خبرگزاری کار ایران

ایلنا لایحه استراحت جنگل‌ها را بررسی می‌کند؛

آیا مسئولان به جنگل‌های خسته شمال استراحت می‌دهند؟

لایحه استراحت یا تنفس جنگل‌ها که بهره‌برداری از چوب درختان را به مدت 10 سال ممنوع می کند، نظرات مخالف و موافق زیادی را به همراه داشته است؛ در این گزارش به بررسی این نظرات می پردازیم.

به گزارش خبرنگار ایلنا؛ تغییر اقلیم، خشکسالی‌های پی در پی، آفت‌ها و بیماری‌ها، تغییر کاربری اراضی جنگلی و ده‌ها دلیل دیگر سبب شده که این روزها همه متخصصان محیط زیست در مورد وضعیت بحرانی جنگل‌های کشور هشدار دهند، اما در این میان یکی از مسائلی که بر این مشکلات دامن می زند؛ بهره برداری از چوب جنگل ها است که به ویژه در میان جنگل های قدیمی و ارزشمند شمال کشور دیده می شود.

در شرایطی که زنگ خطر بیابانی شدن ایران و تحت تاثیر قرار گرفتن زندگی دهها میلیون انسان به صدا در آمده است، همچنان برخی بهره برداری از چوب جنگل هایی که نفس هایشان به شماره افتاده است را امری حیاتی برای خود تلقی می کنند و هر چند که دولت یازدهم در اوایل کار خود با تصویب ممنوعیت بهره برداری از درختان جنگل به غیر از درختان آسیب دیده و از ریشه در آمده به این مساله پرداخت و به دنبال آن  سازمان حفاظت محیط زیست نیز لایحه استراحت جنگل ها را تدوین کرد که در آن از ممنوعیت 10 ساله بهره برداری از چوب جنگل ها سخن به میان آمده؛ اما این گونه طرح ها با مخالفت شدید برخی افراد و سنگ اندازی های گوناگون روبرو شده که عملا روند اجرایی شدن آنها را کند کرده است.

مهم ترین انتقادات به لایحه استراحت جنگل ها چیست؟

مخالفان تنفس یا استراحت 10 ساله جنگل ها چند انتقاد مهم را به این لایحه وارد می دانند؛ از جمله آنکه عنوان می کنند؛ طرح های جنگلداری که هم اکنون برای مدیریت عرصه های جنگلی کشور در حال اجراست برای ادامه کار خود به صرفه اقتصادی نیاز دارند و پس از توقف بهره برداری از چوب درختان جنگل این صرفه اقتصادی از بین رفته و طرح های مدیریتی نیز متوقف می شوند.

 از طرفی دیگر آنها معتقدند؛ مقدار قابل توجهی از برداشت ها به صورت قانونی نیست و این قاچاقچیان هستند که از بخش قابل توجه چوب جنگل ها استفاده می کنند و از آنجا که این لایحه برداشت های قانونی را مورد هدف قرار داده نمی تواند؛ تاثیر چندانی داشته باشد.

 برخی نیز عنوان کرده اند که اگر درختای قدیمی و فرسوده قطع نشوند؛ ممکن است که در اثر وزش باد بر روی نهال‌های جوان نیفتد، بنابراین بهتر است این درختان را قطع کنیم.

طرح های جنگل داری نباید وابسته به سود اقتصادی باشد

هادی کیا دلیری (رئیس انجمن جنگلبانی ایران و رئیس دانشکده منابع طبیعی و کشاورزی علوم وتحقیقات) در پاسخ به این انتقادات توضیح می دهد: « این که گفته می شود با حذف بهره برداری از چوب جنگل ها طرحهای جنگلداری نیز تعطیل می شوند، یعنی طرح های جنگلداری؛ اقتصادی است و این گونه رویکرد برای مدیریت اکوسیستم ها غلط است؛  همچنین از 2 میلیون جنگل های شمال،  800 هزار هکتار به دلیل اینکه تولید چوب ندارد، طرح مدیریتی هم ندارد، بنابراین بر اساس استدلال آقایان هرگز نباید برای این جنگل ها طرح مدیریتی تهیه کرد و همین  جنگل هایی که امروز چوب دارد، اگر روزی چوب هایش تمام  شود، طرح های مدیریتی آنها نیز باید متوقف شود.

ضمن اینکه کارکرد جنگل فقط تولید چوب نیست؛ اگر برنامه ریزی درستی انجام شود، منابع بسیار زیاد درآمدی دارد، کشور های عربی از خاک و شن و ماسه شان پول در می آورند، آن وقت چه طور ما به جنگل ها یک بعدی نگاه می کنیم ؟»

وی در مورد این مساله که این طرح نمی تواند؛ جلوی قاچاق را بگیرد، توضیح می دهد: « یک عامل تخریب را که نمی توان با یک عامل تخریب دیگر توجیه کرد،  همه این مشکلات باید درجای خود حل شود، اتفاقا زمانی که بهره برداری قانونی ممنوع شود، هر خودرویی که با چوب در حال خروج از جنگل باشد؛ مشخص می شود که قاچاق است و به راحتی قابل شناسایی است و از این طریق می توان جلوی قاچاق چوب را نیز گرفت.»

آیا عمدی در کار است؟

این دکترای علوم جنگل همچنین در ارتباط با ضرورت قطع درختان کهنسال برای جلوگیری از آسیب رسیده به نهال ها، افزود: «مطالعات نشان داده که یک درخت قدیمی محل زندگی 40 گونه پرنده و انواع گونه حشرات مفید است، مثلا یک درخت خشک را نباید با پارامترهای فردی نگاه کرد و گفت این بیمار است، بلکه باید بر اساس نقش و وظیفه اش در طبیعت به آن نگاه کنیم، آنگاه متوجه می شویم که این درخت اتفاقا ضامن سلامتی است، زیرا در آن بسیاری از حیوانات مفید زندگی می کنند.

همچنین ارزش جنگل های شمال ما به دلیل درختان کهنسال است، حال چرا ما تلاش می کنیم که جنگل ها را جوان  کنیم؟ این فقط نگاه اقتصادی را در بر دارد که جنگل جوان شود؛ رویش بیشتری داشته باشد، اما به لحاظ فنی من نمی دانم چگونه این توجیهات را می آورند. من نمی دانم که دوستان واقعا دلایل علمی را نمی بینند یا عمدی در کار است؟»

جنگل ها دیگر توانایی تولید چوب را ندارند

 کیادلیری اظهار می کند: «به طور کلی من موافق استراحت جنگل ها هستم، من معتقدم این جنگل ها به طور کلی توانایی تولید چوب را ندارند و درست نیست که برای چوب این جنگل ها برنامه ریزی کنیم، زیرا جنگل های شمال کشور اهمیت بی نظیری  دارد، میراث طبیعی جهان و محل ذخایر ژنتیکی است  و  همچنین سطح بسیار کمی به نسبت مساحت کل کشور دارد.

در حال حاضر شاهد  مشکلات بسیاری از جمله مرگ دسته جمعی گونه ها در جنگل های شمال هستیم که نشان می دهد؛ این اکوسیستم اکنون توانایی تولید چوب را ندارد و آفات مختلف و خشکی ها بر رویش درختان تاثیر بسیاری گذاشته است.

همچنین گفته می شود که این جنگل ها 10 درصد از نیاز چوب مصرفی کشور را تامین می کند، چه نیازی وجود دارد که برای این 10 درصد این جنگل های ارزشمند را تخریب کنیم .»

هزینه مدیریت پایدار جنگل ها به اندازه هزینه یک تیم فوتبال است

این استاد دانشگاه با اشاره به تاثیرات فرهنگی قطع کردن درختان به صورت قانونی می افزاید: «وقتی به مردم می گوییم؛ شاخه های درختان را قطع نکنید و بعد مردم شاهد هستند که کامیون های پر از درخت قطع شده از جنگل خارج می شوند، باید فکر کنیم که به لحاظ فرهنگی چه تاثیری بر روی مردم می گذارد؟

پیمانکارانی که اکنون به اسم مجریان طرح، درختان را قطع می کنند، اکثرا  روشهای نادرستی برای بهره برداری این چوب ها دارند و مجموع این عوامل وضعیت جنگل ها را بحرانی کرده؛ البته صرفا بهره برداری چوب سبب به وجود آمدن این وضعیت بحرانی نیست و عوامل دیگری نیز در این مساله دخیل است که به آن ها هم باید پرداخته شود.

در لایحه استراحت جنگل ها در ادامه مصوبه ای که سال 92 در جهت بهره برداری بر اساس شاخص های توسعه پایدار، صادر شد؛ نوشته شده است؛ اما مقاومتی  که برخی مدیران داشتند؛ سبب شده که مصوبه سال 92 به کندی اجرا شود یا در برخی موارد متوقف بماند.»

وی ادامه می دهد: «کسانی که مخالف این طرح هستند؛ متاسفانه این کد غلط را می دهند که این لایحه به معنای عدم مدیریت است، در حالی که چنین نیست و طرح های جنگل داری باید رعایت شود، اما نباید این طرح ها وابسته به چوب باشند،  مدیریت را نباید با بهره برداری از چوب اشتباه گرفت.

مساله واردات چوب حتما باید در این لایحه نظر گرفته شود و نباید نگران هزینه ها باشیم، زیرا بالاخره گذار از وضعیت کنونی به مدیریت پایدار هزینه دارد و دولت باید کمک کند که این هزینه عدد نجومی هم نمی شود و من همیشه به شوخی می گویم؛ هزینه اش به اندازه هزینه یک تیم فوتبال هم نیست.»

00

جنگل های ما  در معرض آسیب و تخریب جدی هستند

لایحه استراحت جنگل ها در واقع حاصل مطالعات و بررسی هایی است که در کارگروه صیانت از جنگل های سازمان حفاظت محیط زیست انجام شده است، علی بالی  عضو این کار گروه و رئیس  گروه بررسی های جغرافیایی سازمان حفاظت محیط زیست در مورد ضرورت تدوین این لایحه می گوید: «ایران جزو کشورهای با پوشش کم جنگلی محسوب می شود و به عبارتی محدوده های جنگلی ما به غیر از نوار هیرکانی شمال و بخش هایی از  غرب کشور عرصه محدودی است.

بنابراین باید در برنامه ریزی هایمان به گونه ای عمل کنیم که بتوانیم با توجه به تغییرات اقلیمی و شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک کشور این عرصه های طبیعی جنگلی را حفظ کنیم.

اما متاسفانه در دهه های اخیر عوامل مختلفی باعث شده جنگل های ما  در معرض آسیب و تخریب جدی قرار بگیرند از این رو لایحه استراحت جنگل ها پیرو مصوبات قبلی که در سال 1380 در خصوص صیانت از جنگل های شمال و برنامه بهینه سازی پایش جنگل های کشور مصوب سال 1392؛  تدوین شد و به صراحت به نگرانی ها و راهکارهای حفظ جنگل های شمال و دیگر جنگل های کشور پرداخت.»

وی می افزاید:«هرچند بر اساس مصوبات پیشین، گام های بسیار خوبی برداشته شد و حجم تخریب ها  کاهش پیدا کرد، اما از آنجا که به دلایلی مانند کمبود میزان اعتبارات طرح صیانت از جنگل های شمال موفق نبود و یا بخشی از برنامه بهینه سازی جنگل های کشور با مخالفت‌هایی روبرو شد، نتوانستیم جلو تخریب جنگل ها به طور کلی رابگیریم و اکنون با توجه به تغییرات اقلیمی، ادامه روند تخریب، هجوم آفات و بیماری ها و تغییر کاربری ها حساسیت و نگرانی های بیشتری برای توقف بهره برداری از جنگل های کشور به وجود آمده که این نگرانی در سخنان مقام معظم رهبری و مسئولان کشور نیز بارها عنوان شده است.

بنابراین سازمان حفاظت محیط زیست در چهارچوب سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در مورد محیط زیست و منابع طبیعی و نگرانی رئیس جمهور در مورد تخریب جنگل های شمال ، کارگروه تخصصی صیانت از جنگل های کشور را راه اندازی کرد که اساتید دانشگاه های کشور و نماینده سازمان جنگل ها نیز در آن حضور دارند و این کارگروه توانست به چارچوبی با عنوان لایحه استراحت و تنفس جنگل ها برسد که در کمیسیون امور زیر بنایی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی در حال رایزنی است.»

 بالی توضیح می دهد: «پیشنهاد سازمان محیط زیست در این لایحه توقف بهره برداری از چوب جنگل های شمال است و از آنجا که این حوزه مباحث گسترده ای را در بر می گیرد؛ مخالفان و موافقان زیادی دارد، اما سازمان حفاظت محیط زیست آن را گامی برای اجرایی شدن برنامه های توسعه  مدیریت پایدار جنگل ها در کشور می داند، البته در این لایحه ساز و کارهای اجرایی شدن آن هم در نظر گرفته شده است، زیرا بدون مشخص شدن مسائلی همچون وضعیت مجریان طرح های جنگلداری، مشخص شدن اعتبارات و ... نمی توان به اجرایی شدن لایحه امیدوار بود.»

طرح های جنگلداری تعطیل نمی شوند

بالی در مورد انتقادات مطرح شده مبنی بر احتمال تعطیل شدن طرح های جنگلداری در صورت اجرایی شدن این لایحه، پاسخ می دهد: «در این پیش نویس  اشاره شده  که  قرار نیست؛ طرح های جنگل داری و مدیریت جنگل ها رها شوند، فقط رویکرد مدیریتی ما به بحث جنگل ها تغییر می کند، در لایحه دقیقا اشاره شده؛ مجریان طرح های جنگلداری در بخش های مختلف حضور خواهند داشت و ساز و کارهای آنها و تامین هزینه ها نیز در این پیش نویس در نظر گرفته شده، زیرا ممکن است که بیلان کار منفی باشد، به همین خاطر تامین هزینه ها را از سوی دولت که به نوعی جبران خسارت محسوب می شود؛ پیش بینی کرده ایم.

از طرف دیگر طرح های جنگلداری در بخشی از جنگل ها اجرا می شود، اما مساله ما این است که برای کل جنگل های شمال کشور برنامه ریزی کنیم.   

همچنین در زمینه تامین چوب مورد نیاز صنایع رویکرد سازمان حفاظت محیط زیست، تسهیل واردات چوب است تا صنایع دچار آسیب نشوند.»

نباید فراموش کنیم که جنگل های هیرکانی شمال کشور ما دهها میلیون سال بدون وقفه حیات داشته اند و در طی این مدت هیچ گاه مداخله انسان ها در ادامه حیات این جنگل ها تاثیر نداشته است؛ بنابراین چه چیزی سبب شده که اکنون گمان کنیم، بدون مداخله ما با عنوان هایی همچون قطع درختان کهنسال برای بهبود وضعیت نهالی های جوان یا با بهره برداری از جنگل برای صنعت، این جنگل ها دچار مشکل می شوند؟

گزارش: آیسان زرفام

کد خبر : ۳۹۶۵۶۰