بافت‌های فرسوده لرستان و 188 زلزله طی 6 ماه

به گزارش خبرنگار ایلنا از خرم آباد،بر اساس مطالعات و بررسی‌های انجام شده مهم‌ترین تهدید برای بافت‌های فرسوده استان خطر وقوع زلزله است و معقول‌ترین و کارآمدترین راه برای کاهش آسیب زلزله، بازسازی بافت‌های فرسوده است.

متاسفانه بهسازی و بازسازی بافت های فرسوده لرستان تا به حال با استقبال خوبی از سوی مردم و حمایت نهادهای مختلف استان مواجه نشده است. دولت در سال گذشته اعلام کرد که برای احیا و نوسازی بافت فرسوده تسهیلات پرداخت می‌کند. اما در بسیاری از استان های کشور از جمله لرستان مشخص نشد که این اعتبارات چگونه تعلق می گیرد و روال آن برای دریافت تسهیلات و بازسازی بافت فرسوده چگونه است. بیشتر ساکنان بافت‌های فرسوده استان کم درآمد هستند و از امکانات مالی لازم برای نوسازی یا بهسازی خانه‌های خود برخوردار نیستند. به طوری که برخی از این افراد حتی توان بازپرداخت وام و تسهیلات پیش بینی شده را هم ندارند.

بافت‌های فرسوده و مناطق حاشیه‌ای استان بنا به دلایلی از قبیل رعایت نکردن معیارهای فنی و مهندسی در ساخت بنا، شبکه ارتباطی ناکارآمد، برخوردار نبودن از تاسیسات و تجهیزات شهری، بیش تر از سایر بافت های شهری در معرض خطر زلزله قرار دارند. بنابراین باید یکی از اهداف اصلی برنامه‌ریزان شهری ضرورت کاهش آسیب پذیری شهرهای استان در برابر زلزله باشد.

وجود بیش از یک هزار هکتار بافت فرسوده در استان

تاکنون 9 شهر استان با جمعیت 25 هزار نفر در ردیف شهرهای مصوب در زمینه بافت فرسوده قرار گرفته و درمجموع در این شهرها یک هزار و 178 هکتار بافت فرسوده شناسایی شده که در این میان، بروجرد با دارا بودن 262 و خرم آباد با 258 هکتار بافت فرسوده بالاترین میزان بافت فرسوده را در میان شهرستان های استان به خود اختصاص داده اند.

کاهش استقبال مردم از نوسازی و مقاوم سازی

به طور میانگین 9 درصد بافت شهری و روستایی استان در محدوده مصوب شده را بافت فرسوده تشکیل می دهد که بنا به گفته «شهرام ملکی» مدیر کل راه و شهرسازی لرستان، امسال با وجود تبلیغات انجام شده که به صورت توزیع بروشور درمورد خطرات بافت های فرسوده و شرایط گرفتن تسهیلات و انشعابات برای نوسازی و مقاوم سازی آن بوده است،  با کاهش استقبال از این مهم در استان مواجه هستیم.

 مدیرکل راه و شهرسازی لرستان از اقدامات تشویقی لحاظ شده دراین امر را تخفیف  50 درصدی شهرداری ها در تراکم و پروانه ساخت به متقاضیان می داند و همچنین افزایش قیمت مصالح را نیز از دیگر دلایل کاهش نوسازی در استان به شمار می آورد. ملکی می افزاید: تسهیلات به بافت های فرسوده شهری و روستایی به واحدهای فرسوده که دارای پروانه ساخت جدید در محدوده های مصوب باشند، تعلق می گیرد و چنانچه اشخاص قصد بازسازی در قالب مسکن مهر را نداشته باشند، نیاز نیست ملک دارای سند 6 دانگ باشد؛ بلکه سند جایگزین نیز قابل قبول است.

مدیریت کل حوادث بحران و غیر مترقبه استان نیز  با بیان اینکه بیشترین میزان بافت فرسوده شهری در شهر زلزله خیز بروجرد قرار دارد، ادامه داد: در حال حاضر 263 هکتار بافت فرسوده، خشتی و قدیمی در شهر بروجرد وجود دارد.

وی ادامه داد: رتبه دوم بافت های فرسوده شهری در استان لرستان در اختیار شهر خرم آباد است به طوریکه مرکز لرستان دارای 258 هکتار بافت فرسوده و نامقاوم است.

رضا آریایی با بیان اینکه کمترین میزان بافت فرسوده شهری در شهر الشتر وجود دارد، عنوان کرد: با توجه به نوساز و جدید بودن این شهر کمترین میزان بافت فرسوده در مرکز شهرستان سلسله قرار دارد.

بازار شهر خرم آباد و سقف‌های چوبی و حصیری

وی با تاکید بر ضرورت توجه به ساماندهی این بافت‌های فرسوده، بیان داشت: به عنوان مثال خیابان 17 شهریور خرم آباد که بخشی از بازار شهر در آن قرار گرفته با یک زلزله 5.5 ریشتری فرو خواهد ریخت و تلفات زیادی نیز به بار خواهد آورد.

مدیر کل مدیریت بحران لرستان با بیان اینکه در این منطقه شهر بسیاری از سقف‌ها از چوب و حصیر ساخته شده است، افزود: با توجه به اینکه بازار شهر از پرتردد ترین مناطق محسوب می‌شود ساماندهی این منطقه ضروری است.

آریایی معتقد است برای ساماندهی این وضعیت باید خود مردم پیشقدم شوند و ادامه داد: شهرداری نمی‌تواند به اجبار مردم را وادار کند که مغازه های خود را مقاوم سازی کنند بلکه باید خود مردم پای کار بیایند.

برخی منتظر مانده‌اند تا زلزله بیاید و بعد خانه‌های خود را مقاوم سازی کنند!

وی با بیان اینکه مردم در برخی مناطق منتظر مانده‌اند تا زلزله بیاید و بعد خانه‌هایشان را درست کنند، ادامه‌ داد: چندین سال است که از طریق رسانه‌ها و صدا و سیما به مردم اطلاع رسانی می‌شود که لرستان لرزه‌خیز است و باید مردم برای مقاوم سازی خانه‌های خود اقدام کنند.

آریایی با بیان اینکه ما خانه هایی داریم که از چوب ساخته شده است، یادآور شد: کار ساماندهی بافت‌های فرسوده و حاشیه نشین به همت استاندار لرستان در برخی مناطق شهر خرم آباد شروع شده که من معتقدم کاری که تاکنون صورت گرفته بی‌‍نظیر بوده است.

188 مورد زلزله در استان طی 6 ماه

از سوی دیگر یک کارشناس معماری و شهرسازی می‌گوید: طی شش ماهه امسال 188مورد زلزله در لرستان ثبت شده است.

«مهدی احمدی»  با بیان اینکه از  188 مورد زلزله ثبت شده در لرستان 14 زلزله بالای3 ریشتر بوده‌است، می‌افزاید: زلزله  8/3 ریشتری در چالان‌چولان و زلزله 8/3 ریشتر در سپیددشت از جمله این زلزله‌ها هستند.

احمدی یادآور می‌شود: در این زلزله‌ها خسارت محسوسی وارد نشده است، ولی نامقاوم خشتی، گلی استحکام لازم در برابر همین زلزله‌ها را هم ندارند.

مدیرکل ستاد حودث غیر مترقبه استان لرستان می گوید:  به تازگی زمین لرزه‌ای به بزرگی 4/3 ریشتر شهرستان الشتر در لرستان را لرزاند که این زمین لرزه در عمق 10 کیلومتری زمین روی داده است.

شناخت نادرست و باور نداشتن زلزله

یک کارشناس مسائل شهری با اشاره به فرسودگی کالبدی و ارزش مکانی محیطی و اقتصادی پایین بافت فرسوده استان، به خبرنگار همشهری می‌گوید: افراد ساکن در مناطق حاشیه‌ای خرم آباد مانند اسد آبادی، پل کرگانه و علی آباد و حتی افراد ساکن در خانه‌های قدیمی در مرکز شهر که برخی از آنها عمر بالای 40 سال دارند، هنوز به باور و شناخت درستی در خصوص زلزله نرسیده‌اند. با توجه به زلزله‌خیز بودن استان، لزوم آموزش این افراد بسیار جدی است و علاوه بر آگاه سازی باید امکاناتی در اختیار این افراد قرار گیرد تا نسبت به بهسازی یا نوسازی منازل خود اقدام کنند.

«محمدرضا راد» معتقد است که برخی از افراد ساکن در بافت‌های فرسوده استان به دلیل دلبستگی که به خانه‌های قدیمی دارند، به خطرات و آسیب‌های ناشی از وقوع زمین لرزه بی‌توجهند و تا زمانی که خسارت جدی به آنان وارد نشود و دستور تخریب صادر نشود، از بازسازی یا بهسازی منازل خود سر باز می‌زنند.

برنامه مناسب و در نظر گرفتن منافع ساکنان

این کارشناس مسائل شهری در ادامه می‌افزاید: براساس قوانین و راهکارهای اجرایی دولت جهت مقاوم‌سازی در مقابل زلزله در محدوده‌های شهری، می‌توان به بهسازی بافت‌های فرسوده به عنوان بهترین روش برای جلوگیری از خطرات جانی برای مردم  اشاره کرد که در نهایت سود اصلی آن نیز متوجه خود مردم خواهد بود.

محمدرضا راد با تاکید بر اینکه بافت‌های فرسوده استان را نمی‌توان به حال خود رها کرد و بی‌تردید باید با تدوین برنامه‌های مناسب و در نظرگرفتن منافع ساکنان آنها اقدام به نوسازی بافت‌های فرسوده استان کرد، عنوان کرد.

اصلانی ، معاون عمرانی استاندار لرستان در گفت و گو با خبرنگار ایلنا در خرم آباد، در مورد ویژگی‌های بافت فرسوده اظهار کرد: ریزانگی، نفوذ ناپذیری و عدم پایداری سه شاخصه اصلی بافت فرسوده است که لرستان دارای 1 هزار و 180 هکتار بافت فرسوده است و شهرستان خرم آباد با داشتن 270 هکتار در صدر میزان بافت فرسوده استان است.

وی در مورد مشکلات پیش روی نوسازی بافت فرسوده، افزود: نداشتن توجیه اقتصادی و ارزش افزوده برای مالک، مهم‌ترین مشکلات در سر راه نوسازی بافت فرسوده استان لرستان و شهرستان خرم‌آباد است.

معاون استاندار لرستان بیان کرد: در این مکان‌ها یکی از تهدیدات این است که، خانه‌های موجود در بافت فرسوده به حال خود رها شوند  و اگر زودتر ساماندهی نشوند به دلیل داشتن ظرفیت منفی، مثلا در بعد اجتماعی به صورت خودکار هزینه‌های امنیتی جایگزین بهای عمرانی برای آنها می‌شود.

اصلانی، با اشاره به فرصت‌های موجود در بافت فرسوده، تصریح کرد: به ازای تخریب هر واحد مسکونی 3 واحد جایگزین آن می‌شود که باید در چنین مکان‌هایی با ایجاد مشوق و انگیزه‌های لازم علاوه بر نوسازی و حفظ ساکنان، جمعیت جدیدی را نیز به این بافت‌ها جذب کرد.

معاون عمرانی استاندار لرستان اظهار کرد: تصور شخصی من این است که این بافت‍ها به دلیل آماده بودن زیر ساخت‌های شهری می‌توانند یکی از جاذبه‌های جدید جمعیت برای مسکن اجتماعی باشند، که وزارت راه وشهرسازی روی آن برنامه‌ریزی کرده است.

200 هزار واحد مسکونی  در بافت‌های فرسوده کشور نوسازی می‌شود

وی به برنامه ریزی برای سامان دادن به بافت فرسوده  در سطح کشوری اشاره کرد و افزود: وزارت  راه و شهرسازی با هماهنگی که با بانک مرکزی انجام داده است  طرح مناسبی برای نوسازی 200 هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده کشور در سال 93 آماده کرده است.

معاون استاندار لرستان تصریح کرد: در این برنامه با هماهنگی که بانک مرکزی با 6 بانک عامل انجام داده، قرار شده است که تسهیلات به متقاضیان واجد شرایط پرداخت شود و امید داریم با تلاش‌هایی که در شرکت عمران بهسازی ایران انجام گرفته است، سهمیه لرستان در، میزان جذب وام برای واحد های فرسوده هر چه زودتر تخصیص داده شود.

واحدهای متقاضی نوسازی در بافت فرسوده 50 درصد تخفیف پروانه ساخت می‌گیرند

اصلانی، در مورد مشوق‌های این طرح اظهار کرد: شهرداری‌های استان از جمله شهرداری خرم آباد به متقاضیان نوسازی واحد فرسوده، 50 درصد تخفیف پروانه ساخت می‌دهد.

همان‌طور که معاون عمرانی استاندار گفت، این بافت ها باید نوسازی شوند و حتی تمهیداتی از سوی وزارت راه و شهرسازی برای نوسازی در سطح کشوری در سال 93 پیش بینی شده است ولی این کار باید به صورت کاملا علمی و جامع انجام شود.

به طور کلی دو نگرش در مورد نوسازی بافت فرسوده در تجربه جهانی وجود دارد  که در دیدگاه اول، تخریب و نوسازی به عنوان تنها راه حل پیشنهادی مطرح می شود.

مرمت و نوسازی عقلانی، تنها گزینه در بافت فرسوده خرم آباد است

از منظر دیدگاه  دوم باز زنده‌سازی و مرمت مشروط  در قالب طرح جامع شهری پیشنهاد می شود.

در این دیدگاه اعتقاد بر این است که، مرمت بافت های فرسوده باید با برنامه ریزی در قالب یک طرح جامع شهری ارائه شود و خاطرات تاریخی و فرهنگی یک بافت باید حفظ شود اما نباید نوسازی تکرار دیروز باشد و باید سیر تحولی داشته باشد.

شهر خرم آباد به دلیل تمدن کهنه خود وسیر تاریخی که در آن جاری بوده، داری میراث فرهنگی غنی است که نمونه‌های بسیاری از آن هم اینک در میان بافت فرسوده به یادگار مانده است.

بنابراین دیدگاه دوم یا همان باز زنده‌سازی یگانه طرحی است که می‌تواند در مورد بافت سنتی شهر خرم آباد اجرایی شود.

گزارش مهدی رضا پور ایلنا لرستان