رنج کامل و خون دل خوردن‌های مداوم رفیعی پایان ندارد
کارگردان «خاطرات و کابوس‌ها...» در دومین نشست رسانه‌ای نمایش به نکات تامل برانگیزی مانند کوتاه شدن زمان اجرا به دلیل برگزاری کنسرت موسیقی در تالار وحدت اشاره کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، فردین خلعتبری که آهنگسازی برای نمایش «خاطرات و کابوس‌ها...» را برعهده دارد، تنها دلیل همکاری خود با نمایش «خاطرات و کابوس‌ها...» را حضور دکتر رفیعی در مقام کارگردان عنوان کرد و گفت: فکر می‌کنم حضور در کنار دکتر رفیعی علاوه بر یادگیری هنر در تمامی ابعاد، موارد دیگری نیز آموزش می‌دهد؛ مواردی مانند اینکه چطور حرف بزنیم که شامل موسیقی هم می‌شود. آنچه در موسیقی این نمایش شاهد خواهیم بود نتیجه حضور من در تمرین‌ها در کنار هنرمندانی است که از جان و دل برای اجرا مایه گذاشتند.
او با تاکید براینکه تمام تلاش خود را برای نزدیک شدن به روحیات کارگران به‌کار گرفته است ادامه داد: کار کردن با علی رفیعی ساده نیست چون بسیار دقیق هستند و کاملا می‌دانند چه می‌خواهند. ایشان وقتی نکته‌ای بیان می‌کنند پشت آن یک طرز تفکر قرار دارد که در موسیقی نیز رخ داد.
این هنرمند بیان کرد: آهنگساز زمانی به تئاتر می‌رسد که بازی‌ها به نقطه‌ای رسیده و طراحی دکور نیز انجام شده است. ما می‌توانستیم با کمتری دیالوگ به موسیقی برسیم و من بدون آنکه قصد غلو داشته باشم عنوان می‌کنم تا روز پایان کار تن و بدنم می‌لرزید و خودم را آماده کرده بودم آقای رفیعی هر لحظه بگوید: «هیچ کدام از این موسیقی‌ها را دوست ندارم.»
سیامک صفری بازیگر نقش جامه‌دار درباره همکاری دوباره با علی رفیعی توضیح داد: این نمایش به دنبال کارهای سابق دکتر بار دیگر یک اتفاق مهم در تئاتر ایران است و مانند همیشه در زیباترین شکل و اندازه‌ها روی صحنه می‌رود. در نمایش نقش جامه دار را برعهده دارم که داستان از ذهن او می‌گذرد و خوشبختانه عنوانی که در نظر گرفته شده به خوبی همه چیز را توضیح می‌دهد.
او افزود: تمام اتفاقات از زاویه دید جامه‌دار می‌گذرد و در واقع خاطرات و کابوس‌های او از قتل میرزا تقی‌خان امیرکبیر است.
سیامک نقش را نمی‌پذیرفت نمایش را اجرا نمی‌کردم
علی رفیعی درباره حضور سیامک صفری در این نمایش نیز اظهار کرد: سال 76 نمایش «یک روز خاطره‌انگیز برای دانشمند بزرگ وو» را به صحنه آوردم که در بدترین شرایط به صحنه رفت. مدتی بعد از اجرا در جشنواره تئاتر فجر آقای سلیمی، مدیر وقت مرکز هنرهای نمایشی با من تماس گرفت و درخواست اجرای این کار در زمانی زودتر از موعد مقرر را داشت.
کارگردان پیشکسوت تئاتر با بیان اینکه «آن نمایش همواره برای من ناکام ماند» ادامه داد: آنجا هم از سیامک سفری خواستم تا دو نقش برعهده داشته باشد. برای انتخاب سیامک نیازی به فکر کردن نداشتم و به او گفتم اگر نقش را نپذیرد نمایش را به صحنه نمی‌برم. بین من و سیامک هیچ‌گاه کلنجار کارگردان و بازیگر وجود نداشته و رابطه ما به یک اشاره است. همواره از اینکه سیامک صفری ایفای نقش شخصیت‌های مهم آثارم را برعهده داشته بسیار خوشحالم.
در نمایش‌هایی جز آثار علی رفیعی پایم روی صحنه می‌لرزد
صفری در تکمیل صحبت‌های علی رفیعی بیان کرد: آنچه در بازیگری من متبلور شده به واسطه حضور در نمایش‌های دکتر رفیعی است و آن گروه از مخاطبان که تئاتر را دنبال می‌کنند می‌دانند در نمایش‌هایی جز آثار آقای رفیعی پایم روی صحنه محکم نیست.
این بازیگر به بعضی انتقادها اشاره کرد و افزود: گاهی به من نقد می‌کنند که وقتی در نمایش‌های دیگر روی صحنه می‌روم نسبت به آنچه اتفاق می‌افتد بی‌تفاوت هستم، اما در واقع این گفته درست نیست و دلیل آنچه احساس می‌شود این است که کارگردانی توانا همچون علی رفیعی بالای سرم نیست.
در بخش دیگری از این نشست علی رفیعی درباره تغییرهای ایجاد شده در کار به ویژه زمان اجرا توضیح داد و گفت: بعد از گذشت دو ماه از آغاز تمرین‌ها تصمیم گرفتم از کورنومتر برای سنجیدن زمان هر صحنه استفاده کنم. ما 54 تابلو داشتیم و ثانیه‌های هر بخش را با دقت محاسبه می‌کردیم و سپس ریتم را به بازیگران اطلاع می‌دادم. ما اگر ریتم نداشته باشیم و تنها به فکر افزایش سرعت باشیم کار به هیچ وجه درست پیش نمی‌رود.
او افزود: به این ترتیب با حذف صحنه‌هایی که چندان در پیشرفت کار تعیین‌کننده نبودند زمان نمایشی که ابتدا 3:45 دقیقه طول می‌کشید تا 10 روز قبل به 2:48 کاهش یافت که اگر تعویض صحنه‌ها درست و طبق زمانبندی اتفاق بیفتد در نهایت با زمان 2 ساعت 20 دقیقه برای کل اجراها مواجه خواهیم شد.
رفیعی کوتاه کردن متن را کاری بسیار دشوار توصیف کرد و ادامه داد: سختی کار از این جهت بود که وقتی متن نوشته می‌شود به پاره تن بدل می‌گردد و حذف آن حتی اگر در پیشبرد نمایش بی‌تاثیر باشد کار ساده‌ای نیست.
این کارگردان خاطرنشان کرد: وقتی کارگردان مخاطب را از اطراف شهر به سالن دعوت می‌کند قصد آزار او را ندارد و می‌خواهد رویاهای خود را با او در میان بگذارد تا با رویاهای خودش ترکیب کند و به آفاق دیگری برسد. به ویژه در این دوران که شاید مخاطب به دلایلی حوصله زمان طولانی را نداشته باشد.
کوتاه شدن زمان نمایش برای برگزاری کنسرت در نوبت دوم!
کارگردان صاحب‌نام تئاتر ایران ضمن گلایه از بعضی کمبودها و مسائل به تشریح دلایل دیگر کوتاه کردن زمان نمایش اشاره کرد و گفت: متاسفانه تالار وحدت امروز به هیچ وجه محلی فرهنگی نیست و بیشتر به مکانی برای کسب درآمد حاصل از هنر شباهت دارد. ما مشتری هستیم نه هنرمند و کالای خود را عرضه می‌کنیم و مسئولان هم به فروش، جذب مخاطب و حتی آنچه باید سانس بعد روی صحنه برود می‌اندیشند. از همین رو ما را ناچار می‌کنند تا نمایش را در بدترین ساعت ترافیک پایتخت، یعنی 6 بعدازظهر آغاز کنیم تا بتوانند ساعت 9:30 اجرای دیگری داشته باشند.
تئاتر در حکم برادر ناتنی موسیقی
او با بیان اینکه تئاتر در برابر موسیقی حکم برادر ناتنی را دارد اظهار کرد: من این سال‌ها با مدیری آشنا شدم که به صراحت می‌گفت ما از موسیقی بیشتر از تئاتر پول در می‌آوریم، شما اینجا نیایید! یا مدیر دیگری می‌گفت: من حاضرم به شما پول بدهم که به این تالار نیایید.
رفیعی خاطرنشان کرد: اگر اجرای اجباری موسیقی بعد از نمایش ما وجود نداشت حتی طراحی صحنه ما به نوع دیگری اتفاق می‌افتاد و حوض حمام که جامه دار آن را در کابوس می‌بیند در قسمت اول صحنه تالار وحدت پیاده می‌شد نه صحنه دوم؛ و در حالی که رضا ژیان در اجرای سال 56 تا کمر در آب ایفای نقش داشت، الزام نداشتیم طراحی صحنه را به شکل دیگری اجرا کنیم یا به فکر کوتاه کردن نمایش باشیم.
رنج کامل و خون دل خوردن مداوم
کارگردان نمایش «خاطرات و کابوس‌های یک جامه دار از قتل میرزا تقی خان فراهانی» تصریح کرد: کار کردن نمایش‌نامه‌هایی از این دست رنج کامل و خون دل خوردن مداوم است. به عنوان نمونه من برای بخشی از طراحی نور به یک پرژکتور 10هزار نیاز دارم ولی عنوان می‌شود می‌توانیم پرژکتورهای هزار در اختیار شما قرار دهیم. در حالی که سال‌ها در این تالار کار کرده‌ام و خوب می‌دانم در انبار یا سقف تالار وحدت چه خبر است.
علی رفیعی همچنین درباره دلیل تاخیر یک هفته‌ای آغاز اجراها توضیح داد و گفت: در مجموع احساس کردم کار آمادگی لازم را برای روی صحنه رفتن ندارد و به عنوان نمونه در مورد بستن نورها بسیار دچار مشکل بودیم ضمن اینکه تا حدودی لباس بازیگران آماده نبود و به طور کل حسی در من موجب شد تا احساس کنم این تاخیر نیاز است.
او افزود: شما وقتی به دفتر مدیران مراجعه می‌کنید بسیار اظهار لطف می‌کنند اما من علاقه داشتم مدیر مجموعه یک بار به سالن می‌آمد و شرایط را جویا می‌شد.
مجید گیاهچی، مجری طرح نمایش «خاطرات و کابوس‌ها...» در ادامه این نشست به سابقه‌ای درباره علاقه دانشجویان علی رفیعی در دهه 60 برای اجرای دوباره این نمایش و به سرانجام رسیدن این خواسته بعد از سال‌ها اشاره کرد. او همچنین بار دیگر تاکید کرد تمام هزینه‌ها توسط گروه پرداخت شده و هیچ حمایت خاصی درکار نبوده است.
رفتار کاسب‌کارانه گریبان تمام هنر را گرفته است
فردین خلعتبری در بخش پایانی نشست عنوان کرد: من خودم را دوان دوان به این کار رساندم و تصور می‌کنم اهمیت اجرای چنین نمایشی به دلیل عوامل و طراحی صحنه عظیم آن نیست، بلکه به دلیل روح بزرگی است که پشت آن قرار دارد. ما در زمینه موسیقی هم با مشکلاتی که دکتر رفیعی به آن اشاره کرد مواجه هستیم و نباید فراموش کنیم که اگر تمام امکانات تالار در اختیار نمایش دکتر رفیعی قرار بگیرد این به معنای تعطیلی مجموعه نیست؛ بلکه به معنی رونق آن است.
این هنرمند افزود: متاسفانه کاسب‌کاری گریبان تمام ابعاد هنر کشور را گرفته و من جایی شنیدم معاون هنری گفته است به دنبال جذب حامی مالی هستیم و این جمله به راحتی بیان می‌شود. وقتی واژه هنر را به راحتی از عنوان مجموعه‌های فرهنگی حذف کردیم باید منتظر چنین روزی می‌بودیم.
او خاطرنشان کرد: متاسفانه الان لابد همه به دنبال پاسخ دادن به صحبت‌های دکتر رفیعی هستند که بگویند ایشان زیاده‌خواه است یا.... و این بسیار غم‌انگیز است. اینکه ما به آنچه باید انجام بدهیم نمی‌اندیشیم و تنها به دنبال مقصر جلوه دادن دیگران هستیم.
علی رفیعی همچنین درباره همکاری با فردین خلعتبری به عبارتی قابل توجه اشاره کرد و گفت: «با آقای خلعتبری به ایجاز صحبت کردیم». ایشان تنها دو جلسه سر تمرین آمد و بعد یک CD برایم فرستاد که شامل 5 دقیقه موسیقی، حاصل آنچه دریافت کرده بود می‌شد و یک توضیح کوتاه. برخلاف تجربه‌های گذشته هیچ وقت به‌طور علنی اعلام نکردم دنبال چه موسیقی یا استفاده از چه تعداد ساز هستم، اما نتیجه کار مانند چیزی است که در تمام تار و پود نمایش تنیده می‌شود.
این کارگردان صاحب سبک تئاتر ایران تصریح کرد: کل صحبت‌های ما درباره موسیقی این نمایش به نصف صحفه A4 نمی‌رسد و من بعد از مدت‌ها آنچه در ذهن داشتم را به آسانی و مانند نعمتی از آسمان دریافت کردم.
نمایش «خاطرات و کابوس‌های یک جامه‌دار از قتل میرزا تقی‌خان امیر کبیر» به کارگردانی علی رفیعی از روز پنجشنبه، 21 آبان ماه ساعت 18 در تالار وحدت روی صحنه می‌رود.