محمود استاد محمد:
چرا برخی متوجه نمیشوند تئاتر چقدر برای ما مهم است
استاد محمد: اگر هر یک از نمایش نامهنویسان بزرگ ما در پاریس به دنیا آمده بودند او را روی سرشان میگذاشتند اما این جا شرایط بهگونهی دیگری است./ ما هنرمندانی مانند حسین کسبیان را فراموش کردیم، او روزی مهمترین چهره تئاتر ما بود اما او را به عزلت وا داشتند.
ایلنا، مراسم ششمین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران در تالار هنر با استقبال نمایشنامهنویسان و هنرمندان برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا به نقل از روابط عمومی ستاد خبری ششمین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی، مراسم معرفی برگزیدگان ششمین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران عصر روز شنبه (6آبانماه) با تجلیل از محمود استاد محمد و اهدای جایزه ویژه هیئت داوران بخش نمایشنامههای تالیفی به نمایشنامه «سپنج شکنج و رنج» به این نمایشنامهنویس برجسته و پیشکسوت، در تالار هنربرگزار شد.
دراین مراسم که با اجرای کوروش سلیمانی برگزار شد، ابتد ا پیام علی نصیریان نمایشنامهویس و بازیگر پیشکسوت به ششمین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران برای حاضران قرائت شد. نصیریان در پیام خود آورده بود: صد سال با دراما آشنا شدیم، تقلید کردیم، اقتباس کردیم، گهگاه خلق کردیم، الآن همه چی داریم: بازیگر، کارگردان، نمایشنامهنویس و، و، و ولی نمایشنامه کم داریم، کار خلاقانه کم داریم، در دنیای ارتباطات امروز همه چی در دسترسه. تا همین سال 1330 ما فقط یه کتاب هنر نوشین را داشتیم. حالا با آخرین پدیدههای نمایش تو دنیا ارتباط داریم،میبینیم،میخونیم،میدونیم و خود این، مقدار زیادی ذهن ما رو مشغول و گاهی مغشوش کرده. البته باید دید، شنید، خوند، تجربه کرد ولی نریم سراغ مد روز، نریم سراغ به اعجاب درآوردن تماشاگر، تقلید و اقتباس از آوانگاردیسم و نوآوریهای نوظهور. صادق باشیم، تلاش کنیم خودمون باشیم، چهارچوبهای تعهدات خودساخته رو بشکنیم. آنچه را که باور داریم صادقانه بگوییم، به خلاقیتهای خودمون بیندیشم نه به نوآوریهای نوظهور، که از جامعه و مردم، تفکر و اندیشه و نگاه خودمون فاصله داریم، صادق باشیم، خودمان باشیم، خلاق باشیم، همه چیز را البته ببنیم، بخوانیم، بدانیم ولی برای دانستن و اندوختن فرهنگ و رسوب در ذهن و خاطر، نه برای تقلید و الگوبرداری؛ البته تجربه بسیار خوبه به شرطی که باور داشته باشیم.
وی در پایان پیام خود خطاب به نمایشنامهنویسان امروز نوشت: هرجور حس میکنید، فکر میکنید، باور دارید، کار کنید، آزاد باشید و آزادانه فکر کنید. تئاتر ایران با نمایشنامهی ایرانی معنا پیدا میکنه و نمایشنامهنویس به این معنا هستی میبخشه. پند و اندرز و پیامی هم لازم ندارید.
در ادامه این مراسم، دکتر عطا کوپال دبیر ششمین دوره انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران، ضمن خیرمقدم به مهمانان حاضر در این نشست، گفت: به جای خواندن پیام آمدهام تا چراغها را روشن کنم، گاه بازیگران، کارگردانها، طراحان نور و همه آمادهاند اما وقتی نمایشنامهنویس نباشد چراغهای تئاتر خاموشند.
وی اضافه کرد: وقتی گفتمان آغاز میشود یاد میگیریم یکدیگر را تحمل کنیم، سخنان همدیگر را بشنویم وبه هم احترام بگذاریم، این معنای دیالوگ است. تئاتر تعریف دیگری از آزادی است. صحنه تئاتر عرصه هنر نمایی بسیاری از هنرمندان است: کارگردان، بازیگران، صحنه آرایان، چهره پردازان، جامه آفرینان و به طور کلی هر دستی که خشتی از ساختار هنر را بر روی آن قرار دهد. اما در هر صورت، در فقدانِ نمایشنامه، در تاریکیِ صحنه، هنرِ هیچ یک از آنان دیده نمیشود و تلاش طاقت فرسای آنها در ظلمت، رنگ می بازد.در حالی که نمایشنامهنویس با ورود خود به صحنه، به آن نور میافشاند و به سیاهیِ ظلمات پایان میبخشد. از این رو است که نمایش نامه نویس میتواند بیآن که از اجر و قدرِ کار نور پرداز صحنه بکاهد، فریاد بزند چراغها را من روشن میکنم! چرا که پایان هنر آفرینی ِاو، آغاز نورآگین شدن صحنه است.
وی در ادامه گفت: کانون نمایش نامهنویسان خانه تئاتر ایران با برگزاری رقابتی سالم و به دور از هرگونه شائبه یا اِعمال نظر ارزندهترین آثار منتشر شده در عرصه تالیف و ترجمه را در سال 1390 برگزیده است و برای حمایت از قلم و شأن والایی که دارد، نتایج آن را با افتخار اعلام میکند.
دبیر ششمین دوره ی انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران همچنین، اضافه کرد: این حرکت شور آفرین، بیتردید اثر مثبت خود را در تئاتر معاصر ایران خواهد نهاد و طی شش دوره برگزاریِ مراسم ِ انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی ایران، نمایشنامهنویسان کشورمان امید بیشتری یافتهاند که نمایشنامهنویسی ایران، با چشم اندازی امید بخش، به پیش رود و به ثمر بنشیند.
محمد چرمشیر: عرصه نمایشنامهنویسی خالی نیست
در بخش تجلیل ازمحمود استاد محمد ابتدا فیلم کوتاهی درباره محمود استاد محمد پخش شد و سپس، محمد چرم شیر نیز در سخنانی، مطرح کرد: میخواهم چیزی بگویم که محمود را خوشحال کند. از جوانانی که امروز نمایشنامه مینویسند، دغدغه همیشگی استاد محمد و نگرانیاش از این است که صحنههای ما از نمایش نامهنویس خالی شود. اما به عنوان یک معلم تئاتر این اطمینان را میدهم که این عرصه خالی نیست.
وی ادامه داد: میتوانم ادعا کنم آن چه سالها به ما گفته میشد که بحران نمایش نامهنویسی داریم، خوشبختانه این مشکل حل شده و امروز با سری افراشته میگویم بحرانی به نام نمایشنامهنویسی نداریم. نمایشنامهنویسان جوان در راه هستند و ما میتوانیم با خیال راحت قلمهایمان را زمین بگذاریم و بدانیم نسل جدیدی میآید که عرصه نمایش نامهنویسی را پربارتر از همیشه میکند.
چرم شیر خطاب به استاد محمد، گفت: برای همه مهربانیات و همه آن چه به ما یاد دادی ممنونم. ما سعی کردیم آن چه را از شما آموختیم به نسل جدید یاد بدهیم.
محمد چرم شیر پس از این سخنان به روی صحنه رفت و تندیس و لوح سپاس محمود استاد محمد را به او اهداء کرد.
استاد محمد در شرایطی که بسیار متاثر شده بود و در حالی که اشک میریخت، گفت: به خدا به فکر خودم نیستم، دارم ازغصه میترکم اما نه برای خودم فقط به این فکر میکنم، چرا کسانی متوجه نمیشوند تئاتر برای ما چه قدر مهم است، چه قدر برایش زحمت کشیده شده است.
نویسنده نمایش نامه «آسید کاظم»، ادامه داد: اگر هر یک از نمایش نامهنویسان بزرگ ما در پاریس به دنیا آمده بودند او را روی سرشان میگذاشتند اما این جا شرایط بهگونهی دیگری است.
این هنرمند باسابقه تئاتر با اظهار تاسف از گوشهگیر شدن برخی از هنرمندان این رشته، خاطرنشان کرد: ما هنرمندانی مانند حسین کسبیان را فراموش کردیم، در حالی که او روزی در گروه هنر ملی بعد از عباس جوانمرد، مهمترین چهره تئاتر ما بود اما او را به عزلت وا داشتند. نزدیک بیست و پنج سال در همین دوره ما زندگی کرد اما کسی در خانهاش را نزد.
استاد محمد متذکر شد: نه برای خودم دلواپسی دارم و نه حسین کسبیان. برای کسانی دلنگرانم که امروز خانهنشین شده و از صحنه دورند، برای آن ها است که نمیتوانم آرام بگیرم.
این هنرمند پس از اینکه تندیسش را از محمد چرم شیر گرفت، گفت: این را بسیار دوست میدارم از هرچه تا به حال گرفتهام، این تندیس را بیشتر دوست دارم.
محمد امیریاراحمدی: نمایشنامهنویسی ما دچار ریزش استعدادهاست
همچنین در این برنامه محمد امیریاراحمدی،رئیس کانون نمایش نامهنویسان ایران، طی سخنانی را درباره اهمیت نمایش نامهنویسی و مشکلات فعلی این رشته و نیز سوء مدیریتها درباره نمایش نامهنویسی ایران گفت: سالها گفتهایم نمایشنامهنویسی ما دچار ریزش استعدادهاست. گفتهایم نمایشنامهنویسی الزامات و مقتضیاتی دارد که بیتوجهی به آنها از کارکرد اجتماعی و نفوذ فرهنگی آن میکاهد. گفتهایم تحمیل مأموریتهای خاص و یا متضاد با ظرفیتها و قابلیتهای هنری آن باعث منکوب شدن آرمانخواهی نمایشنامهنویسان وانحطاط اخلاقی تئاتر میشود.
وی در ادامه یاد اور شد: گفتهایم تصدیگری مطلق دولت در تولید تئاتر، مسئولیتهایی را نیز بردوش متصدیان فرهنگی میگذارد که ایجاد امنیت شغلی و به رسمیت شناختن حقوق صنفی نمایشنامهنویسان از مهمترین آنهاست.اما در پاسخ به این گفتهها و بسیاری گفتههای دیگر همواره شاهد ظهور مدیریتهایی بودهایم که جز ایجاد تغییرات سطحی در روشهای اداری و جا به جایی در سطوح پائین مدیریت و راهاندازی جشنوارههای موضوعی و سیمنارهای جنجالی دستآوردی نداشتهاند و چه بسا ناآزمودهگی آنها باعث تشدید نابسامانی و ایجاد محدودیت بیشتر برای تولیدکنندهگان تئاتر و از جمله نمایشنامهنویسان شده است؛ مدیریتهایی که با شعار دردآشنا بودن به میدان آمدهاند اما به جای گشودن بند از دست و پای درام نویسان با توسل به سیاستهای حذفی، سعی در قواره کردن لباس ناموزون نمایشنامههای سفارشی و جعلی برتن تئاتر کشورکردهاند. لذا این پرسش مطرح است که آیا کاستیهای موجود، صرفن ناشی از خام دستی و یا ناآگاهی مسئولان از اسلوب مدیریت فرهنگی است؟
یاراحمدی در بخش دیگری از سخنان خود، گفت: آیا با توجه به ساز و کاریهای متنوعی که برای مدیریت تئاتر در این سو و آن سوی جهان وجود دارد،یافتن روشی منطقی برای غلبه کردن بر مشکلات جاری چنان غامض و دشوار است که متصدیان امور پس از چند دهه آزمون و خطا هنوز موفق به کشف آن نشدهاند؟اگر چنین نیست پس چه عاملی مانع برون رفت تئاتر ما از این انسداد و باعث تداوم بازدارندگی در مسیر نمایشنامهنویسی ملی ما میشود و به چه دلیل؟
رییس کانون نمایش نامه نویسان، چنین اضافه کرد: به زعم این جانب یکی از مهمترین علل بروز و سخت جانی این بحران ناشی از تلقی و استنباط خاصی است که از کارکرد فرهنگی و اجتماعی تئاتر در نزد سیاستگذاران و مسئولین دولتی وجود دارد. نگرشی که اگر نگوییم با جوهره و ماهیت این هنر در تناقض است اما بی تردید با آنچه که ما به عنوان جاذبههای روشنگرانه این هنر میشناسیم فاصله بسیار دارد.
وی افزود: با نگاهی به تولیدات تئاتر در سالهای اخیر در مییابیم که متصدیان دولتی تئاتر بیش از هر زمان دیگری با عناوینی چون پرهیز از سیاه نمایی و یا حمایت از نمایشنامههای فاخر در صدد مهار تمایلات روشنگرانه و منتقدانهی تئاتر و تحمیل نقش القایی و تبلیغی به این گونهی هنری بودهاند.
وی در ادامه تصرح کرد: بدیهی است که در چمبره سیاستهای مهار کننده، نمایشنامه نویسان ما نیز کمتر توانستهاند با بهرهگیری از جاذبههای این هنر به روشنگری دربارهی رفتارها، رنجشها و بحرانهای اجتماعی بپردازند و اراده فرهنگی خود را برای تعدیل و تعمیق روابط انسانی در جامعه محقق سازند. بنابراین تا زمانی که استنباط سیاستگذاران فرهنگی تئاتر کشور از کارکرد اجتماعی و فرهنگی تئاتر اصلاح و یا حتا دگرگون نشود و متصدیان فرهنگی از اراده و اقتدار لازم برای پذیرش نقش منتقد، روشنگر و افشاکنندهی این هنر برخوردار نشوند، نمیتوان به رفع بازدارندهگی و توسعهی همه جانبهی تئاتر و در نتیجه به تجلی و شکوفایی بایستهی ادبیات نمایشی ملی ایران امیدوار بود. با این همه جامعهی تئاتر ما در دفاع از دستآوردها و هویت فرهنگی خود صرفن به ابراز ناخوشنودی و نا رضایتی از بحران موجود بسنده کرده و همچنان به حضور آثار رنگباختهی خود بر صحنه های نمایش ادامه داده است. اییس کانون نمایش نامه نویسان در پایان سخنان خود گفت: بدیهی است که زمینهسازی برای تغییر سیاستهای جاری فقط از طریق اخطارهای بیپشتوانه و مصاحبههای گلایه آمیز و صدور بیانیههای پراکنده و ناهماهنگ از سوی اشخاص و یا تشکلهای صنفی میسر نمیشود، بلکه تحقق چنین هدفی بیش از هر چیز مستلزم همبستگی هنرمندان تئاتر در پایبندی به اصول حرفهای و ارزشهای بی چون وچرای فرهنگی این هنر و از همه والاتر سازش ناپذیری با بازدارندهگی فزایندهای است که هویت و ماهیت آثار آنها را مخدوش می کند. همبستگی ارزشآفرینی که می تواند گوهر روشنگرانه و منتقدانه ی تئاتر وادبیات نمایشی ما را از گزند نابردباران پاس دارد و مانع از ریزش صحنههای نمایش در ورطهی سکوت وخاموشی شود. همبستگی سر نوشتسازی که اگر پایدار بماند، آیندهگان از ما به عنوان نسلی یاد خواهند کرد که دستآوردهای فرهنگی خویش را در ناسازگاری دوران نگه بان بوده اند.
در پایان این مراسم و پس از سخنرانی میهمانان برگزیدگان این دوره از جایزه ی ادبیات نمایشی در بخش های مختلف معرفی شدند:
در بخش ناشر برگزیده، از حسن شاطریان، مدیر مسئول نشر «بیدگل» تقدیر شد.و لوح سپاس اورا اعظم کیان افراز به او اهدا کرد.
هیات داوران بخش ترجمه و پژوهش ادبات نمایشی در زمینه پژوهشهای تالیفی انتخابی نداشت اما جایزه ترجمه پژوهش را به رضا سرور به خاطر کتاب « شکسپیرمعاصرما» اهداء کرد. جایزه این بخش توسط علی اکبر علیزاد، یکی از هیئت داوران این بخش، به سرور اهدا شد.
نمایش نامههای ترجمه شده:
در بخش نمایش نامههای ترجمه شده علی حاج ملاعلی به خاطر ترجمه نمایش نامه «عموسام من» از انتشارات بیدگل، سارا شهسوار حقیقی برای ترجمه نمایش نامه «پینوکیا» از انتشارات نیلا و آراز بارسقیان برای ترجمه نمایش نامه «چرخه کنتاکی» از نشر افراز به ترتیب جوایز رتبه های سوم تا اول را دریافت کردند.
جوایز این بخش به ترتیب توسط شهرام زرگر، طلایه رویایی و اکبر زنجانپور اهداء شد.
شهرام زرگر با یاد محمد رحمانیان جای او را خالی کرد.
همچنین اکبر زنجانپور در سخنان کوتاهی گفت: خیلی خوشحالم که نمایش نامهنویسان با پایمردی راه شان را ادامه میدهند، بدون این که از جایی حمایت شوند،ایستادهاند و خوب هم ایستادهاند.
وی همچنین هنگامی که صحنه را ترک میکرد، گفت: من باید روی صحنه بازی کنم اما حالا روی صحنه آمدهام تا جایزه بدهم.
بخش نمایش نامه اولی:
در بخش نمایش نامه اولی که از امسال به این مسابقه اضافه شد،هیئت داوران نمایش نامه های اولی تندیس و لوح سپاس خود را به انتشارات نمایش به خاطر انتشار نمایش نامه ی دوران خوش بازنشستگی و سپس جایزه نقدی و لوح سپاس را به کامران شهلایی تقدیم کردند. شهلایی که نویسندهای از کرمانشاه است هنگام دریافت جایزه ی خود از پروژه چهارفصل تئاتر ایران و ایوب آقاخانی و نیز محمد یعقوبی که در نگارش این نمایشنامه مشاورش بوده، تقدیر کرد.
همچنین بهزاد صدیقی دبیر اجدایی ششمین دوره،نایب رئیس و سخنگوی کانون نمایشنامهنویسان ایران که برای اهدای جایزه این بخش روی صحنه آمده بود، جای نمایش نامهنویسان درگذشته مانند اکبر رادی، غلامحسین ساعدی، بیژن مفید، عباس نعلبندیان و... گرامی داشت.
صدیقی گفت: امیدوارم نمایش نامه نویسانی که در حیات هستند، سال ها بپایند و همواره سبز باشند.
او هم چنین از نیما دهقانی که پیشنهاد اضافه شدن بخش نمایش نامه اولیها را به شورا ی سیاست گذاری ششمین دوره ی انتخاب اثار برتر ادبیات نمایشی ایران داده بود، تقدیر وتسکر کرد.
به درخواست صدیقی فرامرز طالبی به نمایندگی از هیات داوران بخش نمایش نامه های تالیفی جایزه این بخش را به کامران شهلایی اهدا کرد.
نمایش نامههای تالیفی:
در این بخش سه جایزه بدون رتبهبندی اهداء شد.
مهدی میرباقری نویسنده نمایشنامه «آخرین حکایت فرهاد» از انتشارات نمایش، علی اصغری نویسنده «خشت خام خانه» از انتشارات نمایش و ایوب آقاخانی نویسنده نمایشنامه «منطقه صفر» از نشر افراز جوایزشان را از منصور خلج، حمیدرضا نعیمی و محمد یعقوبیدریافت کردند.
نعیمی به عنوان نماینده هیات داوران بیانیه این هیات را پیش از اهدای جایزه ایوب اقاخانی خواند.
همچنین ایوب آقاخانی بعد از گرفتن جایزهاش در سخنان کوتاهی گفت: یکی از خوشخاطرهترین نمایش نامههایم همین اثر بود ارزش معنوی این جایزه را به استادی تقدیم میکنم که محمود تئاتر ایران است؛ محمود استاد محمد.
در بخش پایانی این مراسم بهزاد فراهانی، محمد امیریاراحمدی،عطاءالله کوپال و فریده فرجام جایزه ویژه هیئت داوران نمایش نامه های تالیفی را به محمود استاد محمد اهداکردند.
محمود استاد محمد برای دومینبار به روی صحنه آمد تا برای نوشتن نمایشنامه «سپنج رنج و شکنج» جایزه ویژه مسابقه ادبیات نمایشی را دریافت کند.
بهزاد فراهانی هنگام ارائه این جایزه گفت: اگر پشت محمود کمی تا شده و اگر زانوانش توان ندارند، آثارش تاب ماندن دارند.
همچنین فریده فرجام نخستین زن نمایش نامهنویس ایرانی که بعد از 43 سال به ایران باز گشته در سخنان کوتاهی، گفت: بعد از چهل و سه سال با محبت، احترام و قدردانی به ایران آمدهام، با احترام به مردمی که هشت سال جنگیدند و از این مملکت دفاع کردند، آمدهام از آنها یاد بگیرم و نمایش نامهنویسان جوان را بشناسم. هرگز به خودم اجازه نمیدهم در مقابل شما اظهارنظر کنم، فقط آمدهام بیاموزم.
در این مراسم هنرمندانی هم چون رضا بابک، عباس جهانگیریان، هرمز هدایت، ایرج راد، مهین بهرامی،منصور خلج، مهین میهن، افروز فروزند، بهرام جلالیپور، فائزه فیض، علیاصغر دشتی، زهرا صبری، حسن باستانی، محمد متوسلانی، هوشمند هنرکار، شهرام کرمی، سوسن رحیمی، آناهیتا غنیزاده،خسرو احمدی و... شرکت کردند. کارگردانی این برنامه برعهده حمید پورآذری بود.
اجرای قطعهای موسیقی توسط گروه موسیقی «بمرانی» از دیگر بخش های این برنامه بود.
هنگام تقدیر از محمود استاد محمد، کوروش سلیمانی قطعه کوتاهی از نمایشنامه «آسیدکاظم» را خواند و سپس تصاویری از کودکی تا جوانی محمود استاد محمد و همچنین تصاویری از بزرگداشت او که اسفندماه توسط کانون کارگردانان تئاتر برگزار شده بود، پخش شد. این تصاویر با صدای بیژن مفید همراه بود.