درجستجوی قالب و محتوای تازه برای ایستگاه‌های مطالعه‌ایم/ بازخوردها درحال جمع‌آوری‌ست
معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی کتابخانههای عمومی کشور می‌گوید که نهاد متبوعش درخصوص شیوه جدید اجرای ایستگاه‌های مطالعه درحال حاضر گردآوری بازخوردهای مردم، مسئولان، مراکز میزبان ایستگاهها و کتابداران است.
راه‌اندازی ایستگاه‌های مطالعه و برگزاری سلسله نشست‌های کتابخوان از ویژه برنامه‌های نهاد کتابخانههای عمومی کشور برای ترویج کتابخوانی به‌شمار می‌آیند که در سال ۹۴ نیز ادامه داشته است. اصولا ترویج کتابخوانی، توانمندسازی کتابداران، تقویت مهارت‌های ارتباطی و تسلط کافی آنان بر محتوای منابع از مهم‌ترین محور‌های فعالیت نهاد کتابخانههای عمومی تعریف شده، اما در مدت اجرای آن‌ها نقدها و نظرات متنوعی درباره‌ی بازدهی و تاثیر آن‌ها در نفوذ کتاب به خانه‌ها مطرح بوده و هست. خبرگزاری ایلنا با محمد الله‌یاری (معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی کتابخانههای عمومی کشور) برای بررسی میزان اجرایی شدن این طرح‌ها و نتایج حاصله از آن‌ها گفت‌وگویی داشته که مشروح آن را می‌خوانید:
تعداد ایستگاه‌های مطالعه و کتاب‌های موجود در این ایستگاهها به چه عددی رسیده است؟
از زمان شروع اجرای طرح ایستگاه مطالعه در بهمن ماه ۹۱ تاکنون، ۶۵۰ سازه ایستگاه مطالعه در کشور مستقر شده است. این ایستگاهها در بیش از ۶۰۰ مکان عمومی شامل مراکز درمانی، پایانه‌های مسافری، بانک‌ها، برخی مساجد و مصلی‌ها، برخی ادارات دولتی پرمراجعه و سایر مکان‌های عمومی پرتردد سراسر کشور مستقر و فعال است. در طول سال‌های ۹۱ و ۹۲، نود عنوان کتاب توسط موسسه کتاب نشر چاپ شده و باتوجه به تعداد ایستگاه‌های هر استان تحویل ادارات کل استانی شده است. براساس آخرین آمار اعلام شده توسط ادارات کل استان‌ها، بیش از ۱۵ درصد از این کتاب‌ها هنوز موجود است که به تدریج ایستگاه‌های مطالعه با این کتاب‌ها شارژ شد.
درمورد کتاب‌های چاپ شده مخصوص ایستگاه‌های مطالعه، این نکته را باید مدنظر قرار داد که پشت جلد هر کتاب این توضیح درج شده است: بعد از مطالعه کتاب بازگردانده شود و یا به ازای هر نسخه مبلغ دو هزار تومان به شماره حساب‌های اعلام شده در پشت جلد کتاب واریز شود. ضمنا در طول سال‌های اجرای طرح، بازگشت هزینه کتاب‌ها توسط مردم ناچیز بوده است.
دبیرکل محترم نهاد در بدو تصدی مسؤولیت در سال ۹۳ تأکید کردند: نهاد نباید خود بصورت مستقیم رقیب ناشران باشد و اقدام به چاپ کتاب نماید. بلکه باید اگر نیازی برای تأمین منابع کتابخانه‌ها و ایستگاه‌های مطالعه دارد آن‌ها را از طریق منابع موجود در بازار که توسط ناشران محترم تولید شده است، تأمین نماید و چنانچه در یک حوزه موضوعی نیاز به تأمین آن در کتابخانه‌ها می‌بیند، ناشران خصوصی را تشویق به تولید آن اثر نماید و سپس نهاد از آن عناوین به میزان نیاز خود خریداری نماید.
تنوع حوزه‌های کتب (کودک، عمومی، داستان، شعر، فلسفی و...) موجود در این ایستگاهها چگونه است؟
کتاب‌های ایستگاه مطالعه در دوره مدیریت اسبق نهاد در شش مرحله، و هر مرحله ۱۵ عنوان و در مجموع نود عنوان در موضوعات مختلف ادبی، تاریخی، سیاسی، زنان و خانواده و... برای گروه‌های سنی مختلف کودک، نوجوان و بزرگسال چاپ و در ایستگاهها قرار داده شده است.
بودجهٔ مورد نیاز برای اجری این طرح چقدر است و از چه محلی تأمین می‌شود؟ هر ایستگاه مطالعه که راه‌اندازی می‌شود چقدر هزینه می‌برد؟
از آنجا که انتشار این کتاب‌ها و ساخت سازه‌ها در دوره مدیریت اسبق نهاد صورت پذیرفته است، هزینه‌های آن نیز در همان زمان و توسط نهاد تأمین شده است.
موفقیت ایستگاه‌های مطالعه در ورود کتاب به خانه‌ها و کتابخوان کردن قشر متوسط و پایین جامعه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
معمولا بعد از اجرای هر طرحی، آسیب‌شناسی‌های آن انجام شده تا نقاط قوت و ضعف طرح نمایان شود. درخصوص ایستگاه مطالعه در نهاد و تاثیر آن در ترویج کتابخوانی پژوهش و تحقیق قابل اعتباری انجام نشده است. براساس درخواست‌های مکرر مدیران، همکاران استانی و مراجعان به ایستگاه‌های مطالعه مبنی بر لزوم اعمال تغییرات در نحوه استفاده از سازه‌های ایستگاه‌های مطالعه و نیز سیاست‌های جدید نهاد کتابخانههای عمومی کشور برای استفاده از شیوه‌هایی نوین در ترویج فرهنگ کتاب، کتابخوانی و افزایش مراجعه عموم مردم به کتابخانه‌ها، با تلاش کار‌شناسان، محتوا و قالبی جدید به صورت آزمایشی برای ایستگاهها تهیه شده است، تا از طریق قرار دادن آن‌ها در سازه‌ها، ارتباط مراجعه کنندگان ایستگاه‌های مطالعه با کتاب و کتابخانه بیش از پیش برقرار شود.
این محتوا در قالب یک کارت دو رو و مناسب سلول‌های سازه‌های ایستگاه‌های مطالعه به صورت آزمایشی چاپ شده است. روی صفحه اصلی کارت: عنوان «بخوانید و به اشتراک بگذارید»، تصویر و معرفی کتاب اصلی، تبلیغ عضویت در کتابخانه (با معرفی سایت و کد QR) درج شده است و صفحه پشت کارت: معرفی ۳ کتاب مرتبط با موضوع کتاب اصلی، درج مطالبی درخصوص ترغیب جهت عضویت در کتابخانه، درج سامانه پیامکی به منظور کسب نظرات و انتقادات مراجعان آمده است. لازم به ذکر است کارت‌های سری اول به مناسبت ایام مبارک دهه فجر در ۱۵ عنوان شامل موضوعات انقلاب اسلامی، کودک و نوجوان، طنز و... چاپ شد که با توجه به تعداد ایستگاهها به ادارات کل استان‌ها ارسال شده است.
درخصوص شیوه جدید اجرای طرح نیز در حال حاضر بازخورد آن از عموم مردم، مسئولان، مراکز میزبان ایستگاهها و کتابداران درحال جمع‌آوری است و پژوهشی نیز صورت می‌پذیرد تا در مراحل بعدی با در نظر گرفتن موارد پیشنهادی اقدام به تهیه محتوای ایستگاه مطالعه شود. همچنین جلسه‌ای با تشکل‌های نشر برگزار شد تا مشارکت آن‌ها در اجرای این طرح جلب شود. نهاد عمیقاً اعتقاد به بهره‌برداری از خرد جمعی در تصمیم‌گیری‌های خود دارد.
تاکنون چند نشست کتابخوان برگزار شده و چه تعداد کتاب در این نشست‌ها معرفی شده است؟
بیش از ۹۷۰ نشست برگزار شده که در این نشست‌ها ۸۱۰۰ کتاب معرفی شده است که گزارش آماری به همراه ریز نشست‌های برگزار شده در ماه‌های مختلف سال به شرح زیر است. (تا پایان بهمن ماه سال ۹۴)
نشست‌های کتاب خوان: ۹۷۲نشست در سطوح ملی، استانی، شهرستانی، مدرسه‌ای، ویژه
نشست ملی: ۴
برگزاری ۲ نشست کتاب خوان ویژه اصحاب رسانه در تاریخ های۹۴/۵/۲۷ و ۹۴/۸/۲۳
برگزاری نشست کتابخوان مکتب با حضور اعضای هیات امنای مجمع کتابخانههای بزرگ کشور (مکتب) در آرشیو ملی در تاریخ ۹۴/۸/۲۵
برگزاری نشست ویژه هنرمندان پیشکسوت در تاریخ ۹۴/۱۲/۲
برگزاری نشست کتابخوان ویژه هموطنان پیروان ادیان توحیدی در تاریخ ۹۴/۱۲/۱۰
نشست‌های کتاب خوان اصلی و فرعی: (از ابتدای طرح تا تاریخ ۹۴/۱۱/۳۰): ۳۸۵
زمان‌بندی اجرای طرح: شروع: ۲۷ خرداد ، ادامه طرح تا پایان سال۱۳۹۴
تعداد کل نشست‌های اعلام شده توسط استان‌ها تا پایان سال: ۴۱۷
تعداد نشست‌های برگزار شده: ۳۸۵
خردادماه: ۱، تیرماه: ۲، مرداد ماه: ۳۶، شهریور ماه: ۹۳، مهر ماه: ۴۰، آبان ماه: ۶۲، آذرماه: ۴۴، دی ماه: ۴۹، بهمن ماه: ۵۸
سطح نشست‌های برگزار شده:
۱۷۱ نشست استانی
۲۱۴نشست شهرستانی
تعداد ثبت نام کنندگان: ۸۵۶۳ نفر
تعداد کتب ارائه شده: ۴۰۵۰
نشست‌های کتاب خوان مدرسه‌ای (تا ۲۵ بهمن ماه): ۵۵۱
تعداد کتب ارائه شده: بیش از ۳۸۰۰
نشست‌های ویژه (نابینایان، طلاب، دانشگاهی، زندانیان، فعالان مساجد، دانشجویی): ۸ نشست
تعداد کتب ارائه شده: بیش از ۲۵۰
تأثیر نشست کتابخوان در جلب توجه عموم به کتابخوانی را چگونه می‌بینید؟
نشست‌های کتابخوان، برنامه‌هایی برای به اشتراک‌گذاری تجربه‌های خواندن است. رویه این برنامه‌ها به این صورت است که افراد؛ کتاب‌های خود یا کتاب‌هایی که روی آن‌ها تاثیر گذاشته است و به آن علاقمند هستند را در قالب نشست‌های کتابخوان به دیگران معرفی می‌کنند. بر همگان واضح و مبرهن است که در فعالیت‌های حوزه فرهنگ نباید انتظار داشته باشیم که تاثیر هر حرکت فرهنگی را خیلی سریع در جامعه مشاهده کنیم. اینکه یک جریان فرهنگی در حوزه ترویج کتابخوانی در کشور به راه افتاده است و همه اقشار اعم از هنرمندان، دانش آموزان، نویسندگان، دانشجویان و دیگر قشرهای جامعه در این نشست‌ها شرکت می‌کنند، به نظر می‌رسد به صورت نسبی موفقیت حاصل شده است. البته رسانه‌ها نقش مهمی در اشاعه و ترغیب مردم دارند که ما امیدواریم با همکاری تمام دستگاه‌های فرهنگی کشور بتوانیم به اهداف والای نهاد کتابخانههای عمومی کشور که همان توسعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی است، دست یابیم.
ما برای اینکه نهال کتابخوان به درخت تنومندی تبدیل شود، دست یاری به سوی همه دوستداران کتاب دراز می‌کنیم. برای سال ۹۵ منظومه‌ای از فعالیت‌های ترویجی در حوزه کتابخوانی پیش‌بینی شده است که انشاءا... تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر گرایش بیشتر به کتابخوانی خواهد داشت.