لزوم توجه به نظام پلکانی-افزایشی در اصلاح تعرفه برق

یادداشت- سید مسعود احمودی- کارشناس ارشد انرژی- دولت قصد دارد تعرفه برق تمامی مشترکین پرمصرف و کم مصرف برق را با درصدی یکسان افزایش دهد که خلاف عدالت است. لازم است که مشترکین پرمصرف با افزایش تعرفه بیشتری نسبت به مشترکین پرمصرف روبرو شوند تا علاوه بر حذف یارانه پنهان این دسته از مشترکین، انگیزه بالاتری برای اصلاح الگوی نامناسب خود داشته باشند.

یکی از مهم ترین اقدام هایی که در دنیا برای احیای حوزه انرژی و اصلاح الگوی مصرف آن مورد استفاده قرار گرفته است، روش تعرفه گذاری پلکانی-افزایشی است. بر اساس این راهبرد، قیمت انرژی برای مشترکینی که در حد الگو مصرف میکنند، افزایش چندانی ندارد اما هزینه مصارف بی‌رویه (بالاتر از الگوی مصرف) با قیمت آزاد و حتی بیشتر محاسبه میشود. با این اقدام، مشترکین پرمصرف که اقلیت جامعه را تشکیل میدهند، به اصلاح رفتار ترغیب میشوند و در عین حال دولت می‌تواندبدون بروز نارضایتی عمومی، کسری منابع هدفمندی را تامین نماید.

یکی از حوزه هایی که سالانه یارانه زیادی به آن  اختصاص می یابد، حوزه تولید برق است. علت این موضوع را می توان در تفاوت قیمت تمام شده تولید برق و هزینه پرداختی از طرف مصرف کننده دانست. در حال حاضر هزینه تولید برق حدود 400 تومان و میانگین هزینه پرداختی مصرف کننده 60 تومان به ازای هرکیلووات ساعت است. اگر قیمت سوخت مصرفی برای تولید برق را نیز از هزینه تمام شده تولید برق کسر نماییم برای هزینه تبدیل سوخت به برق، انتقال و توزیع آن حدود 100 تومان برای هرکیلووات ساعت هزینه می گردد. به عبارتی به ازای تولید هرکیلووات ساعت تولید برق 40 تومان یارانه از طرف دولت پرداخت می گردد.

شنیده‌ها حاکی از آن است که دولت قصد دارد تعرفه برق را برای تمام مشترکین پرمصرف و کم مصرف برق به صورت یکسان افزایش دهد.

این اتفاق دارای 2 اشکال عمده است. اول اینکه مشترکین پرمصرف که بیشترین یارانه پنهان برق را دریافت می‌کنند با چشمی یکسان نسبت به مشترکین کم مصرف دیده شده‌اند که خلاف عدالت است. ثانیا این شیوه از تعرفه‌گذاری انگیزه‌ای برای اصلاح الگوی مصرف برق در مردم ایجاد نمی‌کند و نمی‌توان در زمان مصرف پیک در کشور توقع کاهش مصرف را داشت.

این در حالی است که در برخی از کشورهای پیشرو در دنیا با استفاده از نظام های هوشمند تعرفه گذاری مانند نظام تعرفه گذاری پلکانی افزایشی نه تنها یارانه مشترکین پرمصرف را کاهش داده اند بلکه به دلیل بازدارنده بودن این الگو، مشترکین پرمصرف رفتار خود را به حد استاندارد مصرف نزدیک کرده اند. در این روش، هزینه مصرف متناسب بامیزان افزایش آن بالا می رود و در این صورت مصرف بیشتر با یارانه بیشتری همراه نمی‌شود و مشترکین پر مصرف به جای عموم مشترکین در کانون افزایش هزینه قرار می‌گیرند.

نظام تعرفه گذاری پلکانی افزایشی با توجه به روند مصرف عموم مردم، میزان مشخصی از هر حامل انرژی به عنوان الگوی مصرف مجاز تعریف می‌کند و هزینه مصرف کمتر از الگو، ارزان‌تر تعیین می‌شود. با عبور مصرف از مقدار الگو، قیمت به صورت ناگهانی افزایش می‌یابد تا مشترکین پرمصرف با پرداخت هزینۀ واقعی انرژی، رفتار خود را اصلاح کنند و فشار افزایش قیمت نیز از عموم مردم برداشته شود. در شکل زیر مدل مفهومی نظام تعرفه‌گذاری پلکانی-افزایشی نشان داده شده است.

مدل مفهومی نظام تعرفه‌گذاری پلکانی-افزایشی

استفاده از این مدل علاوه برتامینمنابعپیش‌بینیشده، باعث تغییر الگوی مشترکین پرمصرف خواهد شد. بنابر این پیشنهاد می‌گردد که دولت برای اصلاح تعرفه برق استفاده از این نظام کارآمد را در دستور کار خود قرار دهد و به جای افزایش قیمت یکسان برای تمامی مشترکین پرمصرف و کم مصرف، مشترکین پرمصرف را در کانون افزایش قیمت قرار دهد.