محمدرضا شجریان: فشار سیاسی؛ گستاخی و خشم سازها را به‌دنبال داشته است

در مراسم اولین یابود جلیل شهناز که امروز(۲۷ خرداد) در محل خانه هنرمندان برگزار شد، استاد محمدرضا شجریان حضور داشت. وی با ابراز خوشحالی از حضور در آن جمع گفت: خیلی خوشحالم که دوباره جمع شدیم در اینجا و باز از زبان دل سخن می گوییم.

به گزارش خبرنگار ایلنا‎ شجریان در ابتدای سخنانش از تکنیک منحصر به فرد شهناز سخن به میان آورد و گفت: شگرد شهناز در نواختن مقدمه‌ها این بود که سرضرب را کمی دیرتر می‌نواخت. اما تنبک نوازهایی که می‌خواستند مترونومی ساز بزنند‎؛ نمی‌توانستند و سرضرب را زودتر می‌زدند و شهناز ناراحت می‌شد. ولی آقای افتتاح می‌دانست که شهناز سرضرب را کمی دیرتر می‌زند.

وی ساز شهناز را داستانی توصیف کرد و افزود: سال‌هاست که با این ساز زندگی می‌کنم. شهناز وقتی ساز می‌زند شروع می‌کند به تعریف کردن یک داستان. یعنی تمام موتیف‌ها و واژه‌ها و جملات موسیقی از یک جنس‌اند و یک موضوع را تعریف می‌کنند.

شجریان در ادامه تاکید کرد: وقتی خوب گوش می‌دهید می‌فهمید که دارد برای شما تصویری ایجاد می‌کند. از یک معشوق حرف می‌زند و این معشوق قرار است امروز بیاید و شهناز می‌خواهد او را ببیند. همیشه چشم‌هایم را می‌بندد و متوجه می‌شود که بله، معشوق دارد می‌آید تا موقعی که می‌رسد و چهارمضراب را آغاز می‌کند.

استاد آواز ایران خاطرنشان کرد: کمتر نوازنده‌ای دیدم که اینگونه تصویری ساز بزند و شهناز خدای این کار بود. و با سازش تصویر می‌کرد همه چیز را و موتیف‌هایی که انتخاب می‌کرد از یک جنس بودند و وقتی به انتها می‌رسید متوجه می‌شدیم که مطلب آغاز دوباره تکرار می‌شود. کمتر نوازنده‌ای حوصله داشت مطلب را تا انتهای کار دنبال کند. من ۵۰سال است که با این ساز زندگی می‌کنم و این ساز در من زندگی می‌کند و با آن به جاهایی رسیده‌ام، و به جاهایی رفته‌ام در عوالم اندیشه که هرگز هیچ چیز دیگری نمی‌توانست مرا ببرد.

وی به منطق یکتای شهناز اشاره کرد و گفت: من این ساز را به خوبی توانسته‌ام بشناسم و بفهمم که این مرد در کاری می‌کند و منطقی که در انتخاب جملات این آدم است عجیب و غریب است. او با چه منطقی واژه‌ها را یکدفعه عوض می‌کند و باز به هم ارتباط می‌دهد. این منطق قوی شهناز را می‌سازد. این ملالی که در لابه لای اجرای این ساختمان وجود دارد خاص شهناز است و این منطق را من در کمتر سازی دیده‌ام.

وی افزود: من امیدوارم جوانان ما از این نوع نوازندگی یاد بگیرند، نه اینکه بگویم مثل شهناز ساز بزنند. بلکه اینکه ببینند مطلب را چگونه انتخاب می‌کند و چگونه پرورش می‌دهد و جانمایه جمله را می‌کشد تا تمامش کند. دیگر از این شاخه به آن شاخه نمی‌پرد و مدام جمله را عوض نمی‌کند. کاری که نوازندگان جوان ما انجام می‌دهند.

در ادامه شجریان به بیان تفاوت نسل امروز و نسل دیروز نوازندگان پرداخت و تصریح کرد: شما گاهی اوقات می‌توانید از روی شعر شعرا پی به اتفاقات زمان شاعر ببرید یا اینکه خوانندگان مطابق با وضعیت زمان، شعر انتخاب می‌کنند و ارائه می‌دهند. در ساز هم می‌توان این را پیدا کرد. در فرم نوازندگی نوازندگان می‌توان تاثیرات اجتماعی را دید. تاثیرات اجتماعی بر نوازنده فراوان است.

وی تاکید کرد: در زمان شهناز و قبل از شهناز آرامش در جامعه ما بود و این آرامش و وقار را در ساز می‌بینیم و جملات خیلی منطقی همدیگر را دنبال می‌کنند تا می‌رسند به جایی که یک مطلب خوب برای شما ارائه می‌شود. اما الآن می‌بینیم جوانانی که دارند ساز می‌زنند همه رفته‌اند سراغ تکنیک و قدرت. به خاطر آن که این فشار سیاسی روی جامعه ما آن قدر روی هنرمند اثر می‌گذارد که این خشم و گستاخی و اعتراض را در سازش نشان می‌دهد.

وی افزود: می‌بینیم که همه آن چنان گستاخ ساز می‌زنند که در کمتر جای دنیا شاهد هستیم. قدرت وجود دارد اما خشم و اعتراض و گستاخی در سازشان نیست و ما این را در ساز هنرمندان امروز کشور می‌بینیم.

شجریان در پایان سخنانش ابراز امیدواری کرد: امیدوارم روزی آرامش جامعه ما به جایی برسد که هنرمندان ما آرامش بگیرند و سازی که می‌زنند هم برای خودشان آرامش داشته باشد و هم بیشتر جامعه را آرامش دهد.