اجرای نسل‌نوین شهرهای جدید در راستای سیاست‌های ملی آمایش سرزمین/ احداث شهرها در اراضی دولتی و با معارض اندک
خبرگزاری ایلنا در گزارشی به بررسی ابعاد و زوایای مختلف احداث چهار شهر جدید در سواحل جنوبی کشور پرداخته است.
به گزارش ایلنا، خرداد ماه 94 بود که وزیر تکنوکرات کابینه روحانی به منظور شرکت در همایش چشم‌انداز توسعه راه و شهرسازی جنوب استان فارس راهی شهرستان لامرد شد.
عباس آخوندی در سفر به جنوب کشور از ساخت شهرک‌های جدید مسکونی در سواحل‌جنوبی کشور خبر داد و گفت: با توجه به ظرفیت‌های فراوان صنعتی، اقتصادی و گردشگری در شهرهای لامرد و پارسیان تصمیم به ایجاد دو سایت مسکونی مدرن در این شهرها گرفته ایم.
پس از آن محسن نریمان مدیرعامل شرکت عمران‌شهرهای جدید اعلام‌کرد که مکانیابی و طرح مطالعاتی چهار شهر مسکونی جدید در سواحل جنوبی کشور شامل شهر تابناک در لامرد ، پارس در عسلویه، کوشک در پارسیان و تیس در چابهار در حال انجام است.
به گفته نریمان این شهرها جمعیتی از ۳۰ تا ۳۰۰ هزار نفر را در خود جای می‌دهند و خارج از مناطق صنایع انرژی و صنعتی ساخته می‌شوند تا شاغلان در این مناطق محیط‌زندگی ایمنی از نظر آلودگی‌های زیست محیطی داشته باشند.
معاون وزیر راه و شهرسازی گفته بود که ساخت این شهرها موجب اعتلای اقتصادی مناطق جنوبی و سرریز جمعیت از مناطق پر جمعیت به سوی این شهرها است و هزینه ساخت شهرها با حدود ۱۷۰ هزار نفر حدود ۱۰۰۰ میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد.
اما سید موسی موسوی نماینده مردم لامرد و مهر در مجلس نهم که نقش مهمی در معرفی ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های جنوب کشور و علی الخصوص منطقه استراتژیک لامرد و مهر داشت نیز عباس آخوندی وزیر کلیدی کابیه دولت تدبیر و امید که بیشتر کارشناسان اقتصادی این وزیر روحانی را قبول دارند و معتقدند اقدامات و برنامه های او کارشناسی شده و علمی و توانایی حل مشکلات حوزه مسکن و راه را دارد به منطقه جنوب کشور و شهرستان های لامرد و مهر دعوت می‌کند و وی از این اتفاق مهم در این منطقه خبر می‌دهد.
نماینده مردم لامرد و مهر در مجلس نهم در آخرین تریبون خود از اقدامات انجام شده در رابطه با احداث شهرک مسکونی تابناک در لامرد گفت: کلیه اقدامات شهر جدید 54 هزار نفری لامرد انجام شده است.
موسوی در سالن معلم شهر لامرد با بیان اینکه این پروژه یک طرح بسیار مهم است، گفت: مجوزهای آن اخذ شد، مشاور پروژه گرفته شد، مطالعات آن به اتمام رسید و پاسخ تمام استعلام های لازم از نهادهای مختلف گرفته شد.
وزیر راه و شهرسازی هم در سفر به لامرد بر اجرای آن تأکید ویژه کردند و اکنون در شُرُف اخذ مجوز شورای عالی شهرسازی و معماری کشور است که امیدوارم بزودی عملیات اجرایی آن آغاز شود.
عضو هیات مدیره شرکت عمران شهرهای جدید وزارت راه و شهرسازی در گفت و گو با خبرنگار ایلنا می‌گوید: شرکت عمران شهرهای جدید بنا به وظایف قانونی و در راستای منویات مقام معظم رهبری و مصوبات سفر معظم اله درخصوص توسعه سواحل مکران، سیاست های کلی برنامه ششم توسعه مبنی بر توسعه اقتصاد دریایی جنوب کشور در محور چابهار-خرمشهر با تأکید بر سواحل مکران، سیاست‌های دولت تدبیر و امید و ریاست جمهور و رویکرد وزارت راه و شهرسازی مبنی بر بررسی و پیشنهاد شهرها و سکونت‌گاه‌های جدید در سواحل جنوبی کشور بویژه منطقه مکران، مطالعه امکان سنجی و مکانیابی ، طراحی و احداث شهرهای جدید تیس ، تابناک، کوشک و پارس را به منظور تأمین نیاز سکونت و خدمات پشتیبان و گردشگری فعالیت‌های کلان زیربنایی، صنعتی و خدماتی و نظامی دستگاه های ذیربط و دستیابی به الگوی نوین شهری در دستور کار خود قرار داده است.
اما طرح احداث چهار شهر جدید تیس، پارس،کوشک و تابناک در سواحل جنوبی کشور براساس قانون ایجاد شهرهای جدید وزارت راه و شهرسازی انجام می‌شود که به نقل از طاهرخانی عضو هیات مدیره شرکت عمران شهرهای جدید هر کدام از مناطق احداثی دارای قابلیت‌ها و ظرفیت‌هایی است که اهم ضرورت ها و مزیت های مکان های احداثی از سوی شرکت عمران شهرهای جدید در ادامه آمده است:
طاهرخانی در پاسخ به اینکه آیا پیشنهاد سازمان یا بخش خصوصی بوده است که این شهرها (مناطق احداث) را برای ایجاد شهرک‌های مسکونی انتخاب کرده اید، گفت: بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در ایجاد شهر جدید و شهرک در مناطق ساحلی ابراز تمایل کرده است. لیکن شرکت عمران شهرهای جدید براساس وظیفه قانونی خود و نتیجه مطالعات تخصصی از سوی مهندسین مشاور ذیصلاح بدلیل احراز توجیهات فنی احداث شهرهای جدید را در دستور کار قرار داده است.
ایلنا در گفت‌وگویی با عضو هیات‌مدیره عمران شهرهای‌جدید به بررسی پیشرفت طرح مطالعاتی، زیرساخت ها و ابعاد مختلف درباره این شهرهای جدید پرداخته است که در ادامه می آید:
باتوجه به هشدارهایی که مدیران کل آب استانها داده اند نیز تأمین آب شهرها با مشکلات جدی مواجه است و حتی آب طرح محرم هم تامین کننده آب این مناطق نبوده است و با این حال، آیا هدف از ساخت این شهرک‌ها در جنوب کشور برای دسترسی سریع به زیرساخت آب شهرک و استفاده از آب دریا برای این شهرک‌های جدید مسکونی است؟
در وهله نخست احراز ضرورت و نیاز فنی به ایجاد شهر جدید در هر منطقه عامل اصلی در تصمیم گیری است. چگونگی تأمین آب نیز یکی از عوامل موثر و بخش های مطالعاتی در مطالعات امکان سنجی است. شاید یکی از دلایل عدیده رویکرد دولت به تمرکز بر توسعه سواحل جنوب ، غلبه بر محدودیت آب در پهنه داخلی سرزمین باشد. در این راستا شهرهای جدید نیز با بهره گیری از فناوری‌های نوین با سهولت بیشتری بر محدودیت فوق غلبه خواهند نمود.
شهرک‌ها جدید پذیرای چه دهک‌های درآمدی خواهند بود؟ شکاف طبقاتی که در بین اقشار مختلف مردم ایجاد می‌شود را چطور کنترل خواهید کرد؟
در طرح شهرهای جدید زمینه سکونت برای تمام اقشار پیش بینی می شود. درخصوص شهرهای فوق نیز اسکان شاغلان مراکز صنعتی و خدماتی اعم از کارگران ، کارمندان، کارشناسان،مهندسان، مدیران مدنظر است. در شهر جدید فضاهای خدماتی ، تفریحی و عمومی شهری در دسترس تمام اقشار خواهد بود.
جناب آقای نریمان در گفت و گویی اینطور بیان کرده‌اند که به دنبال اعتلای اقتصادی مناطق جنوبی و سرریزشدن جمعیت از مناطق پر جمعیت به سوی این شهرهای جدید هستند و برخی از اقشار مردم نگران‌اند که اقشار کم‌درآمد در زمینه رشد اقتصادی و رقابت‌های اقتصادی با مشکلاتی مواجه خواهند شد و در این زمینه چه راهکارهایی برای مقابله با این معضل وجود دارد؟
توسعه مناطق ساحلی بدلیل مزیت های بالای دسترسی به آب های آزاد و با نگاه به احراز جایگاه بایسته برای ایران در اقتصاد بین الملل و با اهداف متعدد به عنوان یکی از استراتژی‌های توسعه سرزمین توسط نظام اتخاذ شده است. یکی از اهداف این رویکرد در چارچوب آمایش سرزمین ، تعادل بخشی توسعه ، تمرکز زدایی و کاهش فشار تراکم جمعیتی و بیکاری از برخی مناطق و عرصه‌های اکولوژیک می باشد. لذا انتظار می رود تمامی اقشار حتی نیروی کارگری و بیکار در این مناطق فرصت اشتغال و کسب درآمد و در نتیجه زندگی آبرومند‌تر داشته باشند.
وزیر راه در سفر به جنوب استان فارس از ساخت شهرک های مسکونی مدرن گفته بود و منظور از ساخت شهرک‌های مدرن چه می باشد؟
منظور شهرهای جدید است که با بهره گیری از تجارب و الگوهای ارزنده شهرسازی و معماری جهان و ایران طراحی شده و با استفاده از الگوها و فناوری های نوین و استفاده از انرژی پاک ، سیستم حمل و نقل متنوع با اولویت حمل و نقل عمومی سریع احداث شده و شهری پایدار با کیفیت زندگی بالا خواهند بود.
شهرک ها فقط صرفاً برای پاسخ به نیازهای مسکونی شاغلان صنایع مستقر در آن منطقه ساخته می شوند یا اهداف دیگری برای احداث آن پیش بینی شده است؟
علاوه بر پاسخگویی به نیاز سکونتی شاغلان صنایع منطقه و جمعیت بومی، با اهدافی از جمله توسعه بخش گردشگری، استفاده از ظرفیت ها و استعدادهای طبیعی و مصنوع منطقه، بهره گیری از ظرفیت مالی و انسانی و هدایت تقاضاها و سرمایه گذاران بخش خصوصی در راستای نیازهای منطقه، آمایش سرزمین و ایجاد تعادل سکونتی منطقه، کاهش اثرات زیست محیطی و حفظ اراضی کشاورزی، استفاده از ظرفیت های اقتصادی و تجارتی منطقه با توسعه مراکز قابل رقابت با دیگر سواحل حاشیه خلیج فارس و دریای عمان و ... احداث می‌شوند.
آغاز طرح مطالعاتی مکانیابی این شهرک‌ها توسط چه شرکتی و طی چه مدت زمانی پایان می‌یابد؟
کلیه مطالعات امکان سنجی و مکانیابی شهرهای مذکور به کارفرمایی این شرکت از طرف مهندسین مشاور ذیصلاح انجام شده و در مرحله بررسی و تصویب در مراجع ذیربط استانی قرار دارد و پس از تصویب طرح های مکانیابی و تهیه و تصویب طرح جامع در شورای عالی و طرح تفصیلی در کمیسیون ماده 5 استان، عملیات اجرایی شهرهای مذکور با مشارکت سرمایه گذاران بخش خصوصی و استفاده از خدمات مهندسی و تخصصی مشاوران خارجی آغاز خواهد شد.
شهرک ها چه عوامل توسعه‌ای را برای مناطق شهری و روستایی آن منطقه به همراه خواهند داشت؟
-جلوگیری از بالا رفتن بی رویه قیمت زمین و مسکن در منطقه و تقلیل قیمت تمام شده واحدهای مسکونی با بهره گیری از زمین دولتی
-جلوگیری از ایجاد حاشیه نشینی و سکونتگاه های غیررسمی
-استفاده از ظرفیت ها و امکانات منطقه در راستای توسعه پایدار و افزایش کیفیت زندگی و ارتقای محیط زیست
-اجرای الگوهای جدید در طراحی و اجرا و بکارگیری تکنولوژی های نوین در طراحی و ساخت ابنیه
-ایفای نقش فعال در تأمین خدمات و زیرساخت های منطقه و سهولت تأمین نیاز خدماتی مراکز صنعتی و خدماتی و زیربنایی
-کمک به رونق و تنوع اشتغال و فعالیت در منطقه
چه عواملی در مرحله مطالعاتی مکانیابی مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرند؟
الف- ضرورت های ایجاد شهر جدید و دلایل توجیه فنی آن
ب-تعیین ظرفیت یا سقف جمعیتی شهر جدید
ج- تعیین نقش و عملکرد غالب شهر جدید(مسکونی،گردشگری و...)
د- بررسی مکان های مناسب برای احداث شهر جدید و انتخاب مکان بهینه براساس نتایج تحلیل های قانونی،حقوقی و معیارهای فنی و شهرسازی مانند توپوگرافی و شیب مناسب ،ایمنی و خطرخیزی،زلزله و سیل، آسایش اقلیمی ،کاربری زمین، مالکیت زمین، دسترسی به زیرساخت های حمل و نقل و انرژی و منابع آب ، برق و... ، حرایم ایمنی و قانونی طبیعی و انسان ساخت،کیفیت منظر و چشم انداز ، اقتصاد و...
برخی گمانه‌زنی‌ها از سوی مسئولان مناطق بدین صورت است که شهر تابناک در دامنه کوه سادول لامرد و شهر کوشک در کوشکنار پارسیان احداث خواهند شد؟
موقعیت دقیق بعد از تصویب نهایی در شورای عالی قابل استناد و اعلام است. اما احداث شهر جدید طبق قانون در حریم شهر موجود میسر نیست لذا گمانه زنی های فوق صحیح نیست.
مکانیابی کدامیک از این شهرها مشخص شده اند و اگر شده اند در این خصوص توضیحاتی ارائه دهید؟
|
تیس در محدوده شهرستان های کنارک و چابهار و حاشیه چابهار(مصوب) |
|
پارس در شهرستان های کنگان و دیر، گزینه های مکانی پیشنهاد و ارزیابی شده (درحال تصویب) |
|
تابناک در شهرستان لامرد، نزدیک منطقه ویژه اقتصادی و صنایع انرژی بر لامرد و فرودگاه (در حال تصویب) |
|
کوشک در محدوده شهرستان پارسیان ، اراضی منابع طبیعی نزدیک ساحل (در حال تصویب) |
مکان شهرها غالباً در اراضی دولتی و میزان معارض اندک انتخاب شده اند لیکن تا تصویب نهایی در شورای عالی قابل استناد نیستند.
حداقل مساحت مورد نیاز برای احداث این شهرک ها چقدر می باشد؟ شهرک ها در چه فاصله‌ای از شهرهای فعلی ساخته خواهند شد؟ شهرک‌ها چه جمعیتی را درخود جای خواهند داد؟
حداقل مساحت موردنیاز برای ایجاد شهر جدید 300 هکتار است. مساحت هر شهر جدید براساس سقف جمعیتی(مصوب شورای عالی)، نقش و عملکرد غالب و اعمال سرانه های استاندارد سکونت و خدمات مصوب شورای عالی صورت می پذیرد و در قالب طرح جامع مصوب نهایی می شود.
محدودیت فاصله برای شهر جدید وجود ندارد جز اینکه باید خارج از حریم شهر موجود باشد.تبعاً هرچه شهر به مبدأ اشتغال و فعالیت و زیرساخت ها نزدیک باشد مطلوبیت دارد. درحال حاضر فقط جمعیت تیس نهایی و مصوب است.
حداقل هزینه ای که برای ساخت و بهره برداری از این شهرها برآورد شده است چقدر است؟
برآورد هزینه قطعی پس از تصویب طرح و در قالب طرح آماده سازی و نقشه های اجرایی میسر است. در مرحله امکان سنجی توجیه اقتصادی ایجاد شهر جدید با مولفه های اقتصاد شهری و منطقه ای موردنظر است. پس از تصویب ضرورت و مکان، برآورد هزینه و نظام تأمین مالی شهر جدید در قالب مطالعه ویژه توسط مشاوران ذیصلاح صورت می گیرد.
شهرک‌ها در چه فاصله‌ای از صنایع منطقه احداث خواهند شد؟
مطالعات مکانیابی براساس معیارهای زیست محیطی ، رعایت حرایم قانونی از واحدها و شهرک های صنعتی و ملاحظات اقلیمی و جهت باد غالب و... صورت می پذیرد. لذا فاصله یکسان و قطعی برای همه موارد قابل ارائه نیست. هر مورد توسط مشاور و براساس وضعیت هر منطقه مطالعه می شود و به تایید سازمان حفاظت محیط زیست و دستگاه های ذیربط می رسد.
پس از پایان طرح مطالعاتی و قطعی شدن مکان‌یابی‌ها نیز شهرک ها در کمیسیون معماری و شهرسازی به تصویب می رسند؟
مراحل بررسی و تصویب شهرهای جدید به شرح زیر است و باید همه مراحل طی شود تا شهر جدید قابلیت اجرا داشته باشد:
-طرح امکان سنجی و مکانیابی و جامع؛ بررسی و تصویب در کارگروه زیربنایی و شهرسازی استان ، تصویب شورای برنامه ریزی و توسعه استان و تصویب نهایی در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران
-طرح تفصیلی؛ کمیسیون ماده 5 استان
پس از پایان طرح مکانیابی و مطالعاتی ،کدامیک از شرکت‌ها ساخت این شهرها را برعهده خواهند گرفت؟
براساس اساسنامه مصوب ، شرکت های عمران شهرهای جدید می توانند علاوه بر شهر اصلی، راساً یا بصورت مشارکتی شهر جدید دیگر را اجرا نمایند. در مورد هر شهر جدید مجمع عمومی شرکت، مسئولیت اجرای شهرک یا شهر جدید دیگر را به یکی از شرکت های تابعه محول می کند و حکم مجری آن با امضای معاون وزیر، رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت مادرتخصصی عمران شهرهای جدید که ریاست مجمع عمومی شرکت های تابعه را برعهده دارد ، صادر می گردد.
ساختمان سبز یا معماری سبز در دنیای کنونی برای کاهش انرژی بیشترین کاربرد را در بین معماران و مهندسان طراحی و ساخت دارد و آیا باتوجه به مکانیابی که صورت می گیرد نیز این ساختمان‌ها به صورت ساختمان‌های سبز و معماری روز دنیا ساخته خواهند شد؟
شهرهای مذکور فعلاً در مرحله مکانیابی بوده و مطالعات لازم مربوط به مراحل طراحی و معماری با رویکردهای نوین و استفاده از تجارب و الگوهای نوین شهرسازی و معماری جهان و ایران انجام خواهد پذیرفت لذا اجرای شهرهای مذکور با رویکردهای نوین و براساس طرح های روز دنیا از جمله اکوشهر بااستفاده از منابع تجدیدپذیر(انرژی باد،انرژی خورشیدی،انرژی زمین گرمایی،سایر انرژی های نو) استفاده از سرانه بالای فضای سبز حتی در صورت امکان بیش از سرانه های استاندارد، استفاده از طرح های معماری روز و ساختمان های سبز و... انجام خواهد پذیرفت.
ایجاد فضاهای آموزشی ،خدماتی و فرهنگی در این شهرک‌ها به چه شکل خواهند بود؟
طبق نقش و عملکرد تعریف شده برای شهرهای مذکور که عمدتاً سکونتی-خدماتی،کلیه فضاهای عمومی، زیرساخت ها و خدمات اعم از آموزشی، فرهنگی ، مذهبی،درمانی و... مطابق استانداردها در طرح پیش بینی می شود. طبق قوانین موضوعه و مقررات سازنده شهر جدید یا شهرک ساز مسئولیت اجرای عملیات آماده سازی و فضاهای سبز و پارک عمومی و بخش تاسیسات و تجهیزات شهری،همچنین واگذاری رایگان زمین آماده‌سازی شده خدماتی به دستگاه‌های اجرایی ذیربط را برعهده دارد. دستگاه‌های دولتی ذیربط نیز موظف هستند متناسب با پیشرفت احداث شهر جدید ، نسبت به احداث ساختمان و ارائه خدمات اقدام نمایند. براساس تبصره ماده 5 قانون ایجاد شهرهای جدید، سرمایه گذاری شرکت عمران در احداث ساختمان های خدماتی از محل منابع داخلی خود به حساب مالکیت قطعی شده آن منظور می شود. با این وجود شرکت عمران در چارچوب اختیارات قانونی و مصوبات مورد هیات دولت در احداث ساختمان های خدماتی بویژه مدارس و مساجد و درمانگاه و کلانتری و تأسیسات زیربنایی سرمایه گذاری زیادی انجام داده و می دهد.
شهرک‌ها طی چه مدت زمانی و مراحلی به تصویب و تایید وزارت کشور می رسند؟
مراحل بررسی و تصویب طرح ها قبلاً ذکر شده است. وزارت کشور در قالب عضویت در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در ایجاد شهر جدید همکاری می نمایند. اما در استانها ، معمولاً شرکت عمران شهرهای جدید در مراحل اولیه مطالعه امکان سنجی، درصورت احراز ضرورت اولیه با استاندار و معاون عمرانی هماهنگی و همفکری لازم را انجام می دهد. درحین مطالعه رهنمودهای ایشان توسط مشاور اخذ و مدنظر قرار می گیرد. در نهایت استاندار به عنوان رئیس شورای برنامه ریزی و توسعه استان و معاون عمرانی استاندار به عنوان رئیس کارگروه زیربنایی و شهرسازی طرح را در این مراجع تصویب می نمایند و در جلسه شورای عالی شهرسازی و معماری نیز از آن دفاع می کنند.
برخی کارشناسان و فعالان اجتماعی در مناطق احداثی این شهرک‌ها نگران هستند که ایجاد این شهرک‌ها با افزایش جمعیت ،آسیب‌ها و خطرات فرهنگی و اجتماعی زیادی را بوجود خواهند آورد و شرکت در زمینه کنترل حوادث و کاهش آسیب‌های اجتماعی هم برنامه‌ای خواهد داشت ؟
طرح های پژوهشی و مطالعات آسیب شناسی اجتماعی متعددی در نسل اول شهرهای جدید انجام شده و مبنای بازنگری و اتخاذ رویکرد نوین در احداث شهرهای جدید قرار می گیرد. یکی از پیوست های مطالعاتی شهرهای جدید، شناسایی گروه های اجتماعی و اقتصادی هدف و تحلیل آسیب های اجتماعی احتمالی و ارائه برنامه های راهبردی و عملیاتی برای ارتقای فرهنگی-اجتماعی شهر جدید است که براساس آن ضمن تلاش برای نهادسازی لازم با مشارکت مردم و سازمان های مردم نهاد و همکاری دستگاه ها و نهادهای مسئول فعالیت های فرهنگی-اجتماعی گسترده ای اجرا می شود. با این وجود بدلیل ابعاد گسترده مسائل و آسیب‌های فرهنگی-اجتماعی و وجود دلائل و عوامل موثر فراوان، نمی تواند ادعای عدم وجود هرگونه آسیب اجتماعی را مطرح نمود. اما می توان امیدوار بود با خلق فضای شهری فعال و پویا، شناسایی و تلفیق منطقی بین ارزش های اجتماعی و فرهنگی و بومی و جوامع محلی با مزیت های فرهنگی-اجتماعی جمعیت متخصص و تحصیل کرده، زمینه ارتقای شاخص های فرهنگی- اجتماعی منطقه فراهم و شاهد فرهنگ جدید در شهر جدید باشیم.
آیا ساخت اینگونه شهرک‌ها در این مناطق موجب توسعه متوازن خواهند شد و تمامی مناطق روستایی و شهری در مناطق توسعه پیدا خواهند کرد؟
هدف ما در اجرای نسل نوین شهرهای جدید خصوصاً در مناطق سواحل جنوبی کشور کمک به ایجاد توسعه متوزان در راستای سیاست های ملی آمایش سرزمین بوده و در این راستا عزم و تلاش واسع خود را بکار خواهیم برد.
گزارش: مرتضی عبداله زاده