وحید لک:
جشنواره‌ها ویترین هنر هستند
وحید لک به بهانه برگزاری جشنواره‌های تئا‌تر استانی نوشت: جشنواره‌ها ویترین فعالیت‌های هنری کشور هستند.
ایلنا: وحید لك در یادداشتی؛ جشنواره‌ها را ویترین‌های هنری كشور عنوان كرد.
به گزارش ایلنا، در این یادداشت آمده است: معروف است که جشنواره‌ها ویترین و نمایشگاهی برای فعالیت‌های هنری هستند. تئا‌تر نیز از این قاعده مستثنی نیست. شاید تعبیر ویترین برای هنر (به طور کلی) و تئا‌تر (به طور خاص) چندان خوشانید نباشد. اما واقعیت این است که هر آنچه که قابلیت عرضه دارد و به دنبال مخاطب (مشتری) است، نیازمند ویترین است. بدیهی است که ویژگی اصلی و بارزِ ویترین در معرض دید قرار گرفتن است و تئاترِ ما هنوز نیازمند دیده شدن، جلب توجه کردن و عرضۀ خود
است. در واقع یکی از راه‌های تحققِ شعارِ «تئا‌تر برای همه» برگزاری جشنواره هاست. از طریق برگزاری جشنواره‌های تئاتری می‌توان به تئاترِ همگانی رسید و مردم را به تئا‌تر رفتن و تئا‌تر دیدن عادت داد. اما این همۀ آن چیزی نیست که از جشنواره‌های تئاتری می‌توان انتظار داشت. جشنواره‌های تئاتری اثرات و کارکردهایی دیگری هم دارند که در ادامه به اختصار به بیان مهم ترینِ آن‌ها خواهیم پرداخت.
جشنواره‌های تئاتری در ذات خود فرصتی برای رقابت و عرض اندام هنرمندان تئا‌تر هستند. البته چنین رقابتی به هیچ وجه همسان و مشابه یک رقابت ورزشی که عضلات و زور بازو در آن حرف اول را می‌زنند، نیست. یک جشنوارۀ تئاتری محلی برای عرضۀ اندیشه‌های نوین و نگرش‌های برآمده از روحِ زندگی به خودِ زندگی است. افکار و تراوشات ذهنی هنرمندانه پنجه در پنجه هم می‌افکنند تا به بالندگی فکری و روحی مخاطبان خود کمک کنند. گزافه گویی نیست اگر بگوییم که یک جشنواره خوب و مطلوب تئاتری با نوعی کاتارسیس همراه خواهد بود.
جشنواره‌ها در هر مقیاسی (چه ملی، چه بین المللی، چه محلی، منطقه‌ای و یا استانی) به تقویت زیر ساخت‌های نمایشی کمک می‌کنند. از سوی دیگر کشف و پرورش استعدادهای جوان یکی دیگر از کارکردهای جشنواره هاست. بسیاری از هنرمندان نامآور و بلند آوازۀ تئا‌تر کشور برای اولین بار در جشنواره‌های مختلف، کانون توجه و نگاه قرار گرفته‌اند و پس از آن بواسطۀ استعداد و تلاش خود و در سایۀ حمایت‌هایی که آز آن‌ها صورت گرفته، به چهره‌های شاخصِ تئا‌تر ایران بدل شده‌اند. حمایت از گروه‌ها و هنرمندان جوان و ناآشنا و مستعد تئا‌تر، پنجره‌ای است که به لطف جشنواره‌ای گشوده می‌شود و از رهگذر آن هوای تازه و رایحۀ خوشی در آسمان تئا‌تر کشور جریان می‌یابد.
جشنواره‌ها محل ریسک هستند. امکانسنجیِ میزانِ ارتباط گیریِ یک نمایشِ نوین و متفاوت، چه به لحاظ متن و چه به لحاظ اجرا، با طیفی از تماشگران جدی، پیگیر و علاقهمند که مستعد تماشای تجربه‌های تازه هستند و تخمین برآورد نسبی میزان موفقیت چنین نمایش‌هایی در یک اجرای عمومی از طریق جشنواره‌های تئاتری امکان پذیر است. بخش‌های مختلف یک جشنواره این فرصت را در اختیار هنرمندان نوجوان و نوگرا قرار می‌دهد تا اندیشه‌ها و دغدغه‌های کمتر امتحان شده و یا کاملاً بکر خود را با طیفی از تماشاگرانِ ماجراجو در میان بگذارند و با بازخوردی که از آن‌ها می‌گیرند، به آماده بودن زمینه‌های فرهنگی و هنری و اجتماعی برای چنین تجربه‌هایی آگاهی یابند.
جشنواره‌ها موجبات رشد و تبادلات فرهنگ و هنری را پدید می‌آورند. زایش امر خلاقه در هنرِ نمایش یک فرآیند جمعی است که از طریق آشنایی با جغرافیایی تازه (شهر و منطقه‌ای که جشنواره در آنجا برگزار می‌شود)، آدم‌های تازه، فرهنگی تازه، تجربه‌های تازه و... می‌سّر می‌شود. تئا‌تر نیازمند همۀ این تازهگی هاست؛ همانطور که نیازمند سرچشمه‌ها و ریشه‌هایش است.
چشم پوشی از یک اشکال، یک ضعف، یک ایراد، یک خلل، یک ناکارآمدی در جشنواره یعنی عادت به آن اشکال و ضعف و خلل و ناکارآمدی در سال‌های آتی؛ یعنی همان جریان خشت اول و دیواری که تا ثریا کج و معوج می‌رود.
تن دادن به وسوسۀ عریض و طویل کردن جدول برنامه‌های نمایشی یک جشنوارۀ تئاتری آفتی است که محصولاتِ اصلیِ جشنواره یعنی گسترش زبان هنری دوران خود و توسعۀ دستاوردهای فرهنگی و هنری را تهدید می‌کند. همچنان که تشریفات اداری و سلسله مراتبِ تمام نشدنی برخی از جشنواره‌ها، روندی فرسایشی و جان کاه را تجسم می‌بخشد.
جشنواره‌ها باید زمینه رشد و ارتقای تئا‌تر را فراهم آورند. تنها ارائۀ بیلان کاری و آمار و ارقام مهم نیست. این آمار و ارقام باید در طول روز‌ها و هفته‌ها و سال‌های پس از برگزاری هر جشنواره‌ای اثرات مثبت تدریجی خود را نشان دهد. وگرنه هیچ عدد و رقمی به خودی خود تغییری در عادت تئا‌تر رفتن و تئا‌تر دیدن مردم و ارتقای سطح فکری و فرهنگی و هنری جامعه ایجاد نمی‌کند.
آمار و ارقام نه ذائقه و سلیقه می‌سازند و نه هنرمند. تنها دستاویزی هستند برای برنامه ریزی و سرمایه گذاری. امان از روزی که این دستاویز بخواهد به بازیچه تبدیل شود.
باید توجه داشت که تنوع و پرهیز از تکرار در کنار برنامه ریزی و سرمایه گذاری می‌تواند ضمن کمک به استحکام و قوام پایه‌های یک جشنوارۀ منظم، منضبط و پویا، باعث ماندگاری و اثرگذاری آن شود.
