ایجاد کانون‌های جدید گرد و غبار با رهاسازی اراضی کشاورزی

به گزارش ایلنا، معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در این جلسه با بیان اینکه تالاب یک نشانگر مهم از وضعیت آبی است، گفت: وقتی در چرخه هیدرولوژیک آب میان آب های زیرزمینی، آب های سطحی و تالاب ها، اختلال ایجاد می شود، تالاب ها به زوال می روند و این یک زنگ خطر بزرگ است زیرا علاوه بر نابودی طبیعت منجر به نابودی معیشت و بر هم خوردن نظم اجتماعی و امنیتی نیز می شود. 

ابتکار اشاره ای به شرایط میناب و فرونشست دشت ها در این منطقه داشت و اظهار کرد: 12 میلیون نخل در دشت میناب رو به نابودی است و این به معنای آسیب مردم و کشاورزی است.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با تشریح این موضوع که فرونشست زمین، قابل بازگشت نیست و راه حل فنی ندارد، خاطرنشان کرد: فرونشست زمین به معنای مرگ زمین و نابودی یک منطقه است که در صورت عدم تغییر مسیر و اصلاح روندها در حوضه های مختلف همچون آب و کشاورزی، سرنوشت محتوم و قطعی بسیاری از نقاط کشور است.

وی ضمن تقدیر از اقدامات صورت گرفته برای تالاب ها در استان به ویژه در حوضه بختگان، گفت: گرچه اقدامات خوبی انجام شده ولی با توجه به سرعت افت آب های زیرزمینی و خشک شدن بختگان، این اقدامات کافی نیست.

این مقام مسئول ضمن تاکید بر ضرورت تکمیل مطالعات در کوتاه ترین زمان ممکن به منظور برنامه ریزی دقیق تر و موثرتر، تصریح کرد: با توجه به موفقیت در احیاء دریاچه ارومیه، برای جلوگیری از اتلاف زمان و کاهش هزینه های مختلف همچون هزینه های اقتصادی و اجتماعی تصمیم ها، می توان از همان روند و شیوه ارومیه ولی با توجه به شرایط ویژه منطقه برای بختگان الگو گرفت.

ابتکار خاطرنشان کرد: با توجه به شرایط معیشتی کشاورزان، تعادل بخشی سفره های آب زیرزمینی، هدف گذاری های انجام شده و برای رسیدن به بهترین سناریو مطالعه چند سناریو مختلف باید در دستور کار قرار گیرد تا در نهایت سناریو اصلی با مصوبه شورای عالی آب یا هیات دولت و تشکیل ستاد، اجرایی شود.

معاون رئیس جمهور ضمن تاکید بر ضرورت اجماع برای احیاء بختگان، تصریح کرد: استفاده از تجربیات و دانش مشاوران و صاحب نظران بین المللی نیز می تواند کمک موثری باشد.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ضمن گوشزد کردن خطر عدم کشت و رهاسازی اراضی کشاورزی، گفت: رها شدن اراضی کشاورزی در منطقه هندیجان خوزستان به دلیل نبود آب ، و تبدیل منطقه به کانون داخلی گرد و غبار استان، تجربه ای است که نباید تکرار شود.

به گفته وی، با توجه به موقعیت بحرانی بختگان و ضرورت برنامه ریزی و توجه ویژه به این تالاب، در کنار تمام هدف گذاری ها از جمله بستن چاه های غیرمجاز، پیگیری تخصیص حق آبه طبیعت، پایش آلاینده های محیط زیست، باید تجربه موفق ارومیه در استفاده از الگوی موفق ژاپن برای آموزش مشارکتی مردم در خصوص کشاورزی پایدار که در حدود 90 روستا اجرایی شد، مورد بهره برداری و تکرار در استان فارس و حوضه بختگان قرار گیرد.

این مقام مسئول با اشاره به روند و هدف شکل گیری سازمان های محلی زنان و صندوق خرد زنان روستایی برای جبران مشکلات معیشتی کشاورزی در ارومیه، اظهار کرد: در تدوین روش نهایی مبتنی بر مدیریت زیست بومی باید تمامی ابعاد اجتماعی، اقتصادی، محیط زیستی و امنیتی لحاظ شود.

ابتکار ضمن تاکید بر ضرورت جلب مشارکت و آگاهی بخشی و آموزش مردم، تصریح کرد: نهادهایی همچون خانه کشاورز، سازمان نظام مهندسی کشاورزی نیز در راستای مسئولیت مدنی خود باید برای آموزش و اجماع مردمی در راستای احیاء بختگان اقدام نمایند.

معاون رئیس جمهور با بیان اینکه بخش سخت اقدام، آموزش، جلب مشارکت و اعتماد مردم به ویژه کشاورزان برای همراهی و همکاری در روند احیاء بختگان است، اظهار کرد: باید از تمام ظرفیت و سرمایه اجتماعی بهره گرفت و با تشریح شرایط و تهدیدها برای مردم، آن ها را همراه کرد.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به سخنان استاندار فارس، افزود: قطعا باید قوانین آب و کشاورزی اصلاح و بازنگری شود ولی در کنار این اقدامات باید جریان اجتماعی نیز شکل بگیرد و البته اساس اقدامات بر پایه مشارکت مرردم برنامه ریزی شود.

درخواست استاندار فارس برای اجرای طرح نکاشت در حوضه بختگان/ دولت برای تعیین نوع کشت لایحه بدهد

بنابراین گزارش، سید محمدعلی افشانی استاندار فارس ضمن انتقاد از عدم توجه کافی به وضعیت تالاب بختگان، گفت: در سطح استانی اقدامات متعددی همچون بستن چاه های غیرمجاز برای احیاء تالاب انجام شده است تا جایی که فارس سال گذشته رتبه نخست کشوری در بستن چاه های غیرمجاز را کسب کرد اما احیاء تالاب نیازمند عزم و توجه ملی است.

افشانی پیشنهاد کرد: در دوره کوتاه مدت 10 ساله و با توجه به اهمیت بسیار زیاد تالاب بختگان، با تشکیل ستاد ملی مشابه ستاد ملی دریاچه ارومیه به مسئولیت معاون اول رئیس جمهور و کنترل کشاورزی منطقه ترجیحا از طریق اجرای طرح نکاشت و جبران خسارات کشاورزان از سوی دولت برای احیاء بختگان اقدام شود.

وی با اشاره به اینکه قانون آب ما برای 30 سال پیش است، خواستار ارائه لایحه ای از سوی دولت به مجلس برای تدوین قانونی به منظور تعیین حداکثر عمق چاه و نوع کشت در هر استان از سوی جهاد کشاورزی استان و با توجه به مدیریت زیست بومی مناطق، همچنین تعیین نوع مجازات ها و جرایم در مقابل تخلف از این قوانین شد.

در ادامه، فرهاد دبیری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به ارزش و اهمیت اکولوژیک و زیست بومی تالاب بختگان، گفت: روند غلط توسعه ای همچون حفر چاه های متعدد، تغییر کاربری اراضی منجر به شرایط کنون بختگان شده است.

دبیری با بیان اینکه بختگان تالاب بین المللی و از بالاترین درجه حفاظتی مناطق یعین پارک ملی برخوردار است، اظهار کرد: زمانی بختگان میزبان بالغ بر یک میلیون پرنده مهاجر بود که از جمله جاذبه های گردشگری استان محسوب می شد اما امروز هیچ اثری از زیبایی و شکوه و خدمات تالاب باقی نمانده است.

وی اشاره ای هم به موفقیت کسب شده در روند احیاء ارومیه و تثبیت شرایط دریاچه داشت و افزود: با ایجاد عزم و اجماع ملی می توان در مورد بختگان نیز به موفقیت دست پیدا کرد.

تغییر الگوی کشت نیازمند زمان و آموزش و فرهنگ سازی است

ناصر مقدسی قائم مقام سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور از دیگر حاضران در این جلسه بود که ضمن استقبال از تشکیل کارگروه احیاء و نجات بختگان ذیل نظر شورای عالی آب، گفت: سیاست وزارت جهاد کشاورزی، حذف توسعه کمی کشاورزی و تغییر الگوی کشت در کشور است اما این موضوع نیازمند زمان و آموزش و فرهنگ سازی است.

مقدسی ضمن تاکید بر ظرفیت مطلوب و بالای حوضه برای احیاء، تصریح کرد: اما برای احیاء و نجات بختگان، روند کنونی به ویژه در بخش کشاورزی، قطعا باید اصلاح و بازنگری شود.

در ادامه، ضیاء الدین شعاعی مدیرملی مقابله با پدیده گرد و غبار با بیان اینکه سال خشک شدن تالاب، باید سال فریاد حوضه برای تهدید آبی ثبت شود، گفت: خشک شدن تالاب ها نشان دهنده مدیریت و کنترل نادرست منابع و مصارف است.

شعاعی ضمن تاکید بر ضرورت افزایش نظارت و سخت گیری بر میزان برداشت چاه ها، تصریح کرد: کار تغییر فرهنگ مردم به ویژه در حوضه تغییر الگوی کشت بسیار سخت است.

بنابراین گزارش، علی حیدری تخصیص آب وزارت نیرو با بیان اینکه در بحث کلان مدیریت آب، بالاترین میزان نسبت آب مصرفی به آب تجدید شونده حوضه در بسیاری از کشور 40 درصد است و رسیدن این نسبت به بالای 60 درصد، به دلیل اینکه آب تجدید شونده در بلند مدت به دست می آید، بحران محسوب می شود، گفت: اما متاسفانه در ایران، برداشت آب در سال کم آبی و پر آبی یکسان است.

وی خاطرنشان کرد: بر اساس طرح تعادل بخشی آبخوان ها با در نظر گرفتن ملاحظات استانی، نسبت آب قابل برنامه ریزی مصرفی در حوضه کشاورزی و میزان آب برداشتی از سفره های آب زیرزمین باید به میزان بسیار زیادی کاهش پیدا کند.

بختگان نمونه روشن ناپایداری حوضه های آبریز در ایران

در ادامه، صدیقه ترابی مشاور معاونت آب و آبفای وزارت نیرو با بیان اینکه بختگان نمونه روشن ناپایداری حوضه های آبریز در ایران است، گفت: خشکسالی نباید مانع از پذیرش اشتباهات صورت گرفته در توسعه نامتوازن کشور شود.

وی ادامه داد: افت آب زیرزمینی منجر به قطع پیوند آب های سطحی با آب های زیرزمینی شده و خشک شدن رودخانه و تالاب ها را به دنبال خواهد داشت.

ترابی خشک شدن دریاچه ها، تالاب ها و رودخانه ها را بازتاب رفتار ناپایدار در کشور و هشداری برای تغییر مسیر و روند کنونی دانست و خاطرنشان کرد: البته دست یابی به پایداری بدون توجه به معیشت مردم مقدور نیست.

علیرضا پرستار مشاور معاون وزیر جهاد کشاورزی نیز با اشاره به برداشت 15 برابری حد مجاز از منابع آبی، گفت: باید به طرح به کاشت به جای طرح نکاشت فکر کرد.

بنابراین گزارش، حمزه ولوی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس یکی از مهمترین دلایل مرگ تالاب ها را برداشت بی رویه آب برشمرد و افزود: خشکسالی تالاب بختگان نتیجه وجود حدود ده هزار چاه غیر مجاز در حوضه آبریز کر و سیوند بعنوان تامین کننده اصلی آب این تالاب است.

وی با بیان اینکه به رغم وسعت کمتر و شرایط متفاوت، کشت در حوضه بختگان تقریبا برابر با کشت حوضه ارومیه است، گفت: 200 میلیارد متر مکعب بیش از ظرفیت تغذیه، برداشت آب صورت می پذیرد.

ولوی اشاره ای هم به آسیب های ناشی از فعالیت پتروشیمی شیراز برای تالاب بختگان داشت و اظهار کرد: آلودگی های کنونی تالاب در کنار تهدید تبدیل شدن حوضه به کانون گرد و غبار دو خطر جدی برای استان است.

تشدید روند فرونشست زمین در بختگان از سال 1393

در ادامه، حمیدرضا دهقانی مدیرعامل آب منطقه ای استان فارس با شرح خصوصیات اقلیمی و روند کاهش بارندگی و افزایش دما در حوضه بختگان، گفت: یک درجه افزایش دما، کاهش متوسط بارندگی، بهره برداری ناپایدار، توسعه بی ضابطه کشاورزی مجموعه عوامل انسانی و طبیعی است که منجر به بحران کنونی در بختگان و افت شدید آب های زیر زمینی در منطقه شده است.

وی خاطرنشان کرد: روند فرونشت زمین در منطقه که از سال 1372 آغاز شده بود از سال 1393 شدت گرفت که مهم ترین دلیل آن برداشت غیرمجاز و بیش از حد از آب های زیرزمینی است.

دهقانی ادامه داد: افزایش مهاجرت روستائیان، تغییر الگوی معیشتی جامعه عشایری از دامداری و کوچ نشینی به کشاورزی بیشتر در قسمت های شمالی حوضه طشک و بختگان، افزایش جمعیت، توسعه شهرنشینی و افزایش مصارف آب در بخش شرب و صنعت، توسعه اراضی آبی، افزایش سطوح زیر کشت و تغییر الگوی کشت، افزایش برداشت آب از منابع آب های زیرزمینی و سطحی جهت کشاورزی مهم ترین تحولات دهه های اخیر حوضه آبریز طشک و بختگان است.

سیاست گذاری برای توسعه گیاهان دارویی و کشت دیم

محمد قاسمی رئیس جهاد کشاورزی استان فارس از دیگر حاضران در این جلسه با بیان اینکه حوضه آبریز طشک و بختگان 20 درصد مساحت و 50 درصد تمرکز کشاورزی استان را به خود اختصاص داده است، گفت: همین امر منجر به ایجاد فشار مضاعف بر این بخش شد.

وی ضمن تاکید بر ضرورت گسترش کشت دیم، از سیاست گذاری جهاد استان برای توسعه گیاهان دارویی و محصولات کم آب بر در اراضی کشاورزی استان خبر داد.

قاسمی خاطرنشان کرد: توجه به معیشت مردم به ویژه کشاورزان نباید فراموش شود زیرا هر طرحی ابعاد مختلفی همچون ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی دارد.

گفتنی است، پارک ملی و پناهگاه حیات وحش بختگان در ۷۰ کیلومتری غرب نی ریز فارس قرار گرفته است. دریاچه های طشک و بختگان یکی از بزرگترین و پرآب ترین دریاچه های کشور محسوب می شوند که در سال های پرباران گسترش یافته و به هم می پیوندند.

بختگان نخستین بار در سال ۱۳۴۷ به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد و سپس در سال ۵۴ به عنوان پناهگاه حیات وحش و در سال ۱۳۷۴ بخشی از آن شامل مجموعه دریاچه های بختگان، طشک و تالاب های موجود در ورودی زهکش ها به انضمام ارتفاعات شمال دریاچه بختگان به عنوان پارک ملی تعیین شد.