یک ماشین است که ممکن است در حین سفر خراب و یا دچار نقص فنی شود اما خوشبختانه این مشکلات باعث نشده که حرکت کشتی های ما متوقف شود. ما یک سیستم برنامه‌ریزی شده داریم که براساس آن، تعمیرات کشتی‌ها را انجام می‌دهیم البته اکثر دستگاه‌ها به جز موتور اصلی دو تا‌یی و سه‌تایی هستند به طوری که اگر یکی از آنها از کار افتاد دیگری به کار افتد که کار عقب نیفتد و ما بتوانیم آن را تعمیر کنیم.
در حال حاضر با اجرایی شدن برجام برای رفتن به سمت اروپا از لحاظ دانش و مهارت دریانوردی مشکلی ندارید؟
نه خوشبختانه مشکلی از این لحاظ نداریم. همکاران من در خشکی و دریا هم هکارهای لازم را انجام می‌دهند تا هیچ کشتی نفتکش ایرانی حتی برای یک روز هم متوقف نشود.
مصرف انرژی این کشتی 300 هزارتنی با این عظمت وظرفیت چقدر است؟
اگر با بار و سرعت تمام حرکت کند در 24 ساعت 90 تا 100 تن سوخت مصرف می‌کند. این کشتی در ساعت 15 مایل حرکت می‌کند (حدود 27 تا 28 کیلومتر)
به لحاظ استانداردهای فنی، کشتی‌های نفتکش ما چه تفاوتی با کشتی‌های نفتکش خارجی که به خارگ میآیند، دارند؟
هیچ فرقی نداریم ناوگان ما هم به روز است فقط به خاطر تحریم‌ها تردد ما به بازارهای اروپایی متوقف شد البته گاهی ممکن است سطح استانداردهای کشتی‌های نفتکش آنها از ما پایین‌تر هم باشد اما آنها از لحاظ رفاهی از ما بالاتر هستند مثلا اینترنت و ماهواره دارند اما این امکان هنوز برای ما فراهم نشده است. زمانی که از آب‌های ایران دور می‌شویم دسترسی ما به تلفن و موبایل قطع می‌شود خیلی زمانها هست که ما از خانه و خانواده خبری نداریم.
کار در کشتی نفتکش سخت‌تر از کشتی‌ها دیگر است، درست است؟
بله، چون کار کشتی‌های نفتکش خیلی سخت‌تر از کشتی‌های تجاری است کشتی‌های تجاری زمانی که به اسکله می‌رسند، دیگر کاری ندارند و عملیات تخلیه آنها به عهده بنادر است اما ما زمانی که به خشکی می‌رسیم مرحله تازهای از کارمان شروع می‌شود در واقع زمانی که ما به بندر می‌رسیم تازه کار اصلی مان شروع می‌شود و همه پرسنل کشتی باید تلاش خود را انجام دهیم که محموله به موقع و حتی زودتر از زمان وعده داده شده، تخلیه و بارگیری شود زیرا خریدار بار مدت زمان سفر و تخلیه بار را در بندر از ما جویا می‌شود و براساس آن برنامه‌ریزی انجام می‌دهد. ما هم براساس برنامهای که به صاحب بار ارائه داده‌ایم باید پیش برویم اگر ما در تخلیه بار تاخیر داشته باشیم خسارتی به نام دموراژ به کشتی تعلق می‌گیرد که خیلی بالاتر از رقم اجاره کشتی است خوشبختانه ما در شرکت ملی نفتکش اصلا دموراژ نداریم و همیشه زودتر از زمان تعیین شده عملیات خود را انجام داده‌ایم.
زمانی که در خشکی میگویید سرمهندس کشتی هستم عکسالعمل مردم چیست؟
بستگی به شهر دارد، مثلا اگر من در انزلی و یا یک شهر ساحلی دیگر این حرف را بزنم مردم تقریبا با کشتی آشنایی دارند اما گاهی در بعضی مناطق مردم نمیدانند کشتی چیست و کار روی کشتی چگونه است. برای بعضی از مردم اینکه ما چند ماه دوری از خانه و خانواده را تحمل می کنیم، عجیب است.
دریانوردان ایرانی 100 درصد بهتر از خارجی‌ها هستند
فردین رحیمی، مهندس چهارم کشتی هسنا اهل استان فارس است. او 26 سال سن دارد. در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار تحصیل کرده و بورسیه شرکت ملی نفتکش ایران شده است. می‌گوید که کارش در کشتی را دوست دارد و در نظر دارد تا رسیدن به سر مهندسی آن را ادامه دهد.
رحیمی در مورد آشناییاش با حرفه دریانوردی می‌گوید: از قبل با حرفه دریانوردی آشنایی مختصری داشتم اما تا قبل از ورود به کشتی نسبت به آن آگاهی کاملی نداشتم. فقط به خوبی میدانستم که مکانیک را دوست دارم در حال حاضر نیز در موتور خانه کشتی که قسمت سخت کشتی است و در بعضی مواقع دمای آن به بالای 60 درجه می‌رسد، کار می‌کنم.
او در باره ماندن در حرفه دریانوردی و اینکه آیا به شرایط دشوار موتورخانه و دمای بالا و سر و صدای آن عادت کرده است، می‌گوید: عادت که نمی‌کنیم اما کار در کشتیرانی را نسبت به جاهای دیگر بیشتر دوست دارم، فنی‌تر و تخصصی‌تر است هر روز و در هر سفر کاری نسبت به گذشته به نکات جدیدی برخورد می‌کنم و به عبارتی هر روز و هر سفر برایمان تجربهای دارد، در واقع با وجود اینکه همه این موارد را در درس‌های ما نخوانده‌ایم اما در کشتی با آنها بهتر و تخصصی‌تر آشنا می‌شویم.
این مهندس چهارم ناوگان شرکت ملی نفتکش ایران در مرود تفاوت دریانوردان ایرانی با خارجی هم می‌گوید: دریانوردان ایرانی 100 درصد بهتر از خارجی‌ها هستند البته من به شرکت‌های دیگر کاری ندارم اما دریانوردان شرکت ملی نفتکش ایران از لحاظ نظم، انضباط و سطح آگاهی و مهارت بالاتر از خارجی‌ها هستند تا جایی که فکر می‌کنم خارجی‌ها قابل مقایسه با ما نیستند.
به سختی می‌توان از اینجا دل کند، زندگی با سکوت زیبایی حکمرانی می‌کند. کشتی را ترک می‌کنم کاپیتان و سرمهندس همچنان روی عرشه ایستاده‌اند، هسنا دورتر و دورتر می‌شود تا شاید چند ماه بعد خشکی را ببیند بدون تلفن، بی‌موبایل و هیچ ارتباطی با دنیای خارج از خلیج فارس.
گزارش: زهرا قلی پور
