یادداشت؛
نقش صندوق‌های ضمانت در تامین سرمایه در گردشSMEها
در حال حاضر صندوق ضمانت صنایع کوچک صرفا از مدل تامین مالی نشده استفاده می‌نماید و به منابع مالی دولتی متکی است.
صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک از نقش محوری در تضمین اعتباری بنگاه‌های کوچک و متوسط برخوردار است، اما برای تحقق اثربخش این نقش محوری، بایستی تغییراتی در اساسنامه و فرآیندهای این صندوق صورت گیرد که در ادامه به برخی از این اصلاحات اشاره شده است.
۱ - مدل‌های تضمین اعتباری: در حال حاضر صندوق ضمانت صنایع کوچک صرفا از مدل تامین مالی نشده استفاده می‌نماید و به منابع مالی دولتی متکی است. از سوی دیگر از طرح‌های تضمین جمعی با مشارکت بانک‌ها سودی نمی‌برد. در این راستا بهره‌گیری ترکیبی از مدل‌های تضمین اعتباری - که در فوق توضیح داده شدند - ضروری است.
۲ - دامنه شمول / واجدین شرایط: توسعه دامنه تحت پوشش صندوق از شرکتهایکوچکبه شرکت‌هایکوچک و متوسطوکارآفرینان
۳ - تقسیم / به اشتراک‌گذاری ریسک: با انعقاد قرارداد همکاری با بانک‌ها و انجمن‌های صنفی، اتحادیه‌ها و تشکل‌های مرتبط، به جای تقبل ریسک کامل، بخشی از ان را به شرکای خود واگذار نماید. همچنین بانک‌ها ملزم شوند، متقاضیانی که دارای ریسک هستند را از همان ابتدا، به صندوق معرفی نمایند، چرا که بانک‌ها در حال حاظر تمامی وثایق و تضمین‌های موجود متقاضی را دریافت و سپس وی را دست خالی به صندوق معرفی می‌نمایند. این در حالی است که صندوق ریسک طرف قرارداد را برعهده گرفته، پس دلیلی ندارد وثایق به بانک ارائه شود. صندوق ملزم شود اعتبارسنجی و ریسک‌سنجی متقاضیان را با استفاده از موسسات و مشاورین بیرونی - مثل شرکت مشاوره رتبه‌بندی اعتباری ایران و… - که دارای تخصص حرفه‌ای در این زمینه بوده و مجوزهای لازم را دارا هستند، به انجام رساند.
۴ - اندازه صندوق ضمانت: تاسیس نمایندگی‌های استانی صندوق و نیز گسترش دامنه فعالیت‌های تحت پوشش از صدور ضمانتنامه به؛
تضمین اعتبارات و سرمایه‌گذاری‌ها، تعهدات، مطالبات و معاملات شرکتهای کوچک و متوسط
تضمین اصل و سود تسهیلات اعطایی بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری به شرکتهای کوچک و متوسط
جبران بخشی از خسارتهای ناشی از حوادثطبیعی و غیرمترقبه، نوسانات شدید بازار و بحران‌های اقتصادی داخلی و خارجی
- تضمین پرداخت پیمانکاری‌های فرعی بین شرکتهای بزرگ با شرکتهای کوچک و متوسط
- سرمایه‌گذاری و مشارکت در فعالیت‌های دارای توجیه فنی، اقتصادی، مالی و اجتماعی و خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار جهت کسب درآمد، در راستای کمک به توسعه کسب و کارهای کوچک و متوسط و تحقق فعالیت‌های تضمینی و اعتباری
ارزیابی، رتبه‌بندی و تحلیل ریسک(خطر) ذی‌نفعان ضمانت‌نامه‌ها و بیمه‌ها و جلب همکاری شرکت‌ها و مؤسسات بین‌المللی ارزیابی و رتبه‌بندی سرمایه‌گذاران، صادرکنندگان و خریداران
جلب همکاری بانک‌ها، بیمه‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری داخلی و خارجی و همکاری متقابل در تحقق اهداف صندوق و سپرده‌گذاری نزد بانک‌ها و قبول ضمانت اتکایی با اولویت بانک صنعت و معدن
همکاری و مشارکت متقابل با دستگاههای اجرایی در خصوص موضوع فعالیت صندوق
به کارگیری نرم‌افزارهای تخصصی مدیریت منابع مالی و تحلیل ریسک(خطر) در راستای تحقق اهداف و موضوعات فوق فعالیت صندوق
۵ - منابع تامین مالی صندوق: در حال حاضر صندوق صرفا به منابع مالی اولیه دولتی متکی است. پیشنهاد می‌شود ضمن توسعه کانال‌های سرمایه‌گذاری - در فوق توضیح داده شد - از تاثیر اهرمی برای صدور ضمانت‌نامه‌های خود بهره‌گیرد. منابع مالی صندوق، برای سرمایه‌گذاری و توسعه فعالیتها کافی نیست و حتی از میزان ۵۰۰ میلیارد اعتبار اولیه نیز، فقط ۳۰۰ میلیارد ریال اختصاص یافته است، بنابراین، ضرورت دارد، اعتبار باقیمانده نیز اختصاص یافته و با توجه به بحران ۲ سال اخیر، از منابع صندوق توسعه ملی نیز ۱۰۰۰ میلیارد ریال اعتبار به صندوق اختصاص داده شود.
۶ - فرآیندها و رویه‌های عملیاتی: فرآیندهای صندوق - اعم از رویه‌های درخواست ضمانتنامه، صدور ضمانتنامه و پیگیری وام - به شیوه سنتی و بوروکراتیک طراحی شده‌اند. فرآیندها و رویه‌های صندوق با توجه به شرح فرآیندهایی که در بخش قبلی گزارش ارائه شد، بازنگری و تجدید سازماندهی شوند.
۷ - مدیریت ارتباطات و بازاریابی: صندوق دارای مکانیزم مشخصی برای برقراری ارتباط با مشتریان و بازاریابی نیست. بنابراین پیشنهاد می‌شود با توجه به رویه‌های مدیریت ارتباطات و بازاریابی که در فوق تشریح شد، تلاش نماید ضمن برقراری ارتباط با بانک‌های همکار، آموزش مدیران شعب و کارکنان عملیاتی و نظارت بر عملکرد بانک‌های همکار، رابطه با سرمایه‌گذاران بالقوه و معرفی صندوق ضمانت به SMEهارا نیز در دستور کار قرار دهد.
۸ - مخاطرات اخلاقی: با توجه به اینکه صندوق ضمانت بعنوان یک سازمان دولتی و حمایتی تاسیس شده، بایستی این تصور عمومی که می‌توان وام‌های تضمینی این صندوق را بازپرداخت نکرد - بویژه بواسطه صدور ضمانت وام‌های اختصاص یافته به طرح بنگاه‌های زودبازده - را از ذهن بنگاه‌ها خارج کرد.
۹ - سازمان، مدیریت و منابع انسانی: صندوق بایستی ضمن بازنگری ماموریت، رسالت و اهداف و به اشتراک‌گذاری آن میان همه ذی‌نفعان، فرهنگ سازمانی بوروکراتیک و محافظه‌کار خود را مورد تجدید نظر قرار دهد. همچنین با توجه به توضیحات مربوط به پست‌ها و وظایف کارکنان حرفه‌ای و نیز آموزش و توسعه منابع انسانی که در فوق ارائه شد، سیستم مدیریت منابع انسانی جدیدی طراحی و مستقر کند.
۱۰ - پیشنهاد پایانی: در پایان این بخش لازم به ذکر است، در حال حاضر مواردی چون مدیریت قیمت‌گذاری و پایداری مالی(مدیریت هزینه‌های تامین مالی، مدیریت خسارتهای مرتبط با ضمانت‌ها، مدیریت هزینه‌های عملیاتی، مدیریت کارمزد ضمانت‌ها و هزینه‌های اداری، مدیریت بازگشت سرمایه‌گذاری و راههای دستیابی به ثبات مالی شامل راههای افزایش درآمد یا راههای کاهش هزینه‌ها)، حسابداری و گزارش‌دهی مالی و نیز نظارت بر عملکرد(شاخص‌های عملکرد مالی و پایش عملکرد اقتصادی - اجتماعی) در صندوق کمتر مورد توجه بوده و بیشتر به صورت غیر رسمی و غیرسیستماتیک انجام می‌شود. لذا طراحی سیستم‌های یکپارچه و هوشمند برای مدیریت موارد فوق بایستی در دستور کار صندوق قرار گیرد.
روح الله نوری، عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی
