«منطقه پرواز ممنوع» سناریوی ترکیه برای تغییر معادلات در سوریه/ هدف از ورود به جرابلس مقابله با «معادله کردی» است

«محمدعلی دستمالی» تحلیلگر مسائل ترکیه در تشریح طرح منطقه «پرواز ممنوع» که توسط «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه در حاشیه نشست گروه ۲۰ به روسای جمهوری روسیه و آمریکا ارائه شده است، در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا تصریح کرد: قبل از تشریح و بررسی پیشنهاد اردوغان مبنی بر ایجاد منطقه پرواز ممنوع در سوریه، باید به این نکته توجه شود که توقع اردوغان از نظام بین‌الملل، ارتقای سطح آینده سیاسی ترکیه در ساختار بین‌الملل است. همچنین تاثیرگذاری آنکارا بر سیاست‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای یکی دیگر از دلایل پیشنهاد اخیر رئیس‌جمهوری ترکیه است. بعد دیگر این مساله را باید یک سناریوی «عبرت‌محوری» از سوی اردوغان دانست. به گونه‌ای که وی در سخنرانی‌های خود مکرراً در خصوص عدم ورود ترکیه به پرونده عراق اظهار ندامت کرده است و مرتباً اعلام کرده که اگر ترکیه در زمانی که پرونده عراق کلید خورد، وارد این موضوع می‌شد، می‌توانست سهم بیشتری را در مناطقی مانند کرکوک در قبال ترکمن‌ها داشته باشد. از این لحاظ بر اساس الگوی تطبیقی می‌توانیم بگوییم که ترکیه در صدد مقایسه سود و زیان خود در عراق و سوریه برآمده است و این دو پرونده را با یکدیگر مقایسه می‌کند.

وی ادامه داد: اردوغان در این فکر است که در بحران سوریه همانند عراق عمل نکند. چراکه اگر چنین حالتی رخ دهد، می‌تواند موجب باخت آنکارا در سیاست‌های منطقه‌ای شود. مساله دیگری که می‌بایست مدنظر قرار داده شود، ورود ارتش ترکیه به جرابلس است. درست است که اقدام اخیر ترک‌ها، این کشور را با چالش روبه‌رو کرده، اما باید توجه داشته باشیم که ترک‌ها در صدد هستند تا از این ورود برای تحکیم حوزه نفوذ خود در سوریه استفاده کنند.

بخش عمده مساله‌ای که رئیس جمهوری ترکیه در اجلاس گروه ۲۰ در چین و در خصوص تشکیل منطقه پرواز ممنوع مطرح کرده بود، بیشتر به سمت ایجاد منطقه امن برای اسکان آوارگان متمایل می‌شود. اما باید دانست که اردوغان در برخی از سخنرانی‌های خود اعلام کرده است که در آن منطقه نه تنها اردوگاه آوارگان بلکه می‌توان یک «شهر» بنا کرد. از این جهت ترکیه در صدد است تا بتواند با ایجاد چنین منطقه‌ای نخبگان و عموم سوری‌ها را در این منطقه مستقر کند و از آن طریق، حوزه نفوذ خود را در سوریه افزایش دهد و نهایتاً بتواند به ساکنان آنجا شناسنامه ترکی بدهد. از این رو می‌توانیم بگوییم که آنکارا برای معادلات این ناحیه از سوریه برنامه و معادلات خاصی در نظر دارد.

این کارشناس مسائل ترکیه با تاکید بر این‌که هیچ‌گونه مخالفتی از سوی مقام‌های روسیه و آمریکا با ورود ارتش ترکیه به جرابلس صورت نگرفته است، گفت: یکی از محورهایی که می‌بایست مدنظر قرار داد، این است که پس از ورود نظامی ترکیه به جرابلس مخالفت خاصی از سوی آمریکا و روسیه صورت نگرفت و اگر بخواهیم این محور را در نشانه‌شناسی سیاسی و بین‌المللی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم، تنها با چند هشدار سطحی از سوی واشنگتن و مسکو روبه‌رو می‌شویم. لذا در این جا می‌بینیم که رویکرد تندی در قبال اقدام‌های آنکارا صورت نگرفت. البته باید بگوییم که موافقت‌های ضمنی و پنهان در خصوص لشکرکشی ترکیه به خاک سوریه صورت گرفته است که البته از دید رسانه‌ها و افکار عمومی پنهان خواهد بود. از منظر دیگر اوضاع منطقه و به خصوص تحولات سیاسی و میدانی در سوریه به حدی سریع و پیچیده است که کمتر کشوری رغبت می‌کند موضع قطعی و تند در قبال اقدام‌های ترکیه یا سایر کشورها اتخاذ کند.

وی افزود: نکته‌ای که در عملیات «سپر فرات» می‌بایست مدنظر قرار گیرد، این است که دلیل اصلی ترکیه برای ورود نظامی به خاک سوریه، جلوگیری از پیشروی کردها به داخل این کشور بوده است و مبارزه با داعش در درجه بعد قابلیت بررسی پیدا می‌کند. اما نباید فراموش کرد که ترک‌ها با اکثر طیف‌های سوریه اعم از سیاسی و قومی در ارتباط هستند و همین موضوع می‌تواند معادله ورود آنکارا به جرابلس را با تغییراتی روبه‌رو کند.

دستمالی در پایان خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد با توجه به پیشنهاد اردوغان مبنی بر ایجاد منطقه پرواز ممنوع در سال‌های گذشته و در حالت فعلی، باید نگاهمان به خروجی مذاکرات آمریکا و روسیه در خصوص سوریه باشد. به صورتی که اختلاف‌هایی در این بین نمایان شد و حتی مذاکرات میان مسکو و واشنگتن با شکست روبه‌رو شد. اما باید توجه داشت که اقدام‌های ترکیه به دلیل وجود دو بازیگر اصلی در سوریه می‌بایست با آمریکا و روسیه هماهنگ شود. از این جهت می‌توانیم بگوییم که با توجه به ملاحظات این دو کشور، احتمال اندکی در خصوص قبول شدن طرح اردوغان مبنی بر ایجاد منطقه پرواز ممنوع وجود دارد. تا جایی که آمریکایی‌ها در خصوص این طرح، مخالفت‌هایی را صورت دادند.