حذف یارانه پنهان پرمصرف‌ها؛ بهترین روش مدیریت مصرف برق در تابستان
بررسی‌ها نشان داده است که در صورت استفاده از روش حذف یارانه پنهان مشترکین پرمصرف برای مصرف برق خانگی، نه تنها قیمت برق برای بیش از 80% از مشترکین تغییر چندانی نمی‌کند بلکه برای برخی از مشترکین به دلیل رعایت الگوی مصرف، هزینه کمتری باید پرداخت گردد.
یادداشت از فاطمه فعالی کارشناس انرژی- در حالی وزارت نیرو از مردم و صنایع انرژی بر تقاضای کاهش مصرف برق داشته است که با تغییر الگوی تعرفه‌گذاری می‌توان یارانه پنهان مشترکین پرمصرف را حذف کرد که علاوه بر افزایش انگیزه مشترکین پرمصرف برای کاهش مصرف خود، نیاز برق در زمان پیک مصرف را نیز می توان مدیریت کرد.
با آغاز فصل تابستان تامین برق مصرفی کشور در زمان اوج مصرف، به دغدغه اصلی مسولین وزارت نیرو برای جلوگیری از وقوع خاموشی در کشور تبدیل شده است. به گفته آقای چیت چیان وزیر نیرو، در تابستان سال جاری پیک 52 تا 53 هزارمگاواتی برای مصرف برق تابستان به وجود خواهد آمد که در صورت عدم برنامه‌ریزی برای رفع این مقدار از مصرف، شاهد وقوع خاموشی در کشور خواهیم بود.
وزارت نیرو برای مدیریت مصرف برق در زمان اوج مصرف، از برنامه هایی مانند تقاضای همکاری مردم برای صرفه‌جویی در مصرف برق یا امضای تفاهم‌نامه با صنایع بزرگ مصرف‌کننده انرژی خبر داده است. اما تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که این همکاری با اما و اگرهای فراوانی همراه بوده و با وقوع خاموشی در برخی از مناطق کشور همراه شده است.
یکی از بهترین روش‌های کنترل مصرف برق و سایر حامل‌های انرژی در کشورهای پیشرفته استفاده از روش قیمت گذاری پلکانی افزایشی است که با استفاده از آن، نه تنها مشترکین پرمصرف یارانه ای بابت برق نمی‌پردازند، بلکه علاوه بر قیمت تمام شدۀ برق، مبلغی را نیز به عنوان مالیات و عوارض می پردازند. در این نظام، یارانۀ پنهان انرژی پر مصرف ها عملا حذف می شود. در این روش، هزینه مصرف متناسب با میزان افزایش آن بالا می‌رود و در این صورت مصرف بیشتر با یارانه بیشتری همراه نمی‌شود و فقط مشترکین پرمصرف با افزایش قیمت سالانۀ برق مواجه می شوند.
در نظام قیمت گذاری پلکانی افزایشی، با توجه به روند مصرف عموم مردم، میزان مشخصی از هر حامل انرژی به عنوان الگوی مصرف مجاز تعریف می‌کند و هزینه مصرف کمتر از الگو، ارزان‌تر تعیین می‌شود. با عبور مصرف از مقدار الگو، قیمت به صورت ناگهانی افزایش می‌یابد تا مشترکین پرمصرف با پرداخت هزینۀ واقعی انرژی، رفتار خود را اصلاح کنند و فشار افزایش قیمت نیز از عموم مردم برداشته شود. در شکل(1) مدل مفهومی حذف یارانه پنهان مشترکین پرمصرف نشان داده شده است.
شکل(1) مدل مفهومی حذف یارانه پنهان مشترکین پرمصرف
اگرچه هم‌اکنون تعرفه‌های برق به صورت پلکانی است اما نکته اساسی این است که تعرفۀ همۀ پله ها کمتر از قیمت برق صاداراتی است؛ درنتیجه پرمصرف ترین مشترکین همهمچنان یارانۀ برق می گیرند و در نتیجه انگیزه بالایی برای تغییر الگوی مصرف خود ندارند.
بررسی‌ها نشان داده است که در صورت استفاده از روش حذف یارانه پنهان مشترکین پرمصرف برای مصرف برق خانگی، نه تنها قیمت برق برای بیش از 80% از مشترکین تغییر چندانی نمی‌کند بلکه برای برخی از مشترکین به دلیل رعایت الگوی مصرف، هزینه کمتری باید پرداخت گردد. در بسیاری از کشورها پیشرفته دنیا نیز به جای خواهش از مردم و صنایع برای صرفه‌جویی در مصرف برق، با تعرفه‌گذاری صحیح مشترکین را به رعایت الگوی مصرف برق هدایت کرده اند .
در نتیجه لازم است که وزارت نیرو به جای اتخاذ سیاست‌های درخواستی از مردم، الگوی تعرفه‌گذاری خود را به گونه‌ای تغییر دهد که با حذف یارانه پنهان مشترکین پرمصرف، انگیزه آنها را برای کاهش مصرف برق افزایش دهد.