چرخش ترکیه بسوی شرق ساده‌لوحی است/ نباید به اظهارات ظاهری مقام‌های ترک اکتفا کرد
یک تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی تاکید کرد: وضعیت کنونی سوریه و عراق محصول نگاه کنونی رهبران ترکیه به تحولات منطقه‌ای است و تا زمانی که این نگاه تغییر نکند، امیدی نیز برای همکاری میان ایران و ترکیه وجود نخواهد داشت.
صادق ملکی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاست خارجی ایلنا، با اشاره به سفر روز گذشته محمدجواد ظریف به ترکیه و دیدارهای او با رییس‌جمهور و همتای ترک خود گفت: سفر وزیر امور خارجه در چارچوب مناسبات دوجانبه میان تهران و آنکارا پیش از زمان کودتا برنامه‌ریزی شده بود که برخی از مسائل و همچنین رخ دادن کودتا موجب شد آن سفر به تعویق بیفتد و سرانجام این سفر روز گذشته انجام شد.
او ادامه داد: در دیدارهای روز گذشته آقای ظریف با مولود چاوش اوغلو و رجب طیب اردوغان، از مهمترین موضوعات مورد رایزنی، مسائل مربوط به مناسبات دوجانبه و روابط میان دو کشور بود تا به حجم مناسبات ۳۵ میلیارد دلاری که سران ایران و ترکیه برآن توافق کرده‌اند، برسند. همچنین مسائل مربوط به صادرات گاز و توریسم از مسائل دیگر گفت‌وگو در این سفر بود.
سوریه مهمترین موضوع رایزنی سفر ظریف به ترکیه بود
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه رایزنی در خصوص تحولات منطقه‌ای و به ویژه بحران سوریه مهمترین موضوع رایزنی مسئولان ایران و ترکیه در این سفر بوده است، اظهار داشت: اخبار گویای این مسئله است که رایزنی‌ها روند مثبتی داشته است. باید دانست که ایران و ترکیه دو کشور همسایه هستند که پیوندهای فرهنگی و تاریخی گسترده‌ای با یکدیگر دارند و فارغ از آن، الزامات ناشی از همسایگی و مناسبات گسترده در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و... و پیوندهای ژئوپولتیکی ایجاب می‌کند تا این دو کشور با یکدیگر رایزنی‌های مستمر و گسترده‌ای با یکدیگر داشته باشند و اگر اختلاف نظری میان دو کشور در رابطه با مسئله‌ای وجود دارد، به‌جای نگاه سلبی به مسئله، نگاه ایجابی داشت و با مدیریت آن، به دنبال راهکاری جهت حل و فصل آن بود.
ملکی تاکید کرد: اینکه انتظار داشته باشیم وزیر امور خارجه یا حتی رئیس جمهور، با انجام یک سفر می‌تواند مشکلات موجود در روابط دو کشور در حوزه اختلافات منطقه‌ای یا دوجانبه را حل کند، انتظاری غیرواقعی از واقعیات معادلات موجود در صحنه تحولات منطقه‌ای است. با این حال، سیاستمداران باید تلاش کنند تا روابط دو کشور با بن بست روبه‌رو نشود و اگر اختلافی میان طرفین وجود دارد، راه‌حل‌هایی برای کاهش و مدیریت آن اختلافات پیدا کرد.
نگاه ایران و ترکیه به یکدیگر در صحنه تحولات منطقه
وی با اشاره به صحنه تحولات منطقه تصریح کرد: هنگامی که به منطقه نگاه می‌کنیم، تهران و آنکارا در رابطه با سوریه و عراق با یکدیگر دارای اختلاف جدی هستند و هر کدام احساس می‌کنند دیگری وارد حوزه استراتژیک خود شده است، به گونه‌ای که این نگاه موجب شده تا بحران سوریه تداوم یابد و حل نشود.
کارشناس ارشد ترکیه با بیان اینکه ایران سال‌هاست تاکید می‌کند سوریه راه حل نظامی ندارد، خاطرنشان کرد: تهران معتقد است که راهکار حلوفصل مسائل منطقه سیاسی است و نگرش به بحران‌های منطقه از عینک راهکار نظامی تنها موجب دامن زده شدن به ابهام و تداوم وضعیت بحرانی خواهد شد ولی نگاه آنکارا به بحران سوریه از ابتدا بر این انگاره استوار بوده است که بشار اسد تا چند ماه دیگر سقوط می‌کند ولی با وجود گذشت بیش از پنج سال از بحران سوریه، بشار اسد همچنان در قدرت حضور دارد و هم‌اینک نیز به نظر می‌رسد که ترکیه پس از کودتا همچنان به مولفه حضور بشار اسد در قدرت اعتقاد چندانی ندارد. هرچند خبرها از تغییر نگاه ترک‌ها در رابطه با بحران سوریه حکایت می‌کند ولی تاکید بر نگاه سابق، راه‌حل‌های دستیابی به صلح را طولانی می‌کند.
اردوغان قبل و پس از کودتا با یکدیگر متفاوت است
ملکی درباره احتمال همکاری‌های سه جانبه میان ایران، ترکیه و روسیه در رابطه با بحران‌های منطقه‌ای نیز ابراز داشت: اردوغان پس از کودتا با اردوغان قبل از کودتا بسیار متفاوت است. کودتا بخشی از توانمندی‌ها و قابلیت‌های ترکیه در عرصه معادلات منطقه‌ای را در کوتاه مدت کاسته و تا ترمیم آن توانمندی‌ها، شاهد اظهارنظرهایی مبنی بر تمایل بر انجام همکاری از سوی رهبران ترکیه را شاهد خواهیم بود.
او ادامه داد: وضعیت کنونی سوریه و عراق محصول نگاه کنونی رهبران ترکیه به تحولات منطقه‌ای است و تا زمانی که این نگاه تغییر نکند، امیدی نیز برای همکاری میان ایران و ترکیه وجود نخواهد داشت.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی با اشاره به سفر اردوغان به روسیه بیان کرد: سفر اردوغان به سن‌پترزبورگ و دیدار او با پوتین، محصول نیازهای ترکیه و روسیه به یکدیگر است. روسیه به دلیل تحریم‌های غرب در ماجرای اوکراین به شدت تحت فشار است و نیاز به مانورهایی این‌چنینی دارد و ترکیه نیز به دلیل مواضع غرب درباره کودتا و اختلاف‌هایش با غرب درخصوص کُردها نیازمند دادن پیامی به طرف مقابل بود تا جایگاه خود در داخل و خارج را بازسازی کند.
چرخش ترکیه به سوی شرق ساده‌لوحی است
ملکی افزود: این سفرها جنجال و هیاهو دارند، ولی اینکه فکر کنیم سفر اردوغان به روسیه، موجب تغییر راهبردی طرفین می‌شود و آن را چرخش راهبردی به شرق از سوی آنکارا تحلیل کرد، نوعی ساده‌لوحی است و با واقعیات صحنه سیاست منطبق نیست. ترکیه عضو ناتو است و از آن هم جدا نخواهد شد.
او با بیان اینکه ترکیه به دلیل ضعف‌های کنونی داخلی و کاهش قابلیت‌های خود در کوتاه‌مدت، از میزان سیاست تهاجمی خود کاسته در رابطه با بحران‌های منطقه کاسته است، عنوان کرد: در مسئله حلب، شاهد بودیم که معارضین سوری در آنکارا تشکیل جلسه دادند و شکست محاصره حلب نیز به دلیل کمک‌هایی بود که از سوی خاک ترکیه به مخالفان بشار اسد رسید.
نباید به اظهارات ظاهری مقام‌های سیاسی ترکیه اکتفا کرد
این کارشناس ارشد مسائل ترکیه با بیان اینکه نگاه ترکیه در کلان به سمت غرب گرایش دارد، یادآور شد: آمریکا همچنان شریک راهبردی ترکیه و بازیگر اصلی در نقشه سیاست خارجی این کشور است در حالی که رویکرد آنکارا به مسکو، نگاهی اقتصادی است. به‌هرحال روس‌ها شریک اول تجاری ترک‌ها هستند و میزان مناسبات اقتصادی آنها به ۳۵ میلیارد دلار در سال می‌رسد که در شرایط کنونی، طرفین نمی‌توانند از آب چشم‌پوشی کنند و اردوغان نیز در سفر خود به روسیه تلاش کرد روابط آنکارا و مسکو را به زمان پیش از سقوط سوخو بازگرداند.
ملکی اضافه کرد: لازم است بار تاکید کنم همکاری دوجانبه میان آنکارا و مسکو بعید است و قرائن نشان می‌دهد نباید به اظهارات ظاهری مقام‌های سیاسی ترکیه اکتفا کرد.
قول روس‌ها به ترک‌ها درباره کردها
او با اشاره به مکانیزم‌های سابق همکاری برای حلوفصل تحولات منطقه‌ای گفت: تا پیش از بحران سوریه، مکانیزم همکاری میان ایران، ترکیه، عراق و سوریه در جریان بود که ترکیه این مکانیسم را تعطیل کرد و تمایلی به احیا آن نیز ندارد زیرا اگر آنها تمایل به همکاری داشتند، ایران بارها اعلام کرده بود راهکار حلوفصل بحران سوریه، مکانیسمی درون منطقه‌ای و در چارچوب مذاکرات سیاسی است.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در پایان اظهار داشت: خبرها حاکی از آن است که ترک‌ها درباره سوریه قول‌هایی به روس‌ها داده است و مسکو هم درباره کردها قول‌هایی به آنکارا داده است که برای رسیدن این قول به مرحله اجرا باید صبر کرد و دید این تعهدات تا چه اندازه توان اجرایی شدن دارد.