شهردار تهران در نشست تخصصی اقتصاد شهری و توسعه پایدار در اهواز:
شکاف عمیقی میان دانشگاه و محیطهای اجرایی ما وجود دارد
امروز در یک نگاه عمومی اگر از مردم تهران سوال کنید یک رضایت نسبی نسبت به مدیریت شهری دارند اما واقعا اگر بر این موضوع منطقی نگاه کنیم، مخصوصا اگر با نگاه اسلامی و باورهایی که از اسلام داریم نگاه کنیم، آیا واقعا در شهری که در نظام اسلامی است اینگونه باید تولید قدرت و ثروت و معرفت و منزلت اتفاق بیفتد؟
ایلنا: شهردار تهران با بیان اینکه شکاف عمیقی میان محیط دانشگاه و محیطهای اجرایی ما وجود دارد، تصریح کرد: البته حتما ما مدیران در این بخش تقصیرمان بیشتر از دانشگاه هاست. دلیل آن نیز بسیار روشن است؛ هر کجا در شهرداری تهران ارتباط درست و دقیق و عمیقی با دانشگاه برقرار کردیم آن کار به نتیجه رسیده است. قدم اول و گام اول را حتما باید دستگاههای اجرایی به عنوان بخشی که نیازمند هستند، بردارند درمقابل این خواسته، محیط دانشگاه پاسخ روشنی خواهد داد.
به گزارش ایلنا، محمد باقر قالیباف که به دعوت شهردار اهواز و به منظور شرکت در نشست تخصصی اقتصاد شهری و توسعه پایدار که با حضور مدیران شهری کلان شهرهای کشور، متخصصان و دانشجویان در شهر اهواز برگزار شد، طی سخنانی ابراز داشت: خدا را شاکرم که در جمع اساتید، دانشمندان، دانش پژوهان و فعالان در عرصه اقتصاد شهری حاضر هستم و در استانی حضور یافتم که حضرت امام (ره) درباره آن فرمودند خوزستان دین خود را ابه انقلاب ادا کرد. چرا که این سرزمین تبلور غیرت استان خوزستان و ملت ایران را در دوران دفاع مقدس به نمایش گذاشت.
وی در ادامه ضمن تقدیر و تشکر از تمامی افرادی که فرصتی برای بررسی در حوزه اقتصاد شهری فراهم کردند، گفت: درآمد پایدار شهری یکی از مهمترین چالشها برای شهرداریها است و از روزی که توفیق خدمت در شهرداری تهران را پیدا کردم این چالش وجود داشت و تاکنون نیز ادامه دارد.
شهردار تهران تصریح کرد: به عنوان یک مدیر و خدمتگذار در حوزه مدیریت شهری؛ بیشتر از منظر یک مدیر به اقتصاد پایدار نگاه میکنم تا مشخص شود چه مشکلاتی در شهرداریها وجود دارد. این چالشی که بین حوزه اجرا و حوزه نظر وجود دارد یکی از مشکلات پیش رو است. متاسفانه خیلی از پژوهشها و تحقیقهایی که در محیط دانشگاهی انجام میشود با آنچه در محیط اجرایی اتفاق میافتد تفاوت آشکار دارد. در بیان این تفاوت همین بس که امروز از افتخارات نظام اسلامی است که کشور در عرصه علم و دانش به خصوص در حوزه فنی در مرزهای دانش قرار دارد ولی آن چیزی که در کشورمان پیاده میکنیم حداقل نیم قرن عقبتر از دنیاست.
وی با بیان اینکه «مهمترین بحث آن است که شکاف عمیق میان محیط دانشگاه و محیطهای اجرایی ما وجود دارد»، تصریح کرد: البته حتما ما مدیران در این بخش تقصیرمان بیشتر از دانشگاه هاست. دلیل آن نیز بسیار روشن است؛ هر کجا در شهرداری تهران ارتباط درست و دقیق و عمیقی با دانشگاه برقرار کردیم آن کار به نتیجه رسیده است. قدم اول و گام اول را حتما باید دستگاههای اجرایی به عنوان بخشی که نیازمند هستند، بردارند درمقابل این خواسته، محیط دانشگاه پاسخ روشنی خواهد داد.
شهردار تهران خاطر نشان ساخت: اگر بخواهیم بر اساس هرآنچه در دنیا در حوزه توسعه شهری انجام میدهند، حتی با تغییراتی آن نسخه را پیاده سازی کنیم، نمیتوانیم در حوزه مدیریت شهری و کشور این نسخه را اجرا کنیم چرا که ما تفاوتهای اساسی با آنها داریم نه تنها در حوزه نظری و ساختاری بلکه در حوزه اداری و اجرایی نیز تفاوتهای اساسی را شاهد هستیم.
قالیباف تاکید کرد: باید این بحث را بومی سازی کنیم و در این مسیر شکل و محتوای بسیاری از موضوعات تغییر میکند؛ شکی نیست که هر کشوری که بخواهد استقلال خود را حفظ کند حتما باید کشور مولدی باشدو تولید باید در راس آن باشد. تولید کجا اتفاق میافتد؟ طبیعتا هرکجا که جمعیت است، مراکز جمیعیتی خودشان بزرگترین مراکز تولید و مصرف نیز هستند. در این میان چه چیزی را باید تولید کنند؟ طبیعتا ما برای اداره خوب و مدیریت خوب یک جامعه نیازمند به تولید قدرت، ثروت، معرفت و منزلت هستیم.
وی یادآور شد: حتما این تولید قدرت، ثروت، معرفت و منزلت در مراکز جمعیتی اتفاق میافتد و طبیعتا شهرها و کلانشهرها مهمترین مراکزی هستند که این نقش را ایفا میکنند.
قالیباف با طرح این سوال که ما برای تولید و طبیعتا برای پیشرفت با چه الگویی و چه منطقی باید پیش رویم؟» ابراز داشت: خواهش من از همه اندیشمندان و دانش پژوهان این است که نگاه کنیم ساختار و شاکله مدیریت شهری چیست؟ هم اکنون در تهران که ظاهرا بزرگترین و پر جمعیتترین شهرداری کشور است و نسبتا اختیارات و قوت او بیشتر از سایر شهرداریها است مشاهده کنید تا مشخص شود بر اساس قوانین و مقررات و ساختار اداری و سیاسی ما، شهرداری در حوزه اقتصاد شهری چه کاری میتواند انجام دهد؟
وی تاکید کرد: توقع داریم شهرداری در حوزه توسعه برنامه ریزی انجام دهد. آیا شورای شهر ما میتواند مالیات وضع کند و عوارض بگیرد؟ آیا میتواند در حوزه موضوعات آموزشی و یا درآمدهایی که در اقتصاد شهر در حوزه خدمات اتفاق میافتد، درآمدی را در این زمینهها ایجاد کند.
شهردار تهران تاکید کرد: آن چیزی را که در سایر کشورهای دنیا تحت عنوان مدیریتهای شهری و حکومتهای محلی شاهد هستیم، چنین چیزی در ساختار اداری و سیاسی ما وجود ندارد. حتی اگر ما در ادبیات مدیریتی و در ادبیات سیاسی نگاه کنیم، امروز به شهرداران خود بر اساس ادبیات سیاسی لقب شهردار هم نمیتوانیم بدهیم، چرا که شهردار کسی است که با رای مستقیم مردم انتخاب شود، اگر شهردار با رای پارلمان شهری انتخاب شد او مدیر شهر است، شهردار نیست.
قالیباف افزود: شهرداریها در نظام اداری و ساختاری باید به گونهای باشند که بتوانند برای بعضی از موضوعات شهری مالیات وضع کنند و مالیات محلی داشته باشند. اما امروز ما اصلا حق وضع کردن مالیات نداریم. حتی شوراهای شهر نمیتوانند عوارض بگذارند. به این معنی که اگر عوارض تصویب کنند و این عوارض به تایید فرمانداریها نرسد، آن عوارض قابل قبول نیست. نمونه روشن آن در قیمت گذاری نرخ تاکسیها قابل مشاهده است. تاکسی چه ربطی به شهرداریها دارد؟ تاکسی مالک شخصی دارد. به نظر ما وقتی رشد ۳۰ درصد تورم را قطعی میدانیم، برای فردی که از جیب خودش در شهر کار حمل و نقل انجام دهد افزایش ۳۰ درصدی کرایه حداقل کاری است که میتواند انجام شود اما آیا شوراهای شهر میتوانند تصمیم بگیرند ۳۰ درصد کرایه را افزایش دهد؟
وی درادامه عنوان داشت: اگر برخی اشکالات را چه در سطح کلان دولت و چه در سطح شهرداریها شاهد هستیم، به این دلیل است که اشکالات جدی و اساسی در ساختار نظام اداری و اجرایی کشور داریم. البته نمیخواهم بگویم باید خلاف قانون عمل کنیم، چرا که عمل کردن خلاف قانون خلاف منطق و عقل است. اگر این اشکال وجود دارد باید در اصلاح ساختاری، این قانون را اصلاح کنیم. وقتی قانون اساسی را مطالعه میکنید در قانون اساسی حتی نوشته شده است که وقتی شوراها و شورای عالی استانها تصمیمی میگیرند، فرمانداریها و استانداریها باید از آن تبعیت کنند. اما الآن هر مصوبهای که شورای شهر تصویب کند تا زمانی که فرمانداری او را تایید نکند، اصلا آن قانون وجاهت ندارد.
قالیباف با بیان اینکه «درنظام اداری و اجرایی ما در شهرداریها یک نظام کاملی برای اداره یک مجموعه شهری به عنوان یک دولت محلی وجود ندارد»، گفت: شما در سایر گونههای مختلفی که در دنیا، چه در نظامهای متمرکز چه در نظامهای فدرال و چه نظامهای نیمه متمرکز در غرب، حوزه اروپا، آسیا و چه شبه قاره میبینید، آنها در حوزه محلی خود نظامهایی هستند که با یک چهارچوب و یک سیستم عمل میکنند. این در حالی است که در شهرداریهای ما یک سیستم جامع که خودشان به صورت خودکفا عمل کنند، وجود ندارد.
وی افزود: با این ساختار اداری و سیاسی هر چه تلاش کنیم یک درآمد پایدار برای شهرداریها ایجاد کنیم؛ تقریبا این را امری محال میدانیم. از اینجاست که شهرداریها متمرکز موضوع ساخت و ساز و فروش عوارض میشوند و درآمد آنها عمدتا متمرکز ساخت و ساز میشود؛ سپس آفتها در حوزه شهرسازی را شاهد هستیم. به این ترتیب به جای اینکه مرکز رشد شویم، به یک قطب رشد تبدیل میشود و این قطب کاملا متضاد توسعه متوزان در یک شهر است. ناگهان شاهد هستیم در شهری مثل تهران این اتفاق میافتد که اگر شما میلگرد و مصالح در این خیابان سرمایه گذای کنید، بعد از ساخت و ساز در یک متر ۴ میلیون تومان سود میبرید و همزمان با او اگر در ۴ خیابان پائینتر سرمایه گذاری کنید، یک میلیون سود میبرید.
قالیباف گفت: چطور میخواهیم این اقتصاد که کاملا رانت در آن وجود دارد، با توسعه متوازن پیش ببریم؟ این موضوع با هر رویکرد اقتصادی قابل اصلاح نیست.
وی با طرح این سوال که «چرا در بافت فرسوده سرمایه گذاری اتفاق نمیافتد»، گفت: یکی از تاکیدات ما در نظام اسلامی این است که باید سرمایههای اجتمای را حفظ کنیم و کرامت و منزلت شهروندان را نیز در نظر بگیریم. فارغ از اینکه ممکن است در بافت فرسوده زلزله بیاید و انسانها به صورت فیزیکی جان خود را از دست دهند، آنها با زندگی در بافت فرسوده در واقع یک زندگی اجتماعی را از دست دادند در اوج مسایل و مشکلات و معضلات و آسیبهای های اجتماعی زندگی میکنند. هرچقدر بخواهید سرمایه گذاری کنید، در این قسمت امکان توسعه متوازن وجود ندارد؛ چرا که اصلا پول و سرمایه گذار به سمت آنجا نمیرود.
قالیباف خاطر نشان ساخت: واقعیت تلخی که امروز وجود دارد این است که همه تعریفی که امروز از اقتصاد میکنیم، عرضه و تقاضا است و بر اساس سود و زیان نگاه میکنیم. وقتی همه دنبال یک ارزش افزوده میرویم یعنی یک فرهنگ اقتصاد سرمایه داری حاکم شده است و این امروز در جامعه حاکم است. دراینجا دیگر احسان جایگاهی ندارد.
شهردار تهران افزود: وقتی اقتصاد یک اقتصاد سرمایه داری است و یک نظام اجرایی و اداری غلط هم وجود دارد، تلاش میکنیم تا با هر نسخهای در شهرها توسعه متوازن برقرار کنیم و حاشیه نشینی را از بین ببریم در توسعه دنبال آن هستیم که حداقل سازی کنیم و در مصرف منابع از منابع تجدید پذیر استفاده کنیم. باید به سمت این موضوع حرکت کنیم اما دنبال این نمیرویم و در نهایت میگوییم چگونه درآمد ایجاد کنیم و حقوق بدهیم.
وی تاکید کرد: امروز در کشور کمتر از ۵۰۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی در گردش است. معمولا اینگونه بوده است که ۳۵ درصد از نقدینگی در شهر تهران میچرخد. بر اساس قوانین و مقررات شهرداری تهران در این چرخش عظیم بالای ۱۵۰ هزار میلیاردی که در تهران میچرخد، چقدر میتوان ایفای نقش کرده و از این پول چه استفادهای میتوانیم کنیم؟ این پول مرتب در دست مردم، تاکسیها و همه فروشگاهها داد و ستد میشود و حتما همه این چرخش نقدینگی را در انتها به آلودگی هوایی تبدیل میشود که مردم زیان آن را میبینند. بخش عمدهای از جمعیت در این رفت و برگشت پول که ارزش افزوده ایجاد میکند نفعی نمیبرند، به جز اینکه در طول سال ۳۰۰ روز آلودگی هوا داریم.
دکتر قالیباف با طرح این سوال که «مدیریت شهری چه اختیاری در نظام اداری و اجرایی دارد»، گفت: عارضهای از این بزرگتر که جان انسانها در خطر گذاشته است؟ چه کسانی این عارضه تولید میکنند؟ آیا بابت این عارضه هزینه مادی خود را به شهر پرداخت میکنند؟ حتما نه!
وی به قوانین تصویب شده در سالهای گذشته بلدیه تهران اشاره کرد و گفت: وقتی قوانین و مقررات ۵۰ سال پیش را مطالعه کردم، دیدم در شهر برای همه چیز تعیین تکلیف شده است. حتی در حوزه مقررات تعیین تکلیف شده بود که قدیم در پلههایی که در مقابل خانه میگذاشتند؛ اگر یک پله در محل عابر پیاده قرار داشت و یک رهگذر رد میشد آیا حق داشت بر روی این پله بنشیند یا نه؟ حدود ۷۰ سال قبل حتی این موارد به صورت جزیی نوشته شده بود که وقتی حیوان هیزم را جا به جا میکند، اگر سرشاخهها روی زمین کشیده میشد و خاک بلند میکرد، آیا مدیریت شهری میتوانست به عنوان یک جرم برای این کار تعیین تکلیف کند و جلوی این کار را بگیرند یا نه؟
شهردار تهران تصریح کرد: در حوزه اجتماعی و جامعهشناسی عنوان میکنند که نگویید افراد حاضر در یک شهر، شهروند هستند، بگویید ساکنان شهر هستند؛ چرا که وقتی میگوییم شهروند، شهروند یک بار حقوقی، اجتماعی و فرهنگی دارد و تنها توقع شهروند این نیست که از شهرداری خدمت بگیرد، شهروند کسی است که به شهر هم خدمت میدهد و هم خدمت هم میگیرد. شهروند کسی است که هم حقوقش را مطالبه میکند و هم وظایفش را نسبت به شهر انجام میدهد اگر شهرداری نتواند حقوق شهروند را بدهد و شهروند نتواند وظایف خود را انجام دهد، در این شرایط در تولید منزلت و معرفت دچار اشکال هستیم و حتی اگر تولید ثروت اتفاق بیفتد عادلانه نیست.
وی تاکید کرد: امروز در یک نگاه عمومی اگر از مردم تهران سوال کنید یک رضایت نسبی نسبت به مدیریت شهری دارند اما واقعا اگر بر این موضوع منطقی نگاه کنیم، مخصوصا اگر با نگاه اسلامی و باورهایی که از اسلام داریم نگاه کنیم، آیا واقعا در شهری که در نظام اسلامی است اینگونه باید تولید قدرت و ثروت و معرفت و منزلت اتفاق بیفتد؟
قالیباف با تاکید بر اینکه «تنها بعد مادی توسعه و پیشرفت مد نظر ما نیست»، عنوان کرد: اگر شهرمان را خوب بسازیم، نظام مدیریت اجرایی و اداری را اصلاح کنیم، مترو بزنیم، آسفالت بریزیم، راه آهن و پل بزنیم، انوقت این شهر چه فرقی با سئول و تورنتو میکند؟ حتی اگر به همه آن شاخصها برسیم. باز هم این با اهداف ما در نظام اسلامی متفاوت است. اگر این کار را انجام میدهیم باید منجر به آن شود که رشد و تعالی اتفاق بیفتد و بندگان نیز خدایشان را بندگی کنند. اگر همه آن کارها منجر به این نشود اساسا در مسیر انحراف حرکت کردهایم.
وی افزود: پیش از این و در حوزه پیشرفت و توسعه متوازن، در همان گام اول که توسعه کالبدی شهر است دچار اشکالات جدی در حوزه نظام اداری و اجرایی هستیم. البته حرف من این نیست که اندیشمندان در حوزه اقتصاد باید بیایند و درباره نظام اداری و اجرایی تصمیم گیری کنند ما چنین توقعی نداریم. بلکه بخش دیگری باید در حوزه مدیرت تلاش کند تا ببیند چگونه نظام اداری باید بخش قوانین و مقرارت، تفکیک کار ملی و محلی و امور تصدیگری و تولیگری از یکدیگر جدا شوند و در راس آن مدیران و کسانی که قدرت در اختیار دارند باید این باور را در اختیار داشتند که توزیع قدرت صورت بگیرد و قدرت متمرکز نشود. در مقابل این را از اندیشمنان بخواهیم که سبک توزیع متوازن قدرت در مراکز جمعیتی و شهرها را به ما بدهند.
شهردار پایتخت جمهوری اسلامی ایران در ادامه به شکل گیری بانک شهر اشاره کرد و گفت: بانک شهر را بر این اساس برای شهرداریهای کشور حاکم کردیم که به نوعی بتوانیم از این چرخش نقدینگی که درشهر اتفاق میافتد، در سیستم بانکی استفاده کنیم. این میان راهی بود که احساس میکردیم باید بزنیم که به نظرم احساس درستی است اما به دلیل آنکه مجموعه شهرداریها همه با هم تنظیم نیستیم و به صورت ملوک الطوایفی و نیمه مستقل هستیم، بیشتر به صورت توافقی و ریش سفیدی مشکلات را حل میکنیم. این درحالی است در این حوزه نیازمند قوانین و مقررات بسیار شفاف، روشن و دقیق هستیم.
وی تاکید کرد: اگر امروز با همه قوانین و مقررات سختی که وجود دارد، یک مدیریت درست و صحیح و یک هماهنگی خوب بین مدیریت شهری در هر شهری باشد مشکلات حل خواهد شد، ولو آنکه آن شهر هر چه قدر کوچک و هرچه قدر بزرگ باشد، این ظرفیت را دارد که خود را به درستی اداره کند.
شهردار تهران عنوان داشت: برخی میگویند در تهران درآمد شهرداری بالا است اما من میگوییم اگر بدانید در تهران روزانه ۸ هزار تن زباله جا به جا میکنیم که در برخی ماههای پایانی سال این میزا نبه ۱۱ هزار تن میرسد. این هم از ضعفهای ما در حوزه تکلتولوژی است که این زباله ۱۱ هزار تن را در طول شبانه روز سه بار میریزیم و جمع میکنیم. وقتی در نشست کلانشهرهای آسیا یکی از شهرداران متوجه شد روزی ۳ بار زباله جمع میکنیم و همان زباله را روزی ۳ باز میریزم و جمع میکنیم و ان را ۵۰ کیلومتر حمل میکنیم، این شهردار میگفت نمیتوانم باور کنم این اتفاق میافتد، شما چگونه یک شهر ۱۰ میلیونی را اداره میکنید؟
وی خاطر نشان ساخت: غصه ما اینجاست برای یک کار غلط به این شکل این همه انرژی و هزینه میگذاریم اما برای اصلاح نظام اداری و اجرایی انرژی نمیگذاریم که این همه وقت و هزینه هدر نرود. این از گرههای ما است که به صورت کلی گویی حل نمیشود، بلکه باید به صورت مینیاتوری از جز به کل بیایم که بتوانیم تصمیم بگیریم؛ در غیر این صورت شهرها ما قابل اداره نخواهد بود.