عقب‌ماندگی ایران در جذب سرمایه‌گذاری خارجی/ سرمایه ایرانیان خارج از کشور 2 هزار میلیارد دلار است

ایلنا، مهدی الیاسی، محمد نوحی: در سه دهه اخیر استفاده از سرمایه گذاری خارجی به عامل اساسی در رشد سرمایه گذاری و رشد اقتصادی کشورها تبدیل شده است. اکنون قدرت­های برتر اقتصادی در صدر فهرست جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی قرار دارند. جریان ورودی سرمایه گذاری مستتقیم خارجی به آمریکای شمالی در سال 2013 ، 23 درصد افزایش پیدا کرد که بخش بزرگی از این جریان ورودی مربوط به سرمایه گذاری آسیایی‌­ها در آمریکا بوده است. در سال 2013 جریان­های ورودی سرمایه گذاری به اروپا نسبت به سال 2012 ، سه درصد افزایش داشت و آلمان، اسپانیا و ایتالیا سهم بزرگی از جذب جریان­‌های ورودی سرمایه گذاری مستقیم خارجی را به خود اختصاص دادند. در آسیای شرقی، چین نخستین کانون جذب سرمایه خارجی است و جایگاه دوم را نیز در جذب سرمایه گذاری خارجی در دنیا در اختیار دارد. استفاده از منابع خارجی در چین یکی از اصلی­‌ترین راه­‌های تامین مالی پروژه­‌های صنعتی و خدماتی محسوب می‌شود.

ایران، هر سال دریغ از پارسال

 در کشورهای در حال توسعه به دلیل فقدان انباشت سرمایه، ناکافی بودن پس انداز و وجود شکاف میان پس انداز و سرمایه گذاری، استفاده از سرمایه گذاری خارجی ضرورت بیشتری دارد. امروزه کشورهای در حال توسعه در رقابت با یکدیگر در جذب سرمایه خارجی برای تامین مالی پروژه های زیربنایی، صنعتی و تجاری­شان هستند. سهم ایران اما در جذب سرمایه خارجی نسبت به سایر رقبای هم تراز به طور مستمر در حال کاهش است.

قیاس ایران با کشورهای ترکیه، مالزی، کره جنوبی، هند، عربستان، اندونزی، ویتنام، برزیل و مکزیک نشان افول روز افزون سهم ایران در جذب سرمایه خارجی خارجی دارد.

در سال 2013 با جدی شدن اثر تحریم­‌های پرونده هسته­‌ای، سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران در سال 2013 نسبت به سال 2012به میزان 35 درصد کاهش یافت و به 3 میلیارد دلار رسید که بخش عمده آن نیز مربوط به اکتشاف و تولید نفت بود.

جدول زیر گویای سهم اندک ایران در جذب سرمایه خارجی نسبت به سایر اقتصاد­های نوظهور و رقیب است:

جریان ورودی سرمایه گذاری مستقیم خارجی ( ارقام به میلیارد دلار است )

نسبت سرمایه‌­گذاری مستقیم خارجی به تولید ناخالص داخلی، یکی دیگر از شاخص­‌هایی است که گویای توان کشورها در جذب از سرمایه گذاری خارجی برای رشد اقتصادی و توسعه ملی است. نگاه به این شاخص نیز نشان می دهد ایران کمترین رتبه در میان کشورهای مورد بررسی دارد.

از سوی دیگر درصد سهم ایران از کل سرمایه گذاری خارجی در جهان در میان کشورهای مورد بررسی، نیز کمترین میزان است.

جدول زیر وضعیت ایران را در میان کشورهای مورد بررسی با توجه به دو شاخص "سهم از کل سرمایه­‌گذاری خارجی در جهان" و "نسبت سرمایه گذاری مستقیم خارجی به تولید ناخالص خارجی" ، نشان می دهد:

سهم از کل سرمایه­‌گذاری خارجی مستقیم و سهم سرمایه گذاری مستقیم خارجی در تولید ناخالص داخلی، سال 2013:

مقایسه جذب سرمایه‌­گذاری خارجی میان ایران و ترکیه از سال 2000 تا 2013 میلادی نیز نشان دهنده عقب ماندگی و فاصله زیاد ایران در جذب سرمایه‌گذاری خارجی با این کشور همسایه است. ایران و ترکیه از سال 2000 تا 2004 در جذب سرمایه‌گذاری خارجی فاصله اندکی با یکدیگر داشتند اما از سال 2005 به بعد فاصله و پیشی گرفتن ترکیه از ایران آغاز می‌شود، به نحوی که در پایان سال 2013 توان ترکیه در جذب سرمایه­‌گذاری خارجی، 4 برابر ایران شد.

نیاز ایران به سرمایه گذاری:

ایران در سال 2013 و با افزایش­ تحریم­‌های اقتصادی با رشد منفی تشکلیل سرمایه ثابت در داخل کشور مواجه شد و ورود سرمایه‌گذاری خارجی به کشور نیز افت 35 درصدی داشت. این رشد منفی در حالی بود که سهم ایران در جذب سرمایه­‌گذاری خارجی در بهترین سال‌­های جذب سرمایه خارجی نیز بسیار ناچیز بوده است.

سهم اندک ایران در جهان

سهم اندک ایران از کل جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در جهان و درصد پایین نسبت سرمایه گذاری مستقیم خارجی به تولید ناخالص داخلی؛ و ایجاد فاصله و شکاف گسترده میان ایران با رقبای منطقه ای و جهانی، گویای ضرورت توجه جدی و نه شعاری به سرمایه گذاری خارجی برای تامین مالی پروژه­‌های عمرانی و صنعتی در ایران است.

مشکل اقتصاد ایران در جذب سرمایه گذاری خارجی این است که همین مقدار اندک سرمایه­‌گذاری خارجی نیز به بخش نفت و گاز اختصاص دارد و بخش های صنعتی؛ خدماتی و عمرانی درصد بسیار اندکی از سرمایه­‌گذاری خارجی را تشکلیل می دهند.

امروزه در حالی که سرمایه­‌گذاری خارجی به موتور رشد اقتصادی اقتصادهای توسعه یافته و اقتصادهای نوظهور تبدیل شده است، اما سهم سرمایه گذاری خارجی در رشد اقتصادی ایران ( منهای نفت ) تقریبا نزدیک به صفر است.

توافق هسته­‌ای و عبور از تحریم­ها را باید به مثابه فرصتی برای تجدید نظر در سیاست­های گذشته دانست. اقتصاد ایران در حالی در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی ناکام بوده که حتی از جذب سرمایه ایرانیان خارج از کشور نیز ناتوان بوده است.

حضور 6درصدی ایرانیان در خارج از کشور

بر اساس برآوردها حدود 6 درصد از جمعیت ایران ( حدود 5 میلیون نفر )  در خارج از کشور زندگی می کنند که این اکثریت این افراد، نخبگان علمی و اقتصادی هستند. بنا به گفته دبیرکل شورای عالی ایرانیان خارج از کشور، میزان سرمایه ایرانیان خارج از کشور حدود 2 هزار میلیارد دلار برآورد می شود.

با توجه به وابستگی ملی و فرهنگی این افراد به کشور و شناخت آنان از فضای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران، طبعا ایرانیان خارج از کشور باید الویت دولت برای جذب سرمایه خارجی باشد. در صورت ایجاد شفافیت و بسترسازی حقوقی و ایجاد امنیت سرمایه گذاری، ایرانیان خارج از کشور می‌توانند به نخستین شریک در پروژه­‌های صنعتی و عمرانی کشور تبدیل شوند. ادامه این روند می تواند دروازه‌های ایران را به روی اقتصاد جهانی و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بگشاید.