قلعه تاریخی فلك الافلاك، نگینی بر بلندای خرم آباد

 فلک الافلاک بر بلندای صخره ای به طول ۴۵ متر در مرکز شهر خرم آباد سر برافراشته که تمدن کهن دیار لرستان را به تمدن حال پیوند می زند.

به گزارش خبرنگار ایلنا از خرم آباد،این بنای مستحکم تاریخی و باستانی که با سنگ آجر، خشت، ملات گچ و آهک بنا نهاده شده است، همه ساله پذیرای تعداد زیادی از مسافران به ویژه در ایام تعطیلات نوروزی و فصل زیبای تابستان است. 

قلعه فلک الافلاک خرم آباد در دوره ساسانی به گونه ای احداث شده است که مشرف بر مسیرهای ورودی و خروجی شهر خرم آباد و حتی مرکز شهر است. در کنار این قلعه چشم اندازهای زیبایی نظیر رودخانه خرم آباد، پل صفوی ˈگپˈ و پل تاریخی حاج علی عسگر و همچنین کوههای مرتفع هشتاد پهلو، سفیدکوه و مخملکوه مشاهده می شود که چشم هر رهگذری را مجذوب خود می کند. 

خشت خشت این بنا را استادکاران چیره دستی ساخته اند که شبانه روز با قالب های چوبی تک تک آجرهای خشتی آن را ساخته و در کوره نهاده اند که تا امروز بدون هیچ آسیبی در لایه لایه های این بنای تاریخی قد برافراشته اند. ملات گچ و آهک این بنا نیز توسط چهارپایان از صخره ای نفوذناپذیر به بالا کشیده شده است که نشان از همت و پشتکار کارگران و استادکاران آن زمان است. کارشناسان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان بر این باورند که قلعه فلک الافلاک به عنوان نگینی ارزشمند در کشور است. فلک الافلاک یا دژ شاپور خواست قلعه ای تاریخی بر فراز تپه ای مشرف به مرکز شهر خرم آباد است و با نام قلعه دوازده برجی هم شناخته می شود. این بنای تاریخی به عنوان چشمگیرترین اثر تاریخی و گردشگری درون شهر خرم آباد است به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 

قدمت این قلعه تاریخی و باستانی به دوره ساسانیان می رسد و گفته می شود که قلعه فلک الافلاک در دوره ساسانی کاربرد حکومتی و نظامی داشته است اما امروز در این اثر موزه های مردم شناسی و باستان شناسی دایر شده است. احداث بنا بر فراز صخره های سنگی و اشراف کامل آن بر دره تاریخی خرم آباد و نیز جاری شدن چشمه پر آب گلستان از دامنه شمالی تپه از ویژگی های اصلی بنا به شمار می آید و از سوی دیگر نزدیکی بنا با غارهای پیش از تاریخ دره خرم آباد و دیگر آثار دوران تاریخی مانند سنگ نبشته، مناره آجری، آسیاب گبری، پل شاپوری و گرداب سنگی بیانگر پیوستگی تاریخی قلعه با این آثار است. فلک الافلاک در لغت به معنای ˈسپهر سپهرانˈ است و در گذشته این قلعه به نام های دژ شاپورخواست، سابر خواست، قلعه خرم آباد، دوازده برجی و کاخ اتابکان شناخته می شده است. معماری کنونی بنا، بیانگر الحاقات فراوانی است که در دوران های گوناگون بدان افزوده شده، بیشترین این تحولات مربوط به دوره صفویه تا قاجار است و بر اساس مدارک تصویری تا حدود یکصد سال پیش بارویی دوازده برجی در پیرامون بنای فعلی وجود داشته، که اکنون آثار این برج از آن در محوطه شمال غربی قلعه، قابل مشاهده است. وسعت تقریبی بنا پنج هزار و ۳۰۰ مترمربع، شامل هشت برج و دو صحن است و ارتفاع بلندترین دیوار تا سطح تپه ۲۳ متر است. ورودی بنا به سمت شمال و در بدنه برج جنوب غربی تعبیه شده که پس از گذر از راهرو ورودی به حیاط اول وصل می شود و ورودی قلعه فلک الافلاک در جبهه شمالی و در برج جنوب غربی به عرض ۱۰ متر و ۲۰ سانتیمتر و ارتفاع سه متر ساخته شده و در ساخت این بنا از مصالحی چون خشت، آجر، سنگ و ملات استفاده شده است. 

مدیر قلعه تاریخی فلک الافلاک خرم آباد گفت: به منظور استقبال بهتر از مسافران نوروزی، این قلعه تاریخی و باستانی آماده پذیرایی از میهمانان نوروزی است. مسعود نعمتی نیا افزود: به منظور آماده سازی بهتر این اثر تاریخی، اقدامات اساسی برای نورپردازی، فضای سبز و فضای درونی آن انجام شده تا در ایام نوروز پذیرای مسافران نوروزی باشد. وی با اشاره به اینکه برنامه های متنوعی برای ایام نوروز در قلعه فلک الافلاک خرم آباد در نظر گرفته شده است، تصریح کرد: اقداماتی برای بازگشایی موزه باستان شناسی این اثر در حال انجام است تا بتوان از نظر امنیتی آثار به نمایش گذشته شده را محافظت کرد. 

وی اظهار داشت: در این راستا قرار است اشیای تاریخی غار کلمانکره و قلعه گوری سیمره کوهدشت و تابوت کشف شده در استان نیز در این مکان به نمایش گذاشته شود تا مردم دیگر نقاط کشور بتوانند با آثار تاریخی کشف شده در استان لرستان بهتر آشنا شوند. نعمتی نیا افزود: همچنین بحث ساماندهی فضای سبز و نورپردازی اطراف و درون قلعه نیز در حال انجام است تا زیبایی های این اثر با این اقدامات بهتر نمایان شود. وی اضافه کرد: در این راستا بحث استاندارد سازی موزه مردم شناسی این اثر تاریخی در دست اقدام است تا مردم بتوانند از این اثر به خوبی بازدید کنند. مدیر قلعه فلک الافلاک خرم آباد همچنین گفت: در مجموع ۲۰۹ هزار و ۶۳۷ نفر از ابتدای سال جاری تاکنون از قلعه تاریخی فلک الافلاک خرم آباد بازدید کردند. نعمتی نیا افزود: همچنین ۳۴۶ نفر از افراد بازدیدکننده از این اثر تاریخی و باستانی خرم آباد به عنوان گردشگران خارجی بوده اند که بیشترین بازدید از موزه مردم شناسی این اثر تاریخی است که مردم به ویژه گردشگران استقبال خوبی از این موزه داشتند. 

وی تصریح کرد: قلعه تاریخی فلک الافلاک در زمان های مختلف پذیرای تعداد زیادی از مسافران از دیگر نقاط کشور است که در ایام تعطیلات نوروزی و فصل تابستان بیشترین آمار بازدیدکنندگان را دارد.

مرتضی ولی پوری در خرم آباد با بیان اینکه تاکنون دو جلسه پیرامون سفرهای نوروزی با 50 مصوبه در سطح شهرستان خرم آباد برگزار شده است، گفت: ستاد تسهیلات نوروزی آمادگی خود را برای استقبال از مسافران نوروزی در این شهرستان کرده است.

وی افزود: 600 کلاس درس مجهز، 15 هتل و مهمانپذیر و شش کمپ در شش نقطه کیو، شریعتی، پارک دانشجو، پارک نسترن، پارک بانوان و قلعه فلک الافلاک خرم آباد برای اسکان مسافران نوروزی درنظر گرفته شده است.

فرماندار خرم آباد خاطرنشان کرد: از تمام هم میهنان مان دعوت می کنیم که به شهرستان خرم آباد سفر کرده و جاذبه های گردشگری، تاریخی و دیدنی این شهرستان را بازدید کنند.

ولی پوری تصریح کرد: مسافران نوروزی می توانند از مکان های زیبا و دیدنی خرم آباد از جمله آبشار بیشه، آبشار نوژیان، پارک مخملکوه، پارک جنگلی شوراب، مجتمع 14 معصوم، غارکوگان، قلعه زیبا و تاریخی فلک الافلاک، موزه مردم شناسی، منار آجری، سنگ نوشته و... این شهرستان دیدن کنند.

فرماندار خرم آباد در پایان گفت: شهرستان خرم آباد 100 درصد آمادگی کامل استقبال از مهمانان نوروزی را دارد.