بازیگران قَدَر ما جرات پوشیدن لباس سیاه را ندارند

به گزارش خبرنگار ایلنا، هادی عامل هاشمی درباره نمایشی که قرار است به زودی در جریان جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی به صحنه ببرد و تکنیک‌های نمایش ایرانی که در این اثر استفاده می‌شود؛ توضیح داد: ابتدا قرار بود نمایش‌نامه «اهمیت ارنست بودن» نوشته اسکار وایلد برای جشنواره آماده شود اما بعد محمد مساوات گفت متنی نوشته است که ویژگی‌های مشابهی دارد. در متن وایلد با دو برادر دوقلو مواجه هستیم که بعد از هر خرابکاری خودشان را ارنست معرفی می‌کنند. شخصیت‌های مشابهی در متن مساوات وجود داشت اما به هرحال وقتی تمرین‌های کار شروع شد هم‌زمان بازنویسی هم در دستور کار قرار گرفت و در ادامه به نسخه دلخواه رسیدیم.

این کارگردان که سال گذشته نمایش «مضحکه دزدها» را براساس نمایش‌نامه ژان آنوی و استفاده از شیوه نمایش روحوضی کارگردانی کرد؛ ادامه داد: در نمایش «اخککندو» از شیوه «دیگ به سری» و «بقال بازی» استفاده می‌کنیم که سال‌ها قبل و در دهه چهل رواج داشت اما به دلایلی تقریبا دیگر شاهد اجرای آنها نیستیم.

او با تاکید بر اینکه مسئولان جشنواره برای به صحنه آمدن این شیوه‌ها حمایت زیادی کردند؛ افزود: ایده استفاده از تکنیک‌های نمایش ایرانی حتی وقتی «یک نوکر و دو ارباب» را روی صحنه بردیم؛ وجود داشت اما نظرهای دیگری هم در گروه بود؛ مثل اینکه تا آنجا که امکان دارد از دیالوگ فاصله بگیریم.

این هنرمند خاطرنشان کرد: همیشه در نمایش‌های ایرانی مثل سیاه‌بازی باب بوده که شخصیت سیاه دهان گرمی داشته و بسیار حاضر جوابی می‌کرده، ولی ما در تخت حوضی تکیه بر بدن بازیگر را جایگزین استفاده زیاد از زبان کردیم. کاری که هنرمندی مثل ذبیح‌الله ماهری هم انجام می‌داد و در اسناد موجود است که توانایی بدنی بالایی داشت و هنگام ایفای نقش همه چیز را به بازی‌های کلامی معطوف نمی‌کرد.

هاشمی در همین ارتباط به یکی از کاستی‌های جدی نمایش‌های آیینی سنتی اشاره کرد و گفت: مشکل ما مدون نبودن تکنیک‌های موجود در نمایش‌های سنتی ایرانی است. مرحوم حسین کسبیان یکی از معدود هنرمندان کشور است که در زمینه نمایش‌های آیینی سنتی از خود متن مکتوب به یادگار گذاشت.

او ادامه داد: به همین دلیل درباره انتقال تجربه‌ها به نسل آینده با مشکل مواجه هستیم و به عنوان نمونه تعداد بچه‌هایی که تکنیک‌های رقص کاکایی مثل پکری، غشی و کوکی را درست نمایش دهند بسیار کم هستند.

کارگردان نمایش «افسانه ببر» سهل‌انگاری دست‌جمعی را عامل به‌وجود آمدن چنین آسیبی دانست و اظهار کرد: همه در جشنواره کنار یکدیگر جمع می‌شویم و متن ارائه می‌کنیم اما بعضی گروه‌ها هرسال خودشان را تکرار می‌کنند. اصلا دلیل رد شدن بعضی آثار همین است چون از تکنیک‌های تکراری استفاده می‌کنند که مخاطب را خسته می‌کند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که از پژوهش فاصله بگیریم.

هاشمی بیان کرد: اما تصور کنیم اگر هنرمندی مثل بهرام بیضایی قصد داشته باشد در نمایشی از تکنیک تخت حوضی استفاده کند بسیاری از بازیگران قدر حاضر هستند لباس سیاه را به تن کنند. چرا؟ به این دلیل که کار بر مبنای پژوهش به صحنه می‌رود و این درحالی‌ست که بسیاری از بازیگران جرات پوشیدن لباس سیاه را ندارند.

او به اهمیت شناخت تکنیک نمایش‌های آیینی و سنتی در افزایش کیفیت نقش آفرینی بازیگران اشاره کرد و ادامه داد: بازیگران شرقی شناخته شده‌ای در سطح جهان فعالیت می‌کنند اما چرا این اتفاق می‌افتد؟ جکی چان دوازده سال برای آموختن شیوه نمایش‌های سنتی تلاش کرد. توشیرو میفونه در تئاتر سنتی ژاپن آموزش دید و آمیتاباچان شناخت خوبی از شیوه اجرایی کاتاکالی هند دارد ولی چرا ما در سطح بین‌المللی صاحب چنین بازیگری نیستیم؟

این کارگردان در پاسخ اظهار کرد: دلیل این مسئله باور نداشتن به تئاتر سنتی ایران است. هر بازیگری که شیوه‌های سنتی نمایش‌های کشور خود را می‌شناسد، درجه یک می‌شود و اصولا چه بهتر که اجرای با کیفیتی از تخت حوضی ایرانی در لندن اجرا شود تا «مکبث». به این دلیل که اجرای نمایش‌نامه شکسپیر برای آنها بیشتر به مثل "زیره به کرمان بردن" شباهت دارد.

هاشمی تصریح کرد: شما ببینید وقتی پیتر بروک به ایران می‌آید و با تعزیه آشنا می‌شود نمایشی براساس منطق‌الطیر عطار کارگردانی می‌کند و داشته‌های خودمان را به خودمان تحویل می‌دهد. مانند اینکه غربی‌ها در آثار باستانی ما کاوش کنند و بعد میراث کشف شده را در اختیارمان قرار دهند. درحالی‌که این پژوهش‌ها باید توسط هنرمندان کشور انجام شود.

هادی عامل هاشمی نمایش «اخککندو» را با ایفای نقش هدایت هاشمی، حمید رحیمی، میثم یوسفی، ملودی آرام‌نیا، مریم سالمی، امیر اروعی، هدی اساسی و مائده تقوایی در جریان هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی روی صحنه می‌برد.